بازنگری قانون اساسی

---

علی اکبر گرجی اَزَندَریانی در کتاب بازنگری قانون اساسی به بیان دغدغه‌های حقوقی - سیاسی خود در یک دهۀ گذشته پیرامون چرایی و چگونگی بهبود وضعیت زیست عمومی ایرانیان پرداخته است و در این کتاب راهکارهایی در جهت بهبود این وضعیت ارائه کرده است.

---

علی اکبر گرجی ازندریانی با توجه به تجربیات زندگی‌اش در ایران و کشورهای اروپایی، و با عنایت به دانسته‌های علمی و تجربۀ مدیریتی‌اش، در کتاب بازنگری قانون اساسی توضیح می‌دهد که هزینه‌های حکمرانی در ایران بسیار نامتوازن، غیرمنطقی، سنگین و طاقت‌فرسا است و بدون اصلاح نظام حکمرانی یعنی همان بازنگری در قانون اساسی، زندگی و معیشت مردم تغییری نخواهد کرد.

از نظر علی اکبر گرجی ازندریانی نظام حکمرانی کنونی ایران، ترکیبی از باورهای دینی و عرفی است که کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند اما به دلایل و شرایط گوناگون امکان مدیریت این دو باور در کنار هم دیگر ممکن نیست و اکنون وارد دوران بازاندیشی، بازنگری و بازآرایی مؤلفه‌های قدرت و آزادی شده‌ایم و چاره‌ای جز این باقی نمانده است.

بنابراین نویسنده در کتاب بازنگری قانون اساسی ابتدا به تحلیل چرایی و چگونگی بازنگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. او سپس به اندیشه‌هایی اشاره کرده است که ملت را در تعیین سرنوشت خود یاری می‌دهند و توضیح می‌دهد که بی‌توجهی به ملت چه پیامدهای شومی خواهد داشت.

سرآغاز: حاکم در زنجیر ناحاکم
فصل نخست: بازنگری، بازاندیشی یا بازبینی؟
• گفتار ۱. بازنگری در قانون اساسی
• گفتار۲. افسون‌زدایی از همه‌پرسی و بازنگری قانون اساسی
• گفتار ۳. قانون‌ساز بودنِ رأی مردم
• گفتار 4. در تنگنای اصلاح یا انقلاب
• گفتار 5. حاکمّیت قانون و اصول فراقانون اساسی
فصل دوم: در تکاپوی تغییر
• گفتار 1. دگردیسی حکمرانی و شهروندی در دهکده مجازی
• گفتار 2. قانون اساسی، فراشباشی قدرت یا ملت؟
• گفتار 3. قهرمان تحول‌گرایی یا پهلوان محافظه‌کاری؟
• گفتار 4. اعدام سلطان سکه، بحران اعتبار و خرسندی عمومی
• گفتار 5. چرخه بی‌اعتباری و فساد
• گفتار 6. قانون اساسی بی‌اعتبار و مبارزه با فساد
• گفتار 7. مجلس خبرگان، ضرورت‌های حکمرانی مردم‌سالار
• گفتار 8. دولت مشروطه و مرجعیت عقل عمومی
• گفتار 9. انقلاب یا اصلاح ساختاری؟
• گفتار 10. نزاع دائمی بین نهادهای حکمرانی و حقوق مردم
• گفتار 11. مفتون اژدهای سلطنت
• گفتار 12. حقیقت تلخ را چه کسی به حاکمان خواهد گفت؟
• گفتار 13. الگوپردازی شیرین
• گفتار 14. آینده،‌ خرد و اخلاق
کتابنامه

«قانون اساسی سرچشمه است. آب را باید از سرچشمه برداشت. سیلاب را هم باید از سرچشمه مهار کرد. بی‌تردید، نقش قانون اساسی در تأسیس حکمرانی رضایت‌بنیاد و پایستگی آن بسیار مهم است. قانون اساسی منشا و آبشخور اعتبار بخشیدن به خُرده نظم‌های اجتماعی، سیاسی و حقوقی است و کامیابی یا عدم کامیابی آن در خوشبختی و نگون‌بختی ملت‌ها تأثیر بسیار دارد.»

«قانون اساسی مهم‌ترین قانونی است که می‌تواند در حوزه تمدن‌سازی نقشی برجسته ایفا کند، ولی این توانمندی و نقش‌آفرینی فقط از ساختاری برمی‌آید که بر عقلانیت، تجربه و هم‌نوایی با ارزش‌های اجتماعی عصری مبتنی باشد. تردیدی نیست ارزش‌های والای دینی و اخلاقی هم فقط در حکمرانی‌های خِردبنیاد و کارآمد قابل توسعه است، والّا، ساختارهای سیاسی ناکارآمد و ناتوانی که دانش و توانمندی تأمین معاش مردم و کمال مادی آنها را نداشته باشند، هرگز نمی‌توانند معاد سعادتمند، اخلاقیات صحیح و کمال معنوی آنها را نیز تضمین کنند و خواسته یا ناخواسته، جامعه را هم به هبوط دینی و اخلاقی خواهد کشاند.»

«شیوه‌های متعددی برای بازنگری قانون اساسی وجود دارد. همان‌طور که شیوه‌های تدوین و تصویب اولیۀ قانون اساسی متنوع است، و به شیوه‌های مردم‌سالار و غیرمردم‌سالار تقسیم می‌شود، در زمینۀ بازیگری نیز می‌توانیم از این دسته‌بندی‌ها استفاده کنیم. از این رو، می‌توان روش‌های بازنگری در قانون اساسی را هم، به دو شیوۀ مردم‌سالار و غیرمردم‌سالار تقسیم کرد. من در تقسیم‌بندیِ دیگری، شیوه‌های بازنگری در قانون اساسی را به شیوه‌های اعلام‌شده و رسمی، و شیوه‌های اعلام‌نشده و غیررسمی، تقسیم می‌کنم. این تقسیم‌بندی می‌تواند به یک قضاوت اخلاقی هم منتهی شود؛ زیر بازنگریِ اعلام‌شده و رسمی، شیوه‌ای جوانمردانه، شجاعانه، شرافتمندانه و در کل، اخلاقی است، اما شیوه‌های غیررسمی‌ می‌تواند مرموزانه، ناجوانمردانه و خودخواهانه باشد.»

اگر به موضوعات سیاسی و حقوقی علاقه دارید و دوست دارید با راه‌های بازنگری و بازاندیشی قانون اساسی آشنا شوید حتماً این کتاب را بخوانید.

کتاب بازنگری قانون اساسی دکتر گرجی را نشر نگاه معاصر به چاپ رسانده است. دکتر گرجی در این کتاب به بازاندیشی در همنشینی قدرت و آزادی در جمهوری اسلامی و نقش قانون اساسی و طریقۀ بازنگری در آن پرداخته است

- برای آشنایی با قانون اساسی کشور می‌توانید قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از نشر دوران را مطالعه کنید.

- برای اطلاع بیشتر در مورد حقوق بشر و بیانیۀ حقوق بشر، کتاب اعلامیه جهانی حقوق بشر با ترجمۀ رضا رضایی از نشر تاش را که با طراحی‌های حسن کریم‌زاده منتشر شده است بخوانید.