گامهای پیشرفت برای کودکان دیرآموز

---

مری لو ابرسول کارشناس ارشد آموزش است و به همراه دکتر نیوول سی. کپهارت و دکتر جیمز بی. ابرسول کتاب گام‌های پیشرفت برای کودکان دیرآموز را نوشت. این کتاب در سال 1968 منتشر شد. کتاب گام‌های پیشرفت برای کودکان دیرآموز بر آموزش اولیه به کودک دیرآموز و مبتلا به اختلال عملکرد مغز تمرکز دارد.

---

در جوامع مختلف، همیشه عدۀ نسبتاً زیادی از کودکان در یک سری از مهارت‌ها مثل مهارت‌های حرکتی و مهارت‌های شناختی در مقایسه با همسالان خود دچار مشکل می‌شوند یا کمی تأخیر دارند که این امر در یادگیری آنان در سنین پیش از مدرسه و سنین مدرسه تأثیرگذار است. تشخیص، درمان و آموزش به موقع به این کودکان باعث کاهش بسیاری از مشکلات و عوارض ناشی از اختلال در کودکان می‌شود. بنابراین نویسندگان کتاب گام‌های پیشرفت برای کودکان دیرآموز را نوشتند تا راهنمایی برای والدین، معلم‌ها، درمانگرها، پزشک‌ها و دانشجویان باشد و با راهنمایی‌های آن بتوانند به چنین کودکانی کمک کنند.

نگرش‌های یادگیری در کتاب گام‌های پیشرفت برای کودکان دیرآموز بر اساس بررسی‌های دقیق روانشناسی، تحصیلی و پزشکی نوشته شده است و در کل عمده‌ترین هدف تئوری‌های یادگیری این کتاب، کمک به کودک برای دریافت صحیح‌تر و دقیق‌تر اطلاعات از محیط اطرافش است. نویسندگان در این کتاب نشان می‌دهند که چگونه می‌توان از طریق مراحل صعودی یادگیری حرکتی، یادگیری ادراکی و سپس یادگیری مفهوم به چنین کودکانی کمک کرد. نویسندگان در این کتاب بر چگونگی دستیابی به این امر از طریق فعالیت‌های خاص، علمی و مثبت تأکید دارند تا بتوان کودکان مبتلا به اختلال عملکرد مغز را در مسیر درست هدایت کرد.

کتاب گام‌های پیشرفت برای کودکان دیرآموز، جهت تشخیص، درمان و آموزش به موقع به کودکانی است که در کسب مهارت‌های حرکتی و شناختی در مقایسه با همسالان خود دچار تأخیر هستند. در صفحه‌های نخست کتاب نیازها و مشخصه‌های رفتاری کودکان کم‌توان ذهنی و کودکان دچار ضایعۀ مغزی توضیح داده شده است. در ادامه نویسندگان روش‌های آموزش و ارزیابی به چنین کودکانی را آموزش داده‌اند.

چنین کودکانی نیاز به توجۀ ویژه دارند و آموزش به کارگیری و استفادۀ درست از حس لامسه، دیداری و شنیداری کودکان در ادامۀ کتاب توضیح داده است. والدین و معلم‌ها با یادگیری و به کار بُردن روش‌های مختلف این کتاب می‌توانند روند آموزش کودک را سرعت ببخشند و با استفاده از تمرینات عملی و تصاویر کتاب، الگوی مناسبی برای آموزش مهارت‌‌های ذهنی، جسمی و حرکتی به کودکان ناتوان و کم‌توان ذهنی داشته باشند.

در بخش پایانی کتاب روش‌های پیش‌زمینه‌سازی برای آموزش خواندن مثل تشخیص کلمات از طریق حافظه و بینایی، آواشناسی به منظور تشخیص حروف، ساخت کلمه و هجی کردن و پیش‌زمینه‌سازی برای آموزش نوشتن (کشیدن خطوط، منحنی‌ها، دایره‌ها، نوشتن حروف) و پیش‌زمینه برای آموزش مفاهیم ریاضی (عدد، شمارش و واحدهای اندازه‌گیری) ذکر شده است.

