فلسفه ساده و زیبا

اول این را بگوییم که در نگاه نخست شاید این کتاب هم مانند ده‌ها و صدها عنوان کتابی باشد که فلسفه را ساده‌سازی می‌کنند. یک دسته از کتاب‌های فلسفی در سراسر جهان همین کتاب‌هاست. آثاری که مفاهیم و مکاتب و اندیشه‌های فلاسفه را نه به زبان فنی و تخصصی اهل فن، بلکه برای عامۀ مردم بیان می‌کنند و اینگونه حرف‌های فیلسوفان را قابل فهم می‌کنند. با چنین کتاب‌هایی انگار فلسفه از برج عاجش پایین می‌آید و برای همه در دسترس می‌شود. دیگر فلسفه سلسله مباحثی نیست که فقط و فقط در محافل خاص شنیده شود. انگار فلسفه همانی می‌شود که پدران پنیانگذارش آرزو داشتند. فراموش نکنیم سقراط، افکارش را نه در تنهایی و کنج خانه‌اش و در میان دوستانش، بلکه در کوچه و بازار و کوی و برزن در گفت‌وگوهای ساده با دیگران و اهالی شهر بیان می‌کرد. که اصلاً فلسفیدن همین بود. دهه‌ها بعد در آتن مدارسی رونق یافت که مباحث فلسفی از دل گفت‌وگوها زاییده می‌شد؛ اندیشیدن به هستی و سراغ گرفتن از چیستی چیزها. قرن‌ها از آن ایام می‌گذرد و فلسفه با کمک آثاری که تلاش می‌کنند فلسفه را در دسترس عموم قرار بدهند، مورد توجه عامۀ مردم قرار گرفته. فلسفه، ساده و زیبا جزء این دسته از کتاب‌ها هم هست و هم نیست. اول اینکه، بله، مفاهیم و مکاتب و اندیشه و آرای برخی از مهم‌ترین فلاسفۀ تاریخ را با زبانی ساده توضیح می‌دهد اما این به ساده‌سازی که گاهی راه به غلط می‌برد، ختم نمی‌شود. آرای فلاسفه در این کتاب خلاصه می‌شود، به مهم‌ترین اجزای اندیشۀ‌فیلسوفان مورد بحث اشاره می‌شود و این‌چنین کتاب می‌شود تورقی بر مهم‌ترین مباحث تاریخ فلسفه. از بحث دربارۀ منشاء جهان و اساطیر گرفته تا اتم و صور و طبیعت اشیاء، از دین و مذهب و کارکرد ذهن انسان تا انواع معرفت تا برسیم به فلسفۀ اخلاق و از آنجا به فلسفۀ سیاسی و در نهایت منطق. 

ویژگی مهم فلسفه، زیبا و ساده مصور بودنش است. عنوان فرعی کتاب «درآمدی تصویری بر فلسفه» است و تصاویر این کتاب نه تزیینی بلکه مکمل متن است، همان‌قدر مهم است که متن اهمیت دارد و به همان اندازه هم خواندنی، البته دقیق‌تر دیدنی.

دیگر اینکه کتاب به هیچ گروه سنی تعلق ندارد و آنکس که دل در گروی فلسفه دارد و هر کس با هر معلوماتی، می‌تواند بخواند و ببیند و لذت ببرد. 
فلسفه، ساده و زیبا سفر هیجان‌انگیزی است به جهان فلاسفه و اندیشه‌های آن‌ها. سفری که از یونان زادگاه فلسفه آغاز می‌شود  و به جهان مدرن و پست مدرن و فیلسوفان سخت‌نویس و سخت‌اندیش می‌رسد و به تازه‌ترین اندیشه‌ها و باورها و رویکردها سر می‌زند. 

افلاطون می‌گفت: «فلسفه با حیرت آغاز می‌شود.»  فلسفه از کنجکاوی طبیعی ما دربارۀ جهان و جایگاهی که در آن داریم سر برآورد. مردم در جهان‌ باستان از چیزهایی که می‌دیدند و می‌آزمودند دچار شگفتی می‌شدند و از خودشان می‌پرسیدند جهان چرا چنین است. دین‌های گوناگون پاسخ‌هایی در این زمینه فراهم ‌کردند، و رویدادهای طبیعی را اعمال خدایان یا ارواح ‌شمردند. اما مردم در تمدن‌های‌ نخستین خواهان تبیین‌هایی بودند که قابلیت تفکر عقلانی آن‌ها را راضی کند.

بنیان‌های فلسفۀ غرب را، که متکی بر عقل‌ و مشاهده‌ است، دانایان یونانی در قرن ششم ق.م پی افکندند. اندیشمندانی چون تالس و دموکریتوس جهان فیزیکی ــ ساختار آن و آنچه از آن ساخته شده ــ را مطالعه کردند و نظریه‌هایشان راه را برای گسترش علوم فیزیکی در طول قرون متمادی بعدی هموار ساخت. کمابیش در همان‌زمان، اندیشمندانی در هند و چین، از دیدگاه‌های فرهنگی و دینی گوناگون، به ژرف‌اندیشی در پرسش‌های مشابهی پرداختند. فیلسوفان نخستین، هم در غرب و هم در شرق، به‌موازات پیچیده‌تر شدن جوامع‌شان توجه خود را به دنیای انسانی برگرداندند. آن‌ها پرسش‌هایی دربارۀ ماهیت رنج مطرح کردند و به مسائلی از این دست پرداختند که به چه شیوه‌هایی باید زندگی کنیم و چگونه است که اساساً می‌توانیم جهان را درک کنیم.

در سراسر تاریخ، مکتب‌های گوناگون بسیاری در قلمروی اندیشۀ فلسفی وجود داشته، و آرا و اندیشه‌های این مکاتب غالباً در تقابل مستقیم با یکدیگر بوده‌ است. اما فلسفه دربارۀ مطرح ‌کردن ‌پرسش‌ها و محک ‌زدن ‌اندیشه‌ها و شرکت ‌در ‌بحث‌ها و استدلال‌ عقلی است. فلسفه، بیش از آنکه پاسخ‌های قطعی فراهم کند، اساساً عبارت است از فرایند فعال و پویای بررسی پرسش‌های بنیادین دربارۀ جهان و جایگاه‌مان در آن. فلسفه فقط قلمروی فعالیت فیلسوفان دانشگاهی نیست: فعالیتی است که همه می‌توانیم در آن شرکت کنیم، و این کار را هم کرده‌ایم. هر‌بار که به جهان و زندگی خود در آن نظر می‌کنیم و حس اعجاب و شگفتی به ما دست می‌دهد، در حقیقت سرگرم فعالیت فلسفی هستیم.