گزیده خسرو و شیرین (علمی و فرهنگی)

معرفی کتاب گزیدۀ خسرو و شیرین به کوشش عبدالمحمد آیتی

پنج گنج نخستین بار در سال 1834 میلادی در بمبئی و در 1261 قمری در تهران به چاپ رسید. اول کسی که سعی وافر بر ارائۀ مجموعه‌ای منسجم و مصحَّح از آثار نظامی به‌کار برد وحید دستگردی بود که حاصل کارش بین 1313 تا 1317 شمسی منتشر شد. پس از وی چاپ‌های پاکیزه‌تر و منقّح‌تر انتشار یافت که از جملۀ آن‌ها مجموعۀ شش جلدی بهروز ثروتیان است که به تفاریق از 1363 به چاپ رسید. 

خلاصۀ داستان خسرو و شیرین

خسرو و شیرین داستان عاشقانه‌ای بسیار مشهور در ادب فارسی است. هرمزد پادشاه ایران پس از مدت‌ها انتظار صاحب پسری شد و او را خسروپرویز نامید. خسرو به دست دایه‌ای کارآزموده و دانا و آموزگاری خردمند پرورش یافت و به کمال رسید. در رشادت و صباحت سرآمد جوانان گردید و در فضل و دانش گوهرها به کف آورد. وی ندیمی به‌نام شاپور داشت که در صورتگری و چهره‌پردازی بی‌همتا بود. روزی شاپور وصف دختری ارمن را برای خسرو باز گفت که زیبارویی بی‌مثال و شهدختی بلندمقام بود. خسرو پرویز به شنیدن وصف این ماهرو که شیرین نام داشت فریفتۀ او شد و شاپور را به یافتنش واداشت.

شاپور در پی این مأموریت عازم ارمن شد و با شگردی زیرکانه شیرین را به عشق خسروِ نادیده مبتلا ساخت و سپس او را به صرافت سفر به مداین انداخت. بدین ترتیب، شیرین راه مداین در پیش گرفت. از سوی دیگر، سعایت بدخواهان هرمزد را به پسرش ظنین ساخت اما خسرو پیش از آنکه به بند کشیده شود به کمک بزرگ‌امید (وزیر پدرش) از مهلکه گریخت و راه ارمن را در پیش گرفت. شیرین به قصر خسرو رسید و چون خسرو قبل از عزیمت به خدمتکارانش سفارش چنین مهمانی را کرده بود او را پذیرفتند. شیرین پس از مدتی اقامت در آن قصر دل‌آزرده شد و از خدمتکاران خسرو خواست قصری در کوهساران برایش بسازند. اما قصری که چندی بعد برایش آماده شد بس دلگیر و ملال‌انگیز از کار درآمد.

از جانب دیگر خسرو در ارمن با استقبال عمۀ شیرین که در آنجا حکومت داشت مواجه شد و دیری نگذشت که شاپور را به بازگرداندنِ شیرین مأمور کرد. اما این‌بار نیز هنگامی که شیرین به نزد خسرو می‌شتافت خسرو برای تصاحب تاج و تخت پدر که در شُرف اضمحلال بود به پایتخت عزیمت کرده بود. مقارن این احوال خبر رسید که بهرام چوبین مردمان را به شورش برانگیخته است و خود داعیۀ تاج و تخت دارد و خسرو چون بدعهدی رعیّت را دید به ارمن رفت. در ارمن خسرو و شیرین به ملاقات یکدیگر رسیدند اما شیرین که دختری ناآلوده و سخت پایبند عفاف بود بر هوس‌های خود و خسرو لگام زد و خسرو را بر سرِ غیرت آورد و به باز پس گرفتن تاج و تخت ترغیب نمود. خسرو به جانب روم رفت. شاه روم به گرمی او را پذیرفت و دختر خود مریم را به ازدواج او در آورد و سپاهی عظیم در اختیارش گذاشت و ... 

خواندن کتاب گزیدۀ خسرو و شیرین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

گزیدۀ خسرو و شیرین به شیوه ای نو  برای علاقه‌مندان به آثار نظامی منتشر شده است.

دربارۀ نویسندۀ کتاب گزیدۀ خسرو و شیرین

او همچنین سعی خود را بر آن معطوف ساخت که مسائل حکمت و فلسفه را وارد شعر کند و قصیده از مدح زورمندان پاک سازد. زبان شعرش به علت توجۀ زیاد به استعارات و کنایات شاعرانه، گاه پیچیده و درهم می‌نماید و روشنی و فصاحت استادان خراسان را ندارد. با این همه، از نظر تخیل و قدرت وصف و دقت نظر، خصوصا در زمینه‌های غنائی و عاطفی، بسیار موفق و تواناست و در کار داستان‌پردازی استاد مسلّم به‌شمار می‌رود. تنها او بود که توانست شعر تمثیلی را در زبان فارسی تا پایان سدۀ ششم به حدّ اعلای خود برساند. گذشته بر خمسۀ نظامی بعضی از تذکره‌نویسان دیوانی هم به وی منسوب داشته‌اند که اکنون جز تعدادی قصیده و غزل از آن باقی نیست و سعید نفیسی آن‌ها را با عنوان دیوان قصاید و غزلیّات نظامی در 1338 منتشر ساخت.

دربارۀ گردآورندۀ کتاب گزیدۀ خسرو و شیرین

حواشی حول محور کتاب

داستان خسرو و شیرین از داستان‌های معروف ایرانی پیش از اسلام است و در شاهنامه و المحاسن و الاضداد جاحظ و غُرر اخبار ثعالبی به آن اشاره رفته است اما ظاهراً نظامی گنجوی بود که برای نخستین بار روایت‌های آن را -که اختلافاتی هم با یکدیگر داشت- گرد آورد و بدان لباس نظم پوشانید.

تحلیل سی بوک از کتاب گزیدۀ خسرو و شیرین

نشر علمی فرهنگی کتاب گزیدۀ خسرو و شیرین از پنج گنج نظامی به کوشش عبدالمحمد آیتی را منتشر کرده است.

عبدالمحمد آیتی متن داستان خسرو و شیرین را به زبان روان نقل کرده است و متن روان این کتاب خواندن داستان خسرو و شیرین را لذت‌بخش کرده است و با خواندن این کتاب می‌توانید بدون هیچ مشکلی  معانی کلمات و اشارات متن را دریابید.

اگر از کتاب گزیدۀ خسرو و شیرین خوشتان آمده، این کتاب‌ها را از دست ندهید

- گزیدۀ مخزن‌الاسرار نظامی گنجوی با تصحیح تقی پورنامداریان. مخزن الاسرار یکی از مشهورترین آثار تعلیمی زبان فارسی است که در قرن ششم سروده شد. این کتاب با حفظ ساختار نحوی و با استناد به شواهد لازم به توضیح و شرح دشوارترین ابیات مخزن‌الاسرار پرداخته است.

- قصۀ باربد و بیست قصۀ دیگر از شاهنامه با تصحیح عبدالمحمد آیتی منتشر شده است. در این کتاب عبدالمحمد آیتی به سراغ بخش تاریخی شاهنامه رفته است و با توضیح لغت‌ها و ابیات لازم، به درک بهتر شاهنامه کمک کرده است.