تمدن وسرمایه داری (1)(سده های پانزدهم تا هجدهم میلادی)

معرفی کتاب تمدن و سرمایه‌داری اثر فرنان برودل

امتیاز در گودریدز: ☆ ☆ ☆ ☆ ☆

کتاب تمدن و سرمایه‌داری از سایت گودریدز امتیاز 4.3 از 5 را دریافت کرده است.

امتیاز در آمازون: ☆ ☆ ☆ ☆ ☆

کتاب تمدن و سرمایه‌داری از سایت آمازون امتیاز 4.2 از 5 را دریافت کرده است.

معرفی کتاب تمدن و سرمایه‌داری:

فرناند برودل یکی از چهره‌های سرشناس مکتب آنال بود، مکتبی در تاریخ‌نگاری که بر تاریخ طولانی‌مدت اجتماعی تأکید دارند و تأثیر بسیاری بر تاریخ‌نویسی قرن بیستم فرانسه و شماری دیگری از کشورها گذاشتند. فرناند برودل را یکی از تأثیرگذارترین مورخان قرن بیستم می‌دانند؛ کتاب تمدن و سرمایه‌داری او سال 1967 منتشر شد. کتاب تمدن و سرمایه‌داری به قول خودِ نویسنده به‌نوعی سبک و سنگین کردن جهان است. برودل در این کتاب وضعیت اقتصادی بشر، روند سرمایه‌داری و گسترش جغرافیایی را بررسی کرده است و رویکرد جهانی به تاریخ اقتصادی و اجتماعی دارد.

واکنش‌های جهانی به کتاب تمدن و سرمایه‌داری:

«کتاب تمدن و سرمایه‌داری حاوی انبوهی از اطلاعات واقعی است و بسیاری از داده‌های آن برپایه واقعیت است.» - روند کامرون

چرا باید کتاب تمدن و سرمایه‌داری را بخوانیم؟

برودل در جلد اول کتاب تمدن و سرمایه‌داری بر رشد اقتصادی جهان از قرن 15 تا قرن 18 بر اساس فعالیت‌های انسانی تمرکز کرده است و به این ترتیب ریشه‌های رشد اقتصاد و تجارت و تأثیر آن بر جهان را برای خواننده موشکافی می‌کند.

جملات درخشانی از کتاب تمدن و سرمایه‌داری:

«زندگی مادی از مردم و چیزها ساخته شده است. مطالعۀ چیزها، یعنی هر آنچه نوع بشر می‌سازد یا از آن استفاده می‌کند ــ از جمله غذا، مسکن، لباس، تجمل، ابزارها، مسکوکات یا جانشین‌های آن‌ها، چارچوب‌های شهری و روستایی ـــ یگانه راهِ فهم و تحلیل زندگی هر روزه نیست. تعداد افرادی که در استفاده از ثروت زمین شریک‌اند نیز اهمیت دارد. آن ویژگی ظاهری که دنیای کنونی نوع بشر را از جهان قبل از 1800 متمایز می‌کند افزایش حیرت‌انگیز اخیر در تعداد افراد بشر است. در دورۀ چهار سده‌ای که در این کتاب به آن توجه شده است، جمعیت جهان دو برابر شده است. امروزه هر سی تا چهل سال این تعداد مجدداً دو برابر می‌شود. بدیهی است که این افزایش ناشی از پیشرفت مادی است، اما شمار افراد مردم به همان اندازه که نتیجۀ این پیشرفت است، انگیزۀ آن نیز هست. به هر صورت، ارقام بهترین معیارها هستند و شاخصی از پیروزی‌ها و شکست‌ها به دست می‌دهند. در جای خود، تعداد جمعیت افراد نقشه‌ای از جغرافیای تفکیکی از کرۀ زمین ترسیم می‌کند. در یک‌سو، مناطق و کشورهایی قرار دارند که به ندرت جمعیت دارند و در سوی دیگر مناطق و کشورهایی هستند که بیش از ظرفیت خود جمعیت دارند. تمدن‌ها یا اَشکالی از زندگی وجود دارند که هنوز بدوی‌اند. این نقشه ضمناً رابطۀ افتراق‌آمیز میان توده‌های گوناگون را مشخص می‌کند. تعجب‌آور اینکه در این جغرافیای افتراق‌آمیز اغلب طی سده‌ها کمترین تغییری بروز نکرده است.»

