روزگار سخت (گالینگور)

معرفی کتاب روزگار سخت اثر ماریو بارگاس یوسا

امتیاز در گودریدز: ☆ ☆ ☆ ☆ ☆

کتاب روزگار سخت از سایت گودریدز امتیاز 4 از 5 را دریافت کرده است.

امتیاز در آمازون: ☆ ☆ ☆ ☆ ☆

کتاب روزگار سخت از سایت آمازون امتیاز 4.4 از 5 را دریافت کرده است.

جوایزی که روزگار سخت از آن خود کرده است:

● برندۀ جایزۀ فرانسیسکو اومبرال برای بهترین رمان اسپانیایی زبان سال ۲۰۲۱

معرفی رمان روزگار سخت:

روزگار سخت داستان توطئه‌های بین‌المللی و تضاد منافع در سال‌های جنگ سرد است. تازه‌ترین رمان یوسا برندۀ نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۰ یکی از تازه‌ترین رمان‌های این نویسندۀ سرشناس ادبیات آمریکای لاتین است.

گواتمالا. 1954. کودتای نظامی کارلوس کاستیو آرماس با حمایت ایالات متحده‌ی آمریکا، دولت قانونی خاکوبو آربنس را سرنگون می‌کند. در پس این اقدام، اتهامی دروغین نهفته بود که به صورت حقیقت جلوه داده شد و آینده‌ی آمریکای لاتین را دگرگون کرد: اینکه آربنس باعث ورود کمونیسم شوروی به قاره‌ی آمریکا می‌شود.

واکنش‌های جهانی به رمان روزگار سخت:

● خوسه‌ ماریا پوسوئلو ایبانکوس- منتقد ادبی: روزگار سخت به اشکال گوناگون با سور بز در ارتباط است. یوسا با این رمان دوباره به اوج خود بازگشته است، همان اوجی که در سور بز نشان‌مان داد. 

● سانتیاگو نابارو- دیاریو د نوستایس: ضیافت ادبی جدیدی دست‌پخت بارگاس یوسا، فقط کافی است خود را به این رود روان و گنج شایگان روایی بسپارید.

● مجلۀ ال کومرسیو: روزگار سخت بهترین رمان ماریو بارگاس یوسا بعد از سور بز و گواهی بر اعتبار اوست.

چرا باید رمان روزگار سخت را بخوانیم؟

● روزگار سخت مثل بخش عمدۀ آثار یوسا ترکیب استادانه‌ای‌ست از روایت‌های تخیلی و تاریخی و  خواندنش فرصتی است برای آموختن و اثرپذیری از تاریخ در قالب یک روایت داستانی.

● شاید بتوانیم بگوییم موز برای اهالی آمریکای لاتین شبیه نفت برای خاورمیانه است؛ عامل بدبختی و خوشبختی توأمان. شمشیری که هم زخم می‌زند و هم درمان می‌کند. یک سال قبل از کودتای ۱۹۵۴ گواتمالا، کودتای مشابهی در ایران رخ داد که به کودتای ۱۹۵۳ مشهور شد. کودتایی که ما آن را کودتای ۲۸ مرداد می‌خوانیم. کودتایی که اگر رخ نمی‌داد شاید کودتای گواتمالا هم اصلاً اتفاق نمی‌افتاد. امروز بعد از گذشتن سالیان و افشای بسیاری اسناد، دیگر ما می‌دانیم که این دو کودتا فقط شباهت ظاهری ندارند بلکه تماماً برنامه‌ریزی‌شده بودند. خواندن روایت ماریو بارگاس یوسا که بسیاری بزرگ‌ترین نویسنده‌ی زندۀ حال حاضر دنیا می‌دانندش از کودتای گواتمالا و شباهت‌هایش با کودتای ۲۸ مرداد می‌تواند برای خواننده‌ی ایرانی بسیار الهام‌بخش و حتی حسرت‌بار باشد.

