سفر به انتهای شب (شومیز)

معرفی کتاب سفر به انتهای شب اثر لویی فردینان سلین

سفر به انتهای شب نخستین رمان لویی فردینان سلین در سال 1932 منتشر شد. حدود 90 سال از چاپ این اثر که به گفتۀ خود سلین مهم‌ترین اثرش است می‌گذرد اما گذشت زمان بر اهمیت این رمان و کار سترگش، که بر ادبیات فرانسه بسیار افزوده، تأثیر منفی نگذاشته است. کتاب‌های سلین هنوز هم در زمرۀ پرفروش‌ترین آثار قرار دارند. 

زمانی که فردینان سلین در سن 38 سالگی نخستین دستنویس رمان سفر به انتهای شب را برای چاپ فرستاد، ناشرش او را همتای شکسپیر و دانته و بزرگانی از این قبیل خواند. رمان سفر به انتهای شب به فروش زیادی رسید اما بسیاری از بزرگان ادب زبانِ آن را نپسندیدند و آن را زیاده از حد عامیه خواندند. سلین می‌خواست با رمان‌هایش زبان فرانسوی را از کهنگی و فرسودن نجات دهد یا به عبارت دیگر، زبان عامیانۀ فرانسه را تا حد زبان ادبی ارتقاء دهد. سفر به انتهای شب سفری است که سرگردانی متافیزیکی انسان‌هایی را که محکوم به تجربه کردن پوچی زندگی و حمایت انسان‌ها هستند را توصیف می‌کند. نویسنده در این کتاب داستانِ مرد آسیب دیده‌ای (فردیناند باردامو) را روایت می‌کند که با ناامیدی در سفرهایش به جست‌وجوی معنای زندگی‌ست. 

سلین برداشتی از شخصیت بر اساس فردیت دارد. او معتقد است که انسان‌ها تنها نظاره‌گر زندگی‌شان هستند: باردامو ناخواسته درگیر جنگ می‌شود و بعد هم آفریقا را در حالت دیوانگی ترک می‌کند، ناخواسته به بیمارستان روانی فرستاده می‌شود و... در واقع نویسنده سعی کرده نشان دهد این زندگی‌ است که انسان‌ها را به این‌طرف و آن‌طرف پرت می‌کند و انسان هیچ اراده‌ای در کنترل زندگی‌اش ندارد. این کتاب، مملو از تجربیات فروخورده و غزلیات تاریک است که جنگ جهانی اول بر سر شخصیت اصلی داستان آوار کرده است. برای خواندن خلاصۀ داستان و سرگذشت نویسنده با ما همراه شوید.

سفر به انتهای شب ترجمۀ فرهاد غبرایی، اولین رمان نوگرای لویی فردینان سلین است. اولین بار انتشارات پاریسی در سال 1932 این کتاب را به زبان فرانسوی منتشر کرد و خیلی سریع نویسنده تبدیل به ستارۀ ادبی شد. داستان رمان که عمیقاً انسان‌گریزانه و پوچ‌گرایانه است را می‌توان این‌طور خلاصه کرد: 
انسان در زندگی بویی از آرامش و زندگی نبرده است و کنایۀ این سفر بیهوده بودن آن است. 

سلین تمام توهمات انسانی را در این کتاب بررسی کرده است: ملت، پیشرفت تکنولوژی، نظم و عشق. این کتاب بر زندگی و سفرهای شخصیت بدبین کتاب «فردیناند باردامو» تمرکز کرده است و روایت چندین دهه از زندگی باردامو است که طی وقوع جنگ جهانی اول آغاز می‌شود. در این کتاب کشور، ملی‌گرایی و علل وقوع جنگ‌هایی که مردان در آن یکدیگر را می‌کشند ذکر شده و ارتش هم به سخره گرفته شده است. نویسنده در این کتاب مافوق‌هایش را بدتر از خودِ دشمن به تصویر کشیده است.

خلاصۀ داستان سفر به انتهای شب

وقتی رمان شروع می‌شود فردیناند دانشجوی پزشکی در پاریس است. به رغم تمایلات سیاسی‌اش تحت تأثیر نمایش رژۀ نظامی قرار گرفته و تصمیم می‌گیرد به ارتش فرانسه ملحق شود. وحشی‌گری به ظاهر بیهودۀ جنگ او را از حقیقت میهن پرستی زودگذرش آگاه می‌کند و متوجه می‌شود که اشتباه کرده است. طی یکی از مأموریت‌هایش با یکی از همرزم‌هایش به نام «لئون رابینسون» آشنا می‌شود که سربازی ترسوست و با هم نقشۀ فرار می‌ریزند اما در اجرایش ناموفق‌اند. فردیناند مجروح می‌شود (که به‌خاطرش مدالی هم دریافت می‌کند) و برای درمان به پاریس می‌رود. در آن‌جا با پرستاری به نام لولا آشنا می‌شود که به صورت داوطلبانه در بیمارستان کار می‌کند. وقتی لولا متوجه می‌شود که فردیناند سعی دارد از بازگشت به وظیفه خودداری کند از چشمش می‌افتد و در نهایت رابطه‌شان را تمام می‌کند. 