«هر کاهشی مشکلات عدیده‌ای را نیز حل و فصل می‌کند و قدری از فشارها را کاهش می‌دهد و به بازماندگان منافعی می‌رساند. کاهش جمعیت، گرچه واقعه‌ای افراطی است، به هر حال یک راه حل است. بلافاصله بعد از واقعۀ مرگ سیاه در میانۀ سدۀ چهاردهم و امراض همه‌گیری که در پی آن بروز کرد و تأثیر آن را وخامت بخشید، وراثت املاک را در دست تعداد معدودی متمرکز کرد. فقط زمین‌های مرغوب کشت می‌شدند (کار کمتر برای محصول بیشتر). سطح زندگی و میزان درآمد بازماندگان افرایش یافت. به همین دلیل در استان لانگوداک ]جنوب فرانسه[ در سال‌های 1350 تا 1450، روستاییان و پدرسالارشان بر مناطق بی‌صاحب رهاشده مسلط شدند. درختان خودرو و حیوانات وحشی به کشتزارهایی که روزی آباد بودند مسلط شدند. اما طولی نکشید که جمعیت مجدداً افزایش یافت و مردم مجبور شدند مناطقی را که گیاهان و حیوانات وحشی در اختیار گرفته بودند بازپس گیرند و از سنگ و درخت و بوته خالی کنند. افزایش مجدد آدمیان همچون بار سنگینی بر طبیعت بار دیگر با فقر همراه بود. از 1560 تا 1580 و بعد از آن در فرانسه، اسپانیا، ایتالیا و احتمالاً کل جهان غرب، جمعیت دوباره بسیار متراکم شد. داستان یکنواخت از نو روی داد و حرکت معکوس نیز آغاز شد. انسان تنها برای یک فرجۀ کوتاه دوباره ثروتمند شد و این داستان تکراری را نفهمید مگر وقتی که دیر شده بود.»

«این ارقام عظیم ما را وسوسه می‌کند تا برای سراسر آمریکا در حدود سال 1500 جمعیتی بین هشتاد تا صد میلیون نفر فرض بگیریم. هیچ‌کس حاضر نیست این رقم را چشم‌بسته قبول کند، حتی اگر باستان‌شناسان و روایت‌کنندگان وقایع فتح [آمریکا]، از جمله پدر بارتولومه دولاس کازاس، این رقم را تأیید کرده باشند. آنچه مسلم است اینکه فتح آمریکا توسط اروپایی‌ها افت زیست‌شناختیِ عظیمی به همراه داشت که احتمالاً نه به نسبت ده بر یک، تحقیقاً از افت بزرگ و بی‌قیاسِ جمعیت اروپا در سال‌های مرگ سیاه در سدۀ مصیبت‌بار چهاردهم بیشتر بوده است. این وضع بعضاً از مصائب جنگ‌های بی‌رحمانه و سنگینیِ کار بی‌سابقۀ استعمارگران برمی‌خاست. اما سرخ‌پوستان در اواخر سدۀ پانزدهم گرفتار ضعف جمعیتی نیز شدند که بیشتر از نبود شیر حیوانات ناشی می‌شد. مادران ناچار بودند کودکان خود را تا سه چهارسالگی شیر بدهند. این دورۀ طولانی شیردهی مادران باروری زنان سرخ‌پوست را کاهش داد و افزایش مجدد جمعیت آن‌ها را به خطر انداخت. افزون بر آن، جمعیت سرخ‌پوستان امریکایی، که تا به حال نیز به سختی خود را حفظ کرده بودند، در معرض حملات میکروبی وحشتناکی قرار گرفت که به بیماری‌های باکتریایی شباهت داشت که در سدۀ هجدهم و به ویژه سدۀ نوزدهم در میان سفیدپوستان در منطقۀ اقیانوس آرام پراکنده بود.»

تحلیلی بر کتاب تمدن و سرمایه‌داری‌:

بسیاری کتاب «مدیترانه و دنیای مدیترانه در عصر فیلیپ دوم» از برودل که سال 1949 در فرانسه منتشر شد را اثر تعیین‌کنندۀ او می‌دانند. برودل تحقیقاتش را در سال 1923 و در سن بیست‌ویک سالگی آغاز کرد و آن را به‌عنوان پایان‌نامۀ دکترایش به رشته‌ تحریر درآورد. او در این کتاب بر سیاست‌های فیلیپ دوم در قالب تاریخ دیپلماتیک تمرکز می‌کند. برودل از سال 1923 تا 1932 در مدرسه‌ای در الجزایر به تدریس پرداخت و سپس به برزیل رفت و بین سال‌های 1935 تا 1937 در دانشگاه سائوپائولو تدریس کرد و همه این سیر و سفرها او را به معرفتی شناختی رساند که بعدها در آثارش نیز منعکس می‌شدند.  در همین دوره او با تحولات پاریس از جمله تأسیس مکتب آنال در سال 1929 همراه شد. سال 1934 برودل شروع به جمع‌آوری داده در مورد ورود و خروج کشتی‌ها، محموله‌ها، قیمت‌ها و سایر داده‌های اقتصادی کرد که احساس می‌کرد آجر و ملات تاریخ اقتصادی و اجتماعی مدیترانه است. در سال 1939 او یک طرح کلی داشت، اما  پیش از آنکه اقدام برای نوشتن را شروع کند، در سال 1940 آلمانی‌ها او را دستگیر کردند و به مدت پنج سال در زندان ماند. برودل در آن روزهای دشوار زندان و درست وقتی که سایه مرگ بالای سرش بود،  اولین پیش‌نویس کتاب مدیترانه را کاملاً بر اساس حافظه‌اش نوشت.

