تخفیف های شگفت انگیز
مجله 30بوک
نظر خود را برای ما ثبت کنید
انتشارات صدای معاصر منتشر کرد: هایکو شعر دوگانگی انسان است در رویارویی با طبیعت. شعر حیرت و شعر تأمل است در هستی. هایکو نه وزن دارد و نه قافیه و آرایه‌های کلامی در آن به ندرت به کار می‌رود. حدود دو هزار سال پیش هایکو جزئی از یک فرم شعری ?? هجایی به نام تانکا بود که از دو بخش تشکیل می‌شد و شاعران آن را به شیوه پرسش و پاسخ می‌سرودند. بخش نخست تانکا هفده هجا دارد و بخش دوم آن چهارده هجا. تانکا به معنی شعر کوتاه است و در مقابل آن چوکا قرار دارد که به معنی شعر بلند است. با اینکه در ژاپن به غیر از تانکا و چوکا چند فرم شعری دیگر هم وجود دارد، شعرهای کوتاه محبوبیتشان بیش از بقیه است. در قرن شانزدهم میلادی به تدریج بخش هفده‌هجایی تانکا مستقل شد و آن را هاکایی یا هایکو نامیدند. هایکو در ابتدا محتوایی طنزآمیز داشت و به تدریج بر اثر درآمیختن با فلسف? ذن، اعماق و جوانب آن گسترش یافت. ایجاز و سادگی و در عین حال عمق هایکو و هنر تصویری بدیع آن افزون بر آنکه در چهار قرن گذشته شاعران زیادی را در ژاپن به خود کشانده است، در دور? معاصر در خارج از ژاپن هم با استقبال کتاب‌خوانان و شاعران و هنرمندان روبرو شده است و افزون بر ترجم? هایکوهای ژاپنی به اغلب زبان‌های دنیا، در سراسر جهان شاعرانی پیدا شده‌اند که به سرودن شعر به شیوه هایکوهای ژاپنی می‌پردازند. هایکو در مضمون یکسره از فلسف? ذن مشحون است. اصولاً فرهنگ ژاپن تا آن حد از فلسف? ذن متأثر است که منتقدی به نام سوگن اومری گفته است فرهنگ و ذن در ژاپن مانند دو قل? همنام هستند. ذن چند شاخه دارد: کیودو (راه تیراندازی)، کندو (راه شمشیر)، شودو (راه کلام)، چادو (راه چای) و راه هنر که عبارت است از نقاشی روی پارچه و هایکو. پیشین? هایکو به قرن پانزدهم میلادی می‌رسد. در آن زمان هایکو مبتنی بود بر فلسف? ذن و به تدریج بر محور ریاضت در هنر یا هنر ریاضت شکل گرفت. ایجاز حیرت‌انگیز هایکو (سه سطر یا مجموعاً هفده هجا) در نظر شاعران هایکوسرا بازتاب سرراست واقعیت است. هایکو اقبال خود را در ژاپن مدیون است به هایکوسرای بزرگ «ماتسو باشو». در کلام او بود که هایکو در یستر فلسف? ذن به عرفان نزدیک شد و در کلام او بود که عرفان و واقعیت به هم آمیخت. در کلام ماتسو باشو جزئیات به ظاهر پیش پاافتاد? هستی اهمیت داشت و نه کلی‌گویی و کلی‌گویی. هستی در کلام او بیش از همه در جلوه‌های طبیعت و تغییر فصل‌ها نمود می‌یافت. از این نظر هایکو در عالی‌ترین شکل خود، سروده‌ای است از طبیعت و شعر نزدیکی شاعر به طبیعت است. در این نوع شعر فضاهای تهی اهمیت دارد. کلام در همجواری با سکوت و سکوت در همجواری با کلام است که به معنای حقیقی خود نزدیک می‌شود؛ سکوت و کلام در هایکو هم‌ارزند؛ از این‌رو در مکتب «باشو» شاعر بیش از هر چیز می‌باید بتواند مکان و به‌ویژه مکان خالی را درک کند؛ زیرا در این مکتب هایکو بیانگر