● شاید هیچ رمانی به اندازه‌ی روزگار سخت نتواند به ما نشان دهد که پروپاگاندای رسانه‌ای و ایدئولوژیک چیست و چگونه می‌تواند در نسبت با قدرت و اقتصاد به چیزی خطرناک تبدیل شود و کودتایی را انقلاب مردمی جا بزند.

جملات درخشانی از کتاب روزگار سخت:

«شاید دو نفری که در سده‌ی بیستم بیشترین تأثیر را بر سرنوشت گواتمالا و به‌نوعی سراسر آمریکای مرکزی گذاشتند، هر چند در میان عامه ناشناخته‌اند و در کتاب‌های تاریخ نیز جلوه‌ی چندانی ندارند، ادوارد ال برینز و سَم زیمورای باشند؛ دو شخصیتی که، به لحاظ رگ‌وریشه و کاروپیشه و خوی‌وخیم، نقطه‌ی مقابلِ هم بودند. زیمورای در سال 1877، در جایی نه‌چندان دور از دریای سیاه، متولد شده بود و چون یهودی بود، آن‌هم در دوره‌ی یهودی‌کُشی‌هایِ هولناک در سرزمین‌های روسیه، به آمریکا گریخت و پیش از آنکه پانزده سالش شود، به همراه یکی از خاله‌هایش به آن کشور رسید. به خانه‌ی شماری از اقوامشان در شهر سِلما در ایالات آلاباما پناه بردند. ادوارد ال برنیز هم اهل خانواده‌ای مهاجران یهودی، ولی به‌لحاظ اجتماعی و اقتصادی بلندپایه، بود و در خاندانش فرد سرشناسی داشت: دایی‌اش، زیگموند فروید.»

«بدین ترتیب، رابطه‌ی آن دو مردِ بی‌ربط آغاز شده بود؛ تبلیغاتچی آراسته‌ای که به خیال خود، آکادمیسین و روشنفکر بود و سم زیمورای زمخت، مردی خودساخته، کارآفرینی ماجراجو که با صدوپنجاه دلار پس‌انداز شروع به کار کرده بود. موز را او اختراع نکرده بود، البته، ولی به مرحمتِ او، در آمریکا که تا پیش از آن کمتر کسی لب به آن میوه‌ی غریب زده بود، حالا موز بخشی از سبد غذایی میلیون‌ها نفر شده بود و کم‌کم در اروپا و دیگر مناطق جهان نیز خواهان پیدا می‌کرد. چطور توانسته بود؟ سخت می‌شد به پاسخی عینی رسید، چون زندگی سم زیمورای با افسانه و اسطوره در آمیخته بود. بیشتر به نظر می‌رسی که این کارآفرینِ بدوی از دل کتاب‌های ماجراجویی سر برآورده باشد تا از دنیای صنعتی آمریکا.»

«با این‌که قطب مقابل هم بودند، گروه خوبی تشکیل دادند. برنیز، بی‌گمان، مساعدت شایانی کرده بود به بهبود وجهه‌ی شرکت در آمریکا و قابل عرضه‌کردنِ دوباره‌ی آن نزد حلقه‌های سیاسیِ بالادستی در واشنگتن و پیونددادنش به میلیونرهای بوستون (که به اشرافیت خود می‌بالیدند). برنیز به‌شکلی غیرمستقیم سر از عرصه‌ی تبلیغات درآورده بود، به لطف روابط خوبش با آدم‌هایی از هر قماش، به‌ویژه دیپلمات‌ها، سیاست‌مداران، صاحبان روزنامه‌ها و شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی، بازرگانان و بانکداران موفق. مردی بود باهوش، خوش‌مشرب و بسیار پرتلاش که یکی از نخستین دستاوردهایش برگزاری اجراهای دوره‌ای کاروزو، خواننده‌ی پرآوازه‌ی ایتالیایی، در آمریکا بود. شخصیت باز و ناب، فرهیختگی و برخورد خودمانی‌اش به دل مردم می‌نشست؛ چه او را مهم‌تر و مؤثرتر از آنچه به‌راستی بود جلوه می‌داد.»