بعدها در سال 1950 استاد او، لوسین فور، از برودل که در آن زمان در کالج پاریس تدریس می‌کرد خواست تا مجموعه‌ای دربارۀ تاریخ جهان بنویسد. برودل حین نوشتن این مجموعه بر توسعۀ سرمایه‌داری در همان دوران تمرکز کرد و متاسفانه  استاد و راهنمایش پیش از پایان کتاب درگذشت. برودل در سال 1956 جانشین فور در مدرسۀ عملی پژوهش‌های عالی شد و در آن‌جا ریاست بخش تاریخ را برعهده گرفت. در همان روزها برودل مسئولیت تهیۀ مجموعه‌ای سه‌جلدی را برعهده گرفت و تنها ویراستار آنالیست‌ها در تأثیرگذارترین دورۀ این مکتب بود. برودل جلد اول تمدن و سرمایه‌داری را در سال 1967 به زبان فرانسه منتشر کرد و این کتاب در سال 1973 به زبان انگلیسی ترجمه شد. او در این کتاب با بررسی دقیق زندگی مادی مردمان پیش از صنعت در سرتاسر جهان، نحوۀ نگاه مورخان به این موضوع را به طرز چشمگیری تغییر داد. او در جلد اول این کتاب دربارۀ غذا و نوشیدنی، لباس و مسکن، جمعیت‌شناسی و ساختار خانواده، انرژی و فناوری، پول اعتبار و رشد شهرها تمرکز کرده است.

اگر از خواندن کتاب تمدن و سرمایه‌داری لذت بردید، از مطالعۀ کتاب‌های زیر نیز لذت خواهید برد:

• پویایی سرمایه‌داری اثر دیگری از فرنان برودل، مورخ فرانسوی است. این کتاب دربرگیرندۀ سه سخنرانی فرنان برودل است که در سال 1976 در یک دانشگاه ایراد کرد. برودل طی این سه سخنرانی از تحقیقات تاریخی بیست‌سالۀ خود می‌گوید و چگونگی پیدایش سرمایه‌داری در جهان و تأثیر متقابل بخش‌های مختلف جهان بر هم را توضیح داد.

• چهره‌های تمدن اثر دیگری از فرنان برودل نویسنده و مورخ فرانسوی است. او در این کتاب به بررسی تمدن‌های دنیای مدرن از نظر گستردگی و تداوم تاریخی پرداخته است و ماهیت فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، تداوم و دگرگونی‌های آن‌ها را توضیح داده است.

دربارۀ فرنان برودل‌: مورخ فرانسوی و رهبر مکتب آنال

زندگی فرنان برودل:

در سال 1937 برودل از برزیل به پاریس بازگشت. با این‌حال سفر به اندازۀ رسیدن به مقصد برایش مهم بود. او در راه با لوسین‌فور، یکی از بنیان‌گذاران مجلۀ تأثیرگذار آنالیست‌ها آشنا شد. برودل زمانی در حوالی سال 1938 تحت‌تأثیر مکتب آنال قرار گرفت و تحقیقات خود را آغاز کرد و در همان زمان به عنوان مدرس تاریخ وارد مدرسۀ علمی پژوهش‌های عالی فرانسه شد. در آغاز جنگ در سال 1939 به خدمت سربازی فراخوانده شد و در سال 1940 به اسارت آلمانی‌ها درآمد. او از سال 1940 تا 1942 در یک اردوگاه اسیران جنگی در ماینز نگهداری می‌شد و سپس به اردوگاه دیگری منتقل شد و تا پایان جنگ همان‌جا ماند. او پیش‌نویس اثر بزرگ خود «دریای مدیترانه و دنیای مدیترانه در عصر فیلیپ دوم» را بدون دسترسی به منبع خاصی از یادداشت‌ها و حافظۀ خود نوشت. برودل بعد از سال 1945 رهبر نسل دوم مورخان مکتب آنال شد. در سال 1962 او تاریخ تمدن‌ها را به عنوان پایه‌ای برای دورۀ تاریخ نوشت. یکی از ویژگی‌های آثار برودل، دلسوزی او برای رنج مردم بود. او همیشه تأکید داشت که بیشتر منابع تاریخی باقی‌مانده از طبقات ثروتمند باسواد به‌دست آمده است و بنابراین بر اهمیت زندگی بردگان، رعیت‌ها، دهقانان و فقرا تأکید می‌کرد و اصرار داشت که مشارکت این دسته از افراد باعث ثروت و قدرت اربابان می‌شود؛ برای همین در اغلب آثارش زندگی روزمرۀ مردم عادی را به تصویر می‌کشید و به‌ندرت در آثارش با تصاویری از اشراف یا پادشاهان برخورد می‌کنید. برودل در سال 1949، پس از بازنشستگی فور، به کالج دو فِرانس پیوست و در سال 1950 مجلۀ دانشگاهی Revue économique را تأسیس کرد. او در سال 1968 بازنشسته شد و در سال 1984 به عضویت آکادمی فرانسه درآمد.