فلسفه باغ ها

معرفی کتاب فلسفهٔ باغ‌ها اثر دیوید ادوارد کوپر

امتیاز در آمازون: ☆ ☆ ☆ ☆ ☆

فلسفهٔ باغ‌ها از سایت آمازون امتیاز 4.1 از 5 را دریافت کرده است.

معرفی کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها:

فلسفهٔ باغ‌ها اثر دیوید ادوارد کوپر نویسنده و فیلسوف بریتانیایی است. این کتاب که در سال 2006 منتشر شد ابتدا مقاله‌ای بود که نویسنده آن را در سال 2002 در همایش سالانهٔ انجمن زیباشناسی‌ بریتانیا ارائه داد و سپس با بسط اندیشه‌هایش، کتابِ فلسفهٔ باغ را نوشت. او در این کتاب به موضوعی بسیار جدید پرداخته و از اهمیت باغ‌ها سخن می‌گوید و مبحث گسترده‌ای از زیبایی‌شناسی، اخلاق و معنای باغ‌ها را در این کتاب پوشش داده است.

واکنش‌های جهانی به کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها:

«اظهارات نویسنده در کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها خوانندگان را شگفت‌زده خواهد کرد، حتی آن‌هایی که عاشق باغ هستند یا از باغبانی لذت می‌برند، چون او به این نتیجه می‌رسد که باغبانی کاری است که اگر با حساسیت مناسب به آن پرداخته شود، بیش از هر عمل دیگری حقیقت رابطهٔ انسان با جهان را تجسم می‌بخشد. کوپر روش نسبتاً منحصربه‌فردی برای مفهوم‌سازی و تأمل بر باغ و شیوه‌های باغبانی انتخاب کرده است.» - دونالد کرافورد، نقدهای فلسفی نوتردام

«کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها از نظر فکری بسیار چالش‌برانگیز اما بسیار خواندنی است. این کتاب بهترین هدیه برای فیلسوفان و متفکران خواهد بود.» - تیم ریچاردسون، دیلی تلگراف

«تحلیلی با استدلال پیچیده، زیبا و ظریف و بسیار حساس از معنای باغ‌ها و نوع فعالیت‌ آن‌ها... دیوید ای. کوپر کتابی نوشته است که هر کسی بخواهد باغبانی، رابطهٔ ما با طبیعت و هنرها را درک کند، این کتاب را خواهد ستود.» - مارا میلر، مجلهٔ زیباشناسی و نقد هنر

چرا باید کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها را بخوانیم؟

کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها بسیاری از موضوعات فلسفی در رابطه با زندگی را برای دانشجویان و دانش‌پژوهان زیبایی‌شناسی، اخلاق، مطالعات فرهنگی و زیست‌محیطی آشکار می‌کند. این کتاب حتی برای کسانی مناسب است که به باغ و باغداری علاقه‌‌مند دارند.

جملات درخشانی از کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها:

«در سال‌های اخیر حجم آثار فلسفی دربارهٔ باغ‌ها بسیار اندک بوده، آن‌قدر اندک که نویسندگانشان نوشتهٔ خود را با انگشت نهادن بر همین بی‌اعتناییِ نسبیِ فلسفهٔ مدرن به باغ آغاز می‌کنند؛ همان کاری که من اینک می‌کنم. وجه تسمیهٔ کتاب حاضر هم که با حرف تعریفِ نامعینِ «A» شروع شده است بی‌ربط به این بی‌اعتناییِ فراگیر نیست. وقتی درونِ جامعهٔ فلسفیْ ادبیاتی جان‌دار دربارهٔ باغ‌ها اصلاً وجود نداشته باشد، فهم مشترکی از «رشتهٔ» (مطالعاتیِ) فلسفهٔ باغ‌ها وجود ندارد، آن هم رشته‌ای که «مسئله»، «روش» و «برنامه‌های پژوهشیِ» دقیق خود را داشته باشد. می‌توان از فلسفهٔ ذهن یا فلسفهٔ علم یا فلسفهٔ هنر گفت و در موردشان نوشت، اما نمی‌توان همین روش را در باب فلسفهٔ باغ‌ها به کار گرفت. کسانی که کتابی با عنوانِ فلسفهٔ ذهن می‌خرند انتظار دارند آن کتاب دیباچه‌ای بر رشتهٔ فلسفهٔ ذهن باشد. شاید فلسفهٔ باغ‌ها عنوانی فریبنده باشد، چون هنوز هیچ رشته‌ای وجود ندارد که معرف چنین فلسفه‌ای باشد. در بخش بعد شرح می‌دهم که دامنهٔ بی‌اعتنایی به باغ‌ها تا کجا گسترانیده شده و اصلاً‌ چرا چنین شده است. در این‌جا برای این‌که منظور اصلی‌ام مشخص شود، فقط اشاره می‌کنم که این بی‌اعتنایی در بادیِ امر عجیب است. یکی از دلایلش این است که باغ‌ها بی‌تردید پرسش‌های بسیاری پیش می‌کشند، مثل پرسش‌هایی که فیلسوفانِ معاصر هنر طرح می‌کنند: پرسش‌های مفهومی (باغ چیست؛)؟ پرسش‌های هستی‌شناختی (آیا باغ فقط یک ابژهٔ فیزیکی پیچیده است؛)؟ پرسش‌های هنجاری (چه چیزی باغ را موفق یا «محشر» می‌کند؟) و پرسش‌هایی از این دست.»