تحلیلی بر رمان روزگار سخت:

یک رمان تاریخی بر بستر سیاست

آخرین کتاب ماریو بارگاس‌ یوسا دربارۀ کودتای ۱۹۵۴ گواتمالا و سرنگونی ریاست‌جمهوری خاکوبو آربنس است. مردم گواتمالا سال‌های طولانی استبداد نظامی را با سال‌های طولانی مبارزه توانستند در  ۱۹۴۴ شکست دهند. خوزه ‌آره‌بالو که از سردمداران شورش علیه استبداد بود طی «اولین انتخابات آزاد در تاریخ گواتمالا» به نخستین رئیس‌جمهور مردمی گواتمالا تبدیل شد. او پیش از به‌قدرت‌رسیدن، وعده‌هایی مبتنی بر اصلاحات سیاسی و اجتماعی و کاهش استبداد داده ‌بود که به پشتوانه‌ی خاکوبو آربنس، وزیر دفاعش، توانست آن وعده‌ها را عملی کند. آربنس بعد از او لباس نظامی را از تن درمی‌آورد و دومین  رئیس‌جمهور مردمی گواتمالا می‌شود.

درس گرفتن از تاریخ در دل ادبیات

در اواخر دوران آره‌بالو و تشکیل دولت جدید است که نام گواتمالا برای اولین بار در مطبوعات آمریکایی دیده می‌شود. از مهم‌ترین اقدامات اقتصادی آره‌بالو و آربنس تعیین حداقل دستمزد و اصلاحات ارضی به نفع مردم گواتمالا بود. رسانه‌های آمریکایی با کشیدن پرده‌ای از خیال بر واقعیت، سیاست‌های دولت آربنس را در راستای سیاست‌های جهانی شوروی برای ورود به آمریکای‌ مرکزی و نفوذ کمونیسم در گواتمالا تبیین می‌کردند. ماجرای نفوذ کمونیسم در گواتمالا به قدری پیش می‌رود که در سال ۱۹۵۴ کودتایی به پشتوانۀ آمریکا در گواتمالا رخ می‌دهد. روزگار سخت روایت آن کودتا و پروپاگاندای مطبوعاتی پیرامونش برای وارونه نشان‌دادن واقعیت است.

راویِ روزگار سخت بارها خواننده را با نگاه آربنس آشنا می‌کند و نشان می‌دهد که به خلاف نظر منتقدانی که او و دولتش را به پیروی از شوروی و کمونیسم متهم می‌کردند، در تقابل و حتی مخالفت با کمونیسم برخاسته‌ بود و از مردم‌سالاریِ سرمایه‌دارانه دفاع می‌‌کرد. همه‌اش تکرار می‌‌کرد: «مثل آمریکا. چیزی که اینجا لازم داریم، این است.»

داستان بر دو محور زمانی در حیات سیاسی-اجتماعی آمریکای‌ مرکزی و به‌طور خاص گواتمالا روایت می‌شود؛ بخشی از داستان به پایان دولت آره‌بالو و آغاز دوران خاکوبو آربنس اختصاص دارد تا کودتای ۱۹۵۴به فرماندهی کارلوس کاستیو آرماس ملقب به «رخ‌تبری» و استعفای آربنس، بخش دیگر روایت دوران پس از کودتاست، یعنی دوران ریاست‌جمهوری آرماس و صدالبته پایان‌یافتنش و عیان‌شدن خیانت‌ها و دخالت‌های سیا و آمریکا و درنتیجه، گریختن کسانی که در کودتا به مجازاتگران مقامات حکومت قبل تبدیل شده‌ و به مقام و منصبی دست ‌یافته ‌بودند.