فصل ۱: نیازهای ویژه کودکی که در اثر ضایعۀ مغزی دچار کم توانی شده است
فصل ۲: مشخصه‌های رفتاری و فرمان‌پذیری کودک دچار ضایعۀ مغزی
فصل ۳: ضایعۀ مغزی در ارتباط با عملکرد سیستم عصبی
فصل ۴: نگرش یادگیری در ارتباط با روش‌های آموزش
فصل ۵: ضرورت وجود یک مرحله اساسی به منظور تفسیر روابط
فصل ۶: رشد مراحل یادگیری
فصل ۷: ذهنی‌سازی

«ارزیابی کودک دچار ضایعۀ مغزی به‌منظور تعیین جایگاه او از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. معلمین و یا مربیانی که با کودک سروکار دارند باید هر کودک را به عنوان یک فرد مجزا از دیگری که می‌تواند از برنامۀ آموزشی ویژۀ خود بهره گیرد، مورد ارزیابی قرار دهند. در برخی کودکان دچار ضایعۀ مغزی، یک سری نابهنجاری‌های سیستم عصبی مانند فلجی، تغییرات رفلکسی، الگوهای حرکتی غیرطبیعی، اختلال در نوار مغزی (EEG) و تشنج نیز دیده می‌شود که در حدود سن دو سالگی و حتی در سنین پایین‌تر قابل تشخیص هستند. در هر حال، تعداد قابل توجهی از کودکان دچار ضایعۀ مغزی خفیف که در اصطلاح «سندرم اختلال عملکرد جزئی مغز» نامیده می‌شود، دیرتر تشخیص داده می‌شوند. این کودکان اغلب نابهنجاری‌های نسبتاً جزئی در سنین پایین دارند که این نابهنجاری‌ها شامل تحریک‌پذیری، بیش‌فعالی، دامنۀ توجهی کوتاه، دست و پا چلفتگی و اختلالات عاطفی می‌گردد.»

«کودکان کم‌توان عمدتاً در طی سالهایی طلایی، از آموزش سود می‌برند (3 تا 10 سالگی به‌عنوان سالهای طلایی آموزش ذکر شده است). اگر کودک دچار ضایعۀ مغزی بطور مؤثر آموزش نبیند، میزان ضریب هوشی او ممکن است دو درجه در هر سال افت کند. بطوری‌که هر چه کودک بزرگتر می‌شود، عاداتی در او ایجاد می‌شود که به سختی می‌توان این عادات را از بین برد و انگیزۀ کودک به خاطر شکست‌ها و ناکامی‌های عمدۀ او کاهش می‌یابد. در اینجا هیچ روش آموزشی عاری از خطا وجود ندارد. اغلب، تشخیص پزشکی قطعی نیز برای کودک دچار ضایعۀ مغزی وجود ندارد، بنابراین، معلم نمی‌تواند بر یک تشخیص یا یک برنامۀ آموزشی خاص تکیه کند. اما می‌تواند بر طبق نیازهای فردی و عکس‌العمل‌های دانش‌آموز دچار ضایعۀ مغزی، روش مناسبی پیدا کند.»

«توجه به برخی نکات در ارتباط با کودک دچار ضایعۀ مغزی بسیار مهم می‌باشد. در حقیقت، توجه به عملکرد سیستم عصبی در این کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین، شخصیت کودک نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در بررسی کودک لازم نیست که ناهنجاری‌های وی به تمام موقعیت‌ها تعمیم داده شود. به عنوان مثال، اضطراب کودک می‌تواند به تمام موقعیت‌ها سرایت کند. اما والدین می‌توانند به متخصص توضیح دهند که کودکشان اضطراب دارد ولی اکنون بهتر شده است. برخی والدین به کودکانشان چنین می‌گویند که در مدرسه نباید با کودکان دیگر رفاقت نماید زیرا نیازمند کمک‌‌های ویژه‌ای هستند. این شروع محرومیت کودک خواهد بود زیرا فکر می‌کند که کودک بدی است، هیچ‌کس او را دوست ندارد و یا اینکه نمی‌تواند هیچ کاری انجام دهد. یک روش درست و صحیح را می‌توان جایگزین رویۀ فوق نمود. کودک می‌فهمد که نیاز به کمک دارد، دوستانش می‌فهمند که او نیاز به کمک دارد و معلم نیز می‌فهمد که او نیازمند کمک است.»

مطالب کتاب گام‌های پیشرفت برای کودکان دیرآموز مناسب آموزگاران، مربی‌ها، روان‌شناس‌ها و کاردرمانگرهایی است که مسئولیت آموزش کودکان دیرآموز و یا کودکان دچار اختلالات ذهنی را برعهده دارند.

نشر دانژه کتاب گام‌های پیشرفت برای کودکان دیرآموز از مری لو ابرسول و نیوول سی را