مفهوم بُعدی از هستی است که آدمی از دریافت آن با حواس پنجگانه ناتوان است. تنها با کشف و در شهود است که می‌توان به آن حد ادراک از هستی دست یافت و چون این بُعد از هستی به دشواری ممکن است. پس شاعر در هایکو با سکوت و آفرینش و درک فضاهای خالی، این بخش از طبیعت و این بعد از هستی را نیز می‌آفریند یا باز می‌آفریند. پس هایکو هم به طبیعت می‌پردازد و هم به عوالم ماورای طبیعت و چنین است که این دوسویه از هستی در هایکو در جوار یکدیگر قرار می‌گیرند؛ از این نظر هایکو در مکتب «باشو» شعر همجواری سکوت و صداست، شعر همجواری مکان و لامکان است، شعر همجواری هستی و نیستی است. در فرهنگ ژاپن اصولاً سکوت و نیستی از مهم‌ترین مضامین و شاید مهم‌ترین مضمون باشد. سکوت و نیستی بخشی از مراسم مکاشفه در فرهنگ ذن است با این قصد که آدمی از خود تهی شود و یکسره از پلشتی‌ها پاک شود. هایکو باید فی‌البداهه و سهل و ممتنع باشد؛ هم از خردمندی نشان داشته باشد و هم از بی‌خردی. در عین سادگی، پیچیده باشد و در عین پیچیدگی، ساده. چند نمونه از اشعار هایکو: از دست نمی‌دهد برکت باران بهاری تیغه‌های علف **** ردّ قطره‌های باران صبحگاهی بر چین و چروک دست‌هایم اولین روز سال نو **** ماهی‌گرفتن در باران می‌گذارم قزل‌آلای رنگین‌کمان بگریزد از دام فروشگاه اینترنتی 30بوک
نقد و بررسی تخصصی
به فرمی از شعر بسیار کوتاه «هایکو» می‌گویند. خاستگاه هایکو کشور ژاپن است. هایکوهای سنتی ژاپنی معمولاً در سه عبارت سروده می‌شوند. هایکو شعری بدون قافیه اما موزون است و وزن شعر هم برآمده از تعداد هجاهای بندهای آن است یعنی فرد با شنیدن بندهای متوالی پنج یا هفت هجایی، وزن و آهنگین‌بودن شعر را درک می‌کند. هجا در زبان ژاپنی با هجایی که ما در زبان‌شناسی مدرن می‌شناسیم فرق دارد. هجا در زبان‌شناسی مدرن معادل مورا در زبان ژاپنی است. مورا واحدهای زبانی هستند که کشش یکسان دارند.
ماتسوئو باشو که در قرن هفدهم میلادی می‌زیست، سرآمد شاعران هایکوسرای ژاپنی است. کتاب شکوفه‌های گیلاس گزیده‌ای از اشعار باشو تا شاعران مدرن امروزی است که عطا دانایی آن‌ها را گردآوردی و ترجمه کرده و کتاب به ۲ زبان منتشر شده است. شعر زیر یکی از معروف‌ترین هایکوهای ژاپنی از شاعر و راهب مشهور ذن ماتسوئو باشو با عنوان «جهیدن غوک» است.
بــــركه كهــــن
جهيدن غـــوكــــی
آوای آب
کتاب شکوفه‌های گیلاس اثر باشو و جمعی از شعرا با ترجمۀ عطا دانایی اشعار هایکوی ژاپنی باشو و چندی از شاعران معاصر است. هایکو شعر دوگانگی انسان در رویارویی با طبیعت است. حدود دو هزار سال پیش هایکو جزئی از یک نوع فرم شعری 31 هجایی به نام تانکا بود و تانکا همان شعر کوتاه محسوب می‌شد و در مقابل تانکا، چوکا بود که به معنای شعر بلند است. شعر کوتاه در فرهنگ ژاپن پرطرفدارترین فرم شعری محسوب می‌شود. در قرن شانزدهم میلادی به تدریج بخش 17 هیجایی تانکا مستقل شد و آن را هاکایی یا هایکو نامیدند.