روزگار سخت رمانی در ادامۀ سور بز

روزگار سخت در شکل روایت بسیار به سور بز شبیه است. این شباهت البته تصادفی نیست و در جایی از داستان تروخیو دیکتاتور جمهوری ‌دومینیکن هم مشخصاً حضور دارد که یوسا در رمان سور بز مفصل به دوران حکومت او پرداخته ‌بود. داستان مارتیتا ملقب به ملکه‌ی زیبایی گواتمالا در روزگار سخت یادآور لحظاتی از رمان سور بز است. مارتیتا زنی است که به طریقی با آرماس آشنا می‌شود و به کاخ ریاست‌جمهوری وارد و تبدیل به زنی با نفوذ سیاسی و اجتماعی فراوان می‌‌شود. همچنین داستان دو مردی که در میخانه‌ای برای ترور آرماس برنامه‌ریزی می‌کنند یادآور لحظاتی از سور بز است.

صریح بی‌پرده و گاهی خشن

در روزگار سخت خبری از روایت پیچیدۀ گفت‌وگو در کاتدرال نیست و تمرکز اصلی نویسنده به‌جای بازی‌های زبان و روایی روی روایت تاریخی است. زبان یوسا هم پیرو موضوع داستانش صریح، بی‌پرده و حتی گاهی خشن و بی‌رحم است؛ شاید حقایق تلخ باید به زبانی تند و عصبی بیان شوند تا مخاطب را حساس کنند. داستان عمدتاً از دریچۀ روابط قدرت بیان می‌شود. راویْ شخصیت‌ها و موقعیت‌های فعلیِ سیاسی و اجتماعی آنان را شرح می‌دهد و همگام با آن، ماجراهای شخصیت‌ها از زبان خودشان روایت می‌شود.

اگر از کتاب روزگار سخت لذت بردید، از مطالعۀ کتاب‌های زیر نیز لذت خواهید برد:

اگر روزگار سخت را خواندید، پیشنهاد سی‌بوک به شما مطالعۀ آثار برجستۀ دیگر این برندۀ نوبل ادبیات و نویسندۀ مشهور ادبیات آمریکای لاتین است:  

- گفتگو در کاتدرال : یوسا در این اثر که به زبان اسپانیایی نوشته شده است و در محیط شهر لیما شکل می‌گیرد. داستانی اثرگذار با تکیه بر نقد قدرت، فساد است. داستان در دهۀ پنجاه می‌گذرد و روزهایی که حکومت دیکتاتوری مانوئل آپولیناریو اودریا آمورتی در پرو  سرکار است. در این داستان ما با صحبت‌هایی که میان دو شخصیت اصلی این رمان  یعنی سانتیاگو و آمبروسیا می‌گذرد، متوجه زندگی سخت و درماندگی زندگی روزمره مردم در زیر فشار حکومت‌های خودکامه می‌شویم.

- جنگ آخر زمان:  داستان این کتاب در اواخر قرن نوزدهم رخ می‌دهد. این رمان اولین رومان یوسا است که در آن به حوادث کشوری غیر از پرو پرداخته است. او در این کشور به سراغ کشور برزیل و مردم فقیر و زجر کشیدۀ آن رفته است. این کتاب روایت داستانی شورش و جنگ کانودوس است که اواخر قرن نوزدهم در منطقه باهیا در شمال شرقی برزیل اتفاق افتاد.

-  مرگ در آند:  یکی از مهم‌ترین رمان‌های ادبیات آمریکای لاتین و برندۀ نوبل ادبیات ماریو بارگاس یوساست. شخصیت اصلی این رمان لیتوما است که پیشتر در چه کسی پالومینو مولرو را کشت؟ حضور داشت.  محور اصلی کتاب بر ماجرای زندگی دو نیروی پلیس استوار شده است. گروهبان لیتوما نقش اصلی این داستان را به دوش می‌کشد. یک پروژه‌ جاده سازی نیمه کاره و ناپدید شدن سه نفر از اعضای آن منطقه، تکمیل کننده‌ معماهای داستان مرگ در آند است. اما در این میان یک داستان عاشقانه ناب هم مطرح می‌شود.