او با یک رقصنده و نوازندۀ ویولن وارد رابطه می‌شود اما پس از چند ماه همه چیز را رها کرده و به آفریقای غربی فرانسه سفر می‌کند. در آن‌جا با بی‌رحمی‌های زندگی استعماری آشنا می‌شود. فردیناند بیمار شده و تب می‌کند و دچار هذیان می‌شود و به ساحل می‌رود و آن‌جا با یک کشیش اسپانیایی آشنا می‌شود و کشیش ترتیبی می‌دهد که به عنوان پاروزن از طریق کشتی‌ای راهی آمریکا شود. فردیناند به شهر نیویورک می‌رسد و به عنوان کارگر در شرکت فورد مشغول به کار می‌شود. بعد عاشق فاحشه‌ای به نام مولی می‌شود. همچنین دوباره به رابینسون برمی‌خورد که چون نمی‌تواند درست انگلیسی صحبت کند، نمی‌تواند با زندگی در آمریکا کنار بیاید و دلش می‌خواد دوباره به فرانسه برگردد. با این‌که فردیناند حالا عاشق مولی شده، دلش می‌خواد آزاد باشد و تصمیم می‌گیرد ایالات متحده را ترک کند.

فردیناند در پاریس تحصیلات پزشکی‌اش را به پایان می‌رساند و پزشک می‌شود. او در شهر رانسی یکی از حومه‌های فقیرنشین پاریس یک مطبی به راه می‌اندازد و از طریق با جنبه‌های فقر و تاریک و بدبخت بشریت روبه‌رو می‌شود. در آمد آنچنانی ندارد و عمدتاً کارش سقط جنین است. در این میان با هنرویل‌ها درگیر می‌شود و...

بریده‌هایی از کتاب سفر به انتهای شب

«در واقع بی‌آنکه متوجه باشیم، جنگ به ما نزدیک می‌شد و من حال و روز درستی نداشتم. این بحث کوتاه و قره قاتی خسته‌ام کرده بود. بعد هم، کلافه بودم، چون که پیشخدمت به خاطر انعام به کنس بازی متهمم کرده بود. بالاخره با آرتور آشتی کردم تا قال قضیه کنده بشود. تقریباً سر همه چیز به توافق رسیدیم.»

«جریان دقیقاً به همین صورت اتفاق افتاد. بعد، مدت‌ها قدم‌رو رفتیم. کوچه و خیابان بود که پشت سر هم می‌گذشت و غیرنظامی‌ها و زن‌هاشان از پیاده‌روها، از جلو ایستگاه‌ها و از کلیساهای پرازدحام فریادهای تشویق‌آمیز می‌کشیدند و گل پرت می‌کردند. چقدر میهن‌پرست زیاد شده بود! و بعد، کم‌کم از تعداد میهن‌پرست‌ها کم شد... باران آمد و باز هم کمتر شدند و آن وقت دیگر از فریادهای تشویق‌آمیز خبری نبود، دیگر تنابنده‌ای توی خیابان دیده نمی‌شد.»

«آن موقع آنها یک مشت جغل خل و چل و پر و صدا بودند با چشم‌های روشن و لغزنده عین چشم گرگ. بعد از مدرسه با همدیگر توی جنگل دور و اطراف دستی به سر و گوش دخترها می‌کشیدیم، با تیر و کمان و هفت تیری که فقط چهار مارک پول بالایش می‌دادیم، تیراندازی می‌کردیم. آبجوی شیرین می‌خوردیم. اما از آن ماجرا، تا این قضیه نشانه روی به سینه ما از وسط جاده، آن هم بدون اینکه اول جلو بیایند و با ما چاق سلامتی کنند، فاصله و تفاوت زیادی بود. از زمین تا آسمان.»

خواندن کتاب سفر به انتهای شب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

آیا شما هم حس می‌کنید کنترلی بر زندگی‌تان ندارید؟ به نظر شما جنگ چه تأثیری بر روح و روان انسان‌ها دارد؟ اگر در زندگی احساس پوچی و سرگردانی می‌کنید، اگر حس می‌کنید درون یک هزارتو گیر افتاده‌اید و به هر طرف که می‌چرخید به دیوار می‌خورید و راه فراری ندارید، کتاب سفر به انتهای شب را بخوانید.

همچنین خواندن این کتاب را به دوستداران کتاب‌های جنگی و ضد جنگ و تاریخ جنگ پیشنهاد می‌کنیم.

در نظر داشته باشید که لحن این کتاب تند و تیز و همراه با ناسزاگویی است و ممکن است مطالعۀ آن برای همه مناسب نباشد. 