«دربارهٔ رابطه بین فلسفه و باغ و نیز دربارهٔ ملاحظات پیرامون این رابطه نوشته‌جات کم نیست. مثلاً می‌توان مضمون باغ را به‌منزلهٔ مکانی در نظر گرفت که به‌خصوص مناسب سلوک اندیشیدن و بحث‌وجدل فلسفی است، که پیش‌تر باتیستی به آن گریزی زده بود و عقبهٔ آن دست‌کم به اپیکور می‌رسد، جان ایوِلن این مضمون را پی گرفت و «کوشید نشان دهد چطور هوا و طبیعت خاص باغ‌ها... بر شورمندی فلسفی... تأثیر می‌گذارد.» (نقل‌شده در Casey 1993:145) همچنین می‌توان به کاوش‌های نظری اندیشید و به این‌که بستر فلسفی یک عصر چگونه بر ذوق و سلیقهٔ باغ در همان عصر تأثیر گذاشته است. مثلاً هریک از فصول تاریخیِ چشم‌اندازِ انسان اثر جفری و سوزان جلیکو شرحی کلی از مشرب فلسفی غالب ارائه می‌دهند، به‌فرض «ماتریالیسم مسرت‌بخش» در فرانسهٔ قرن هفده یا «لیبرالیسم فلسفی و تجربه‌گرایی» در آلمان و انگلستانِ همان دوره، که بخشی از پس‌زمینهٔ فرهنگی را شکل دادند و باغ‌های آن کشور بر اساس همان پس‌زمینهٔ فرهنگی طراحی شدند. اما تأمل دربارهٔ پیوندها میان فلسفه و باغ‌ها با این شیوه‌ها فی‌نفسه تأمل فلسفی دربارهٔ باغ‌ها نیست و هنگامی که دربارهٔ فلسفهٔ باغ‌ها تأمل می‌کنیم و به پژوهش‌ها رجوع می‌کنیم، به‌واقع تحت‌تأثیر بی‌اعتناییِ نسبی‌ای قرار می‌گیریم که شماری از نویسندگان مدرن از آن گله‌مندند. بااین‌همه اغراق کردن در گله‌مندی آسان است: این بی‌اعتنایی به هیچ‌وجه بی‌اعتناییِ تمام‌عیاری نبوده است.»

«لازم نیست پرسش «باغ چیست؟» پرسشی ناظر به تعریف باشد. این پرسش می‌تواند درخواستی برای پرداختن به مسائل گوناگون و مرتبط از هستی‌شناختی باشد: باغ چه نوع وجودی دارد؟ باغ چه نوع هستنده یا ابژه‌ای است؟ مثلاً آیا باغ فقط یک ابژهٔ فیزیکیِ پیچیده است؟ چه وقت، و درنتیجه با چه نوع یا چه درجه‌ای از تغییرْ‌ یک باغ دیگر آن باغی نیست که بود؟ و مانند این‌ها. پرواضح است که این نوع پرسش‌ها شبیه پرسش‌هایی است که در هستی‌شناسی هنر دربارهٔ ابژه‌های هنری پرسیده می‌شود: آیا نقاشی فقط نوعی ابژهٔ‌ فیزیکی است؟ یک سمفونی، جدا از اجراهایش، چه نوع وجودی دارد؟ آیا یک قطعه‌سنگ مرمر پس از آن‌که از معبد یونانی برداشته شد و در اتاق خواب فردی ثروتمند جای گرفت، همان قطعه‌سنگ پیشین است؟ و مانند این‌ها. حال ممکن است برخی از این پرسش‌ها، وقتی دربارهٔ باغ باشد، مسائل جدیدتری طرح کند یا مستلزم پاسخ‌های ویژه‌ای متناسب با باغ باشد. اما در این شک دارم. مثلاً می‌گویند، بین آثار هنری، باغ منحصربه‌فرد است، زیرا باید مکان‌های خاصی را اشغال کند، و باغ در گذرِ زمان نمی‌تواند مکانش را تغییر دهد. از این‌رو معیارهای هویت باغ با معیارهای هویتِ مثلاً نقاشی یا گلدان متفاوت است. اما این روزها بی هیچ بحث و جدل آشکاری از باغی در نمایشگاه گل چلسی حرف می‌زنیم که پس از نمایش به جایی در یورکشایر یا حتی کویت منتقل شده است.»