- سردسته‌ها: یوسا این شش داستان کوتاه را در سال 1959 در سن بیست و سه سالگی و پیش از خلق نخستین رمان خودشهر و سگ ها نوشت.بسیاری از عناصر این شش داستان از جمله نام قهرمانان و درون مایه های داستان ها و سبک نگارش شان در رمان های بعدی یوسا به اشکال گوناگون بازآفرینی شده اند.

- سال‌های سگی:  این رمان از آثار مهم ادبیات آمریکای جنوبی ( اسپانیایی – پرویی ) است. دو جایزه منتقدان اسپانیایى و نوبل ادبی 2010 را به خود اختصاص داد . در این رمان كه ماجراى آن در مدرسه نظامى لئونسیو پرادو – همان مدرسه اى كه نویسنده مدتى دانشجوى آن بوده- مى گذرد، بارگاس یوسا تصویرى تحقیرآمیز از نظامیان و نظامیگرى در پرو به دست مى دهد. موفقیت یوسا در این كتاب چنان است كه برخى معتقدند هیچ نویسنده اى تا آن زمان نتوانسته در اثرى رئالیستى جامعه آمریكاى لاتین را در قالب داستان به تصویر بكشد.

- چه کسی پالومینو مونرو را کشت:  ماریو بارگاس یوسا برندۀ نوبل ادبیات در اولین سطرهای این رمان مشهور ادبیات آمریکای لاتین، خبر از یک قتل فجیع و نفسگیر می‌دهد. جوانی آبرومند و خوش‌صدا به نام پالومینو مولرو به شکل وحشتناکی شکنجه و از درخت آویزان شده است و افسر لیتوما به همراه دستیارش به دنبال قاتل آن می‌گردند.

- چرا ادبیات: این کتاب را به عنوان یکی از قوی‌ترین جستارهای ادبی می‌شناسند. ماریو بارگاس یوسا نویسندۀ سرشناس ادبیات آمریکای لاتین و برندۀ نوبل ادبیات در این رمان به اهمیت خواندن ادبیات می‌پردازد و به خوانندگانش نشان می‌دهد که جوامع به دلیل کمبود مطالعه یا نادیده گرفتن چطور دچار سقوط ارزش‌های اخلاقی و کمبود آگاهی می‌شود. 

- نیم قرن با بورخس: این کتاب آخرین اثر ماریو بارگاس یوسا است که آن را مجموعه‌‌ای از مقالات، سخنرانی‌ها و یادداشت‌های او که با خورخه لوئیس بورخس مرتبط بوده، تشکیل داده است. یوسا خودش این کتاب را شاهدی از نیم‌قرن خوانش بورخس می‌داند. او درباره‌ی این رابطه‌ی تنگاتنگ که با آثار بورخس داشته و در یادداشت‌های این کتاب بازتابانده است.

- عیش مدام : عیش مدام، کتابی که در سال ۱۹۷۵ منتشر شد، رساله‌ی جذاب و آموزنده‌ای است که کتاب مادام بوواری اثر گوستاو فلوبر را به عنوان نخستین رمان مدرن تجزیه و تحلیل می‌کند. منتقدان معتقدند بارگاس يوسا که همواره تحت‌‌تأثير آثار فلوبر بوده، با انتشار اين اثر به نویسنده‌ی محبوبش ادای دين کرده است. این کتاب با ترجمه درخشان عبدالله کوثری به فارسی ترجمه شده است.

- سور بز : ماریو بارگاس یوسا، برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات  این کتاب را در سال 2000 منتشر شد. داستان این کتاب در جمهوری دومینیکن می‌گذرد و نویسنده در آن به آخرین روزهای حکومت دیکتاتوری رافائل تروخیو بر جمهوری دومینیکن از سه منظر پرداخته است: از نگاه قاتلان او در سال 1961، صبح آخرین روز زندگی رافائل تروخیو تا لحظۀ ترور و یک شخصیت خیالی به نام اورانیا کابرال که پس از 35 سال به زادگاه‌اش بازگشته است.