دربارۀ نویسندۀ کتاب سفر به انتهای شب

دربارۀ مترجم کتاب سفر به انتهای شب

حواشی حول محور کتاب

ظاهراً اولین بار جلال آل احمد نام سلین را در مطبوعات ایران به میان آورده و بعد در یک گفت‌وگوی دراز در کتاب ارزشیابی شتابزده که در سال 1343 منتشر شد در دو مورد نام سلین را پیش می‌کشد. آل‌احمد در نفی تأثیرپذیری از کامو در «مدیر مدرسه» چنین می‌گوید: «بیگانۀ کامو بی‌اعتناست و بهت‌زده، در حالی که مدیر مدرسۀ من سخت با اعتناست و کلافه... این دنیای تنها را من بهترین نوعش را به شما توصیه می‌کنم بخوانید. آقای لویی فردینان سلینِ فرانسوی. من در مدیر مدرسه از او اثر گرفتم، اگه می‌خواهید بدونید. کتابی داره به اسم «سفری به آخر شب». این کتاب به نظر من شاهکار ادبیات فرانسه است. تو خود فرانسه هم قدرشو نشناختند. تو خود فرانسه هم تا زنده بود زدنش. از این زندون به اون زندون. به عنوان فاشیست و همکاری با پتن. بعد هم در تنهایی - و نمی‌دونم - گرسنگی دق کرد و مُرد.»

پس از فرو نشستن دود و آتش جنگ جهانی دوم نویسندگان فرانسوی دوباره به اهمیت سلین پی بردند. در سال‌های 50، آلن روب گریه، نویسنده و فیلمساز فرانسوی، او را بزرگ‌ترین نویسندۀ بین دو جنگ و تجربه‌های خود را در سبک مدیون نوشته‌های او دانست. میشل بوتور، رولان بارت و لوکله زیو نیز در کنار بسیاری دیگر او را ستوده‌اند.

شاید پرشورترین حامی سلین، هنری میلر باشد که جابه‌جا از اهمیت او و اثر معروفش سفر به انتهای شب سخن گفته‌ است. نویسندگان متعددی سلین را همپایۀ بزرگانی چون جویس، پروست، فاکنر و کافکا دانسته‌اند.

امتیازات

کتاب سفر به انتهای شب از سایت گودریدز امتیاز 4.2 از 5 و از سایت آمازون امتیاز 4.5 از 5 را به دست آورده است.

تحلیل سی بوک از کتاب سفر به انتهای شب

ترجمۀ سفر به انتهای شب ساده و روان است اما این کتاب در سلیقۀ همه‌گان نمی‌گنجد و مطالعۀ آن به لحاظ وجود اصطلاحات بسیار و ناسازگویی‌های شخصیت اصلی داستان و لحن تند و گزنده‌اش ممکن است برای برخی دشوار باشد.

این داستان در ضدیت با جنگ نوشته شده و چهره‌ای پوچ و بی‌معنا از جنگ به‌دست می‌دهد. البته تفاوتی اساسی با دیگر کتاب‌های ضد جنگ دارد. بیشتر داستان‌های ضد جنگ قهرمانانی شجاع و جسور و از خودگذشته دارند که حاضرند جانشان را برای نجات دیگران و برقراری صلح فدا کنند، اما فردینان باردامو اساساً جنگ را پدیده‌ای پوچ می‌داند که زندگی‌اش را به تاریکی کشانده است و می‌خواهد هرچه زودتر خود را از شر آن خلاص کند حتی با تسلیم‌کردن خودش به نیروهای دشمن؛ از این نظر می‌توان او را یک ضد قهرمان دانست.

کتاب سفر به انتهای شب سال‌‌ها خارج از چاپ بود و در سال 1401 بعد از سه دهه با ترجمۀ اولش دوباره تجدید چاپ شد.

مدت زمانی که طول می‌کشد کتاب سفر به انتهای شب را بخوانید.

اگر سرعت مطالعه‌تان 300 کلمه در دقیقه باشد، حدوداً 10 ساعت طول می‌کشد تا کتاب سفر به انتهای شب را به طور کامل مطالعه نمایید.

اگر از کتاب سفر به انتهای شب خوشتان آمده، این کتاب‌ها را از دست ندهید.

• کتاب دیار اجدادی اثر فرناندو آرامبورو نویسندهٔ اسپانیایی است. این کتاب داستان دو خانواده در شهری کوچک است که به واسطهٔ خشونت گروه تروریستی اِتا و ایدئولوژی‌های متضاد با یکدیگر درگیر می‌شوند و دوستی عمیق‌شان تبدیل به کینه‌ای خونین می‌شود.

- کتاب مرگ قسطی اثر دیگری از فردینان سلین که داستانی است از فقر و فلاکت و به‌نوعی خود زندگی‌نامۀ سلین است چون در آن روزگار سخت بچگی‌اش را مبنا قرار داده است.

- کتاب سلاخ‌خانه شماره پنج اثر کورت‌ ونه‌گات یکی از بهترین رمان‌های ضد جنگ است و در آن به بمباران شهر درسدن آلمان در جنگ جهانی دوم پرداخته شده است. این کتاب لحن طنزی دارد و به شیوۀ متفاوتی نوشته است. مطالعۀ این کتاب را به آن دسته از کتابخوانانی که به ماجراجویی در ادبیات علاقه دارند پیشنهاد می‌دهیم.