تحلیلی بر کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها‌:

حافظ و بسیاری دیگر از شاعرها در سروده‌هایشان باغ‌هایی را وصف می‌کنند، باغ‌هایی که در نقاشی‌های مختلف ایرانی نیز به تصویر کشیده شده‌اند و این اشعار و نقاشی‌‌ها گواه جایگاه مهم باغ در فرهنگ ایرانی هستند. باغ‌هایی که به دست مینیاتوریست‌ها و شاعران تصویر و توصیف شده‌اند نوعاً همان ساختار بنیادی را دارند یا همان چهارباغ معروف هستند که از دیرباز به دست کوروش کبیر هخامنشی و جانشینان او بنا شده‌اند. پارادایس که برگرفته از اصطلاح فارسی میانهٔ «پردیس» است، به منزلهٔ «باغ سعادت» تصور می‌شود. چرا باغ‌ها برای مردم به این‌ اندازه اهمیت و معنا دارند؟ این سؤال جالبی است که دیوید کوپر در کتابِ فلسفه‌ٔ باغ‌ها به دنبال پاسخی برای آن است.

در کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها چه می‌خوانیم؟

با توجه به اشتیاق نسبت به باغ‌ها در تمدن بشری باستانی و مدرن، شرقی و البته غربی جای تعجب است که فلسفهٔ مدرن این مسئله را برای طولانی‌مدت نادیده گرفته است. فلسفهٔ باغ‌ها نه‌تنها به‌خودی خود موضوعی جذاب است بلکه به خواننده یادآوری می‌کند که موضوع زیبایی‌شناسی گسترده‌تر از هنرهای زیبا است؛ که اخلاق فقط مربوط به مسائل اخلاقی نیست، بلکه به «زندگی خوب» برمی‌گردد؛ و این‌که فلسفهٔ زیست‌محیطی نباید تنها بر «حیات‌وحش» تمرکز کند و محیطی که به‌دست انسان شکل گرفته است را کنار بگذارد. دیوید کوپر در کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها کوشیده است که نشان دهد که باغ‌ها می‌توانند معنای بسیار متفاوتی برای هر کسی داشته باشند. مثلاً باغ ممکن است چیزی را بازنمایی کند که دارای اهمیت تاریخی یا جامعه‌شناختی باشد و برای مالکش معنایی عاطفی داشته باشد. همچنین او به مفهوم کلی‌تر و عمیق‌تر باغ‌ها پرداخته است تا نفوذ متقابل یا وابستگی متقابلِ جهان طبیعی و فرهنگ انسانی را به‌تصویر بکشد.

فهرست مطالبِ کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها

• یادداشت مترجم
• مقدمهٔ نویسنده بر ترجمهٔ فارسی
• سپاسگزاری
• یکم: اهمیت باغ‌ها
• دوم: هنر یا طبیعت؟
• سوم: هنر و طبیعت؟
• چهارم: باغ‌ها، مردم و کردوکارها
• پنجم: باغ‌ها و زندگی خوب
• ششم: معناهای باغ
• هفتم: باغ به‌مثابهٔ مکاشفه
• هشتم: نتیجه‌گیری: تمایز باغ
• منابع

اگر از خواندن کتابِ فلسفهٔ باغ‌ها لذت بردید، از مطالعۀ کتاب‌های زیر نیز لذت خواهید برد:

• کتاب تأملات اثر مارکول اورلیوس شاه و فیلسوفِ روم باستان و واپسین فیلسوفِ رواقی نامدار تاریخ است. او نوشته‌های این کتاب را برای خودش نوشته بود، اما فربهی معنا و گستردگی میدان دیدش باعث شد تا «خودِ فردی» او مبدل به «خود جمعی» شود. بن‌مایه‌های این اثر را مقولاتی همچون خردگرایی، خودآیینی، اراده‌گرایی، کل‌نگری و مسئلهٔ مرگ تشکیل می‌‌دهد. 

• کتاب در بابِ حکمت زندگی آخرین و معروف‌ترین اثر آرتور شوپنهاور فیلسوف آلمانی است. او در این کتاب افکار و حکمت خود را توضیح می‌دهد و در کنارش برای تأیید سخنانش، سخنان خردمندانی همچون هومر، ارسطو، گوته و سعدی را نقل کرده است. او در این کتاب سعادت و خوشبختی انسان را به سه بخش تقسیم کرده و نشان می‌دهد چطور می‌توان به سعادت و خوشبختی رسید.

دربارۀ دیوید ادوارد کوپر‌: نویسنده و فیلسوف بریتانیایی