- نامه هایی به یک نویسنده جوان: مجموعه‌ای از یازده مقالۀ به هم پیوسته که طی آن ماریو بارگاس یوسا تجربه‌های خود از تکنیک‌های ادبی و داستان‌سرایی را به اشتراک می‌گذارد و درس داستان‌نویسی می‌دهد. این کتاب نه تنها برای نویسندگان جوان و علاقمندان به داستان‌نویسی که برای طرفداران برندۀ نوبل ادبیات و ادبیات آمریکای لاتین بسیار جذاب باشد.

- مردی که حرف می‌زند: رمانی متفاوت از ماریو بارگاس یوسا که در آن به روایت زندگی دانشجوی جوانی می‌پردازد که با تمدن و زندگی شهری قهرکرده و به سراغ زندگی با بومیان آمرکا رفته و آنجا بدل به یک قصه‌گو شده است. او در این کتاب فضایی می‌سازد که نگاه نقادانۀ او را با یک داستان پر از خرده داستان به هم آمیخته است.

- بانویی از تاکنا: یک نمایشنامه تکان‌دهنده از قصه‌پرداز شهیر سرزمین‌های آمریکای لاتین است. نمایشنامه با تصویر رقت‌بار پیرزنی که خودش را خیس کرده آغاز می‌شود. در سراسر نمایشنامه می‌بینیم فرزندان مادربزرگ کارمن و پدرو چگونه برای نگهداری مامانی به زحمت و سختی افتاده‌اند تا جایی که اگر او را خانۀ سالمندان نمی‌گذارند، به دلیل نداشتن هزینه است.

- یادداشت‌های عراق : سفر دوازده روزۀ یوسا به همراه دخترش به عراق  در سال ۲۰۰۳ به نوشتن این کتاب منجر شد. یوسا در این کتاب نشان می‌دهد که او تنها یک نویسنده نیست، بلکه برندۀ نوبل ادبیات سال ۲۰۱۰ یک تحلیلگر سیاسی بسیار  دقیق نیز هست.

- راهی به سوی بهشت: نویسندۀ سرشناس آمریکای لاتین در این رمان تاریخی دو بیوگرافی مختلف را به قلم کشیده است. زندگی پل گوگن، نقاش فرانسوی قرن ۱۹ میلادی و مادربزرگ او، فلورا تریستان، نویسنده و فعال جنبش‌های سوسیالیستی.

- دختری از پرو: اگر شوق خواندن رمان‌های عاشقانه نویسندگان بزرگ امریکای لاتین را داشته باشید، حتما این کتاب را خواهید پسندید. “دختری از پرو” (دختر بد) یک عاشقانه تاریخی از ماریو بارگاس یوسا برنده جایزه نوبل ادبیات است که به لحاظ پرداخت داستان، شخصیت‌پردازی و نیز ترسیم دوران سیاسی پرافت و خیز اروپا و امریکای لاتین در نیمه دوم قرن 20 در اوج قله داستان‌نویسی قراردارد.

- قهرمان عصر ما:  یوسا در این رمان، دو روایت موازی را به پیش می برد که اگرچه در حوالی پایان اثر به هم می رسند، اما هرکدام دنبال‌کننده موضوع اجتماعی خاصی است. حوادث رمان در جامعه معاصر پرو رخ می دهد. ماجرای اول، با نامه های افرادی مشکوک آغاز می شود که قصد باج‌خواهی از صاحب یک شرکت ترابری را دارند. او قرار نیست تسلیم باج‌خواهان شود و همین مسئله، گره های داستان را شکل می دهد. در روایت دوم، رابطه پسر یک خانواده با مردی مرموز، برای او دردسرساز شده است…

دربارۀ ماریو بارگاس یوسا: برندۀ نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۰

دربارۀ عبدالله کوثری: مترجم کتاب روزگار سخت