در تاریخ ادبیات ژاپن شاعران زیادی هستند که در فرم هایکو شعر می‌سرایند که به آن‌ها هایکوسرا می‌گویند. از جمله معروف‌ترین این شاعران می‌توان به باشو، بوسون، ایسا و شیکی اشاره کرد. این چهار شاعر، صاحب سبک هایکو شناخته شده‌اند. کتاب شکوفه‌های گیلاس ترجمه‌ای از اشعار هایکوهای معروف ژاپنی، از باشو گرفته تا شاعران هایکوسرای امروزی است. تقریباً تمام مردم ژاپن هایکو می‌نویسند و هایکونویسی را روشی برای رسیدن به آرامش، فرارفتن از خود و نگریستن به چشم‌اندازهای وسیع‌تر می‌دانند. امروزه شعر هایکو، محبوب‌ترین سبک شعری ژاپن محسوب می‌شود و حتی در برخی از بیمارستان‌های روانی ژاپن از هایکو درمانی استفاده می‌کنند.
هایکو امروزه نوعی هنر تلقی می‌شود. شاعر در فرم شعری هایکو تقریباً به هر چیز و هر موضوعی می‌پردازد و موضوعات معمولاً در حد درک مردم عادی است. در واقع سبک شعری هایکو به موقعیت‌های عادی روزمره اختصاص دارد اما شاعر به حالتی نو و بدیع شعر را بیان می‌کند تا خواننده را به فکر فرو ببرد. کتاب شکوفه‌های گیلاس متن دو زبانۀ اشعار قدیمی و مدرن ژاپنی است. معروف‌ترین ترجمه‌های هایکو به دست احمد شاملو صورت گرفته است. کتاب شکوفه‌های گیلاس بسیار مناسب آشنایی با اشعار هایکو است و مترجم گزیده‌هایی از هایکوهای مدرن را نیز در کتاب گنجانده است تا مخاطب را با شاعران هایکوسرای مدرن آشنا کند. از ویژگی مهم هایکو می‌توان به کوتاه بودن و سادگی آن اشاره کرد.
در زیر چند نمونه از اشعار هایکو را با هم می‌خوانیم:
از دست نمی‌دهد برکت باران بهاری تیغه‌های علف
ردّ قطره‌های باران صبحگاهی بر چین و چروک دست‌هایم اولین روز سال نو
ماهی‌گرفتن در باران می‌گذارم قزل‌آلای رنگین‌کمان بگریزد از دام
اگر علاقه‌مند به آشنایی با سبک هایکو هستید و دوست دارید گزیده‌ای از اشعار ژاپنی به سبک هایکو را بخوانید مطالعۀ کتاب شکوفه‌های گیلاس را از دست ندهید.
ماتسوئو باشو بزرگ‌ترین و مشهورترین شاعر هایکوسرای ژاپنی محسوب می‌شود که در سال 1644 به دنیا آمد و در سال 1694 از دنیا رفت. او تا 41 سالگی بیشتر اشعار هزل‌آمیز می‌سرود و در دهۀ آخر عمرش مکتب باشو را در هایکو بنیان نهاد و شاگردان زیادی را تربیت کرد که در سبک هایکو شعر سرودند. باشو در یک خانوادۀ سامورایی به دنیا آمد و نام کودکی‌اش کین ساکو است و ظاهراً اطلاعات زیادی در مورد زندگی‌اش تا قبل از هایکوسرا شدنش موجود نیست اما ظاهراً این هایکوسرا در طول عمرش سفرهای زیادی رفته و از طبیعت زیبای ژاپن لذت می‌برده و در مورد این طبیعتْ هایکو می‌نوشت. پیش از باشو، هایکوسرایان تنها با کلمات بازی می‌کرده‌اند و همین باعث شد تا باشو در اعتلای هایکو بکوشد. در واقع باشو سبک هایکو را ابداع نکرد بلکه آن را تبدیل به سبک جدی و مشهور کرد و بنابراین همه هایکو را با باشو می‌شناسند.
خوانایی کتاب و روان بودن
خواندن اشعار ژاپنی هایکو بسیار آرامش‌بخش است و شما را با بُعد دیگری از طبیعت آشنا می‌کند.
شرایط تهیه کتاب
می‌توانید کتاب شکوفه‌های گیلاس را با تخفیف ویژه از فروشگاه اینترنتی کتاب 30بوک تهیه نمایید.
نشر صدای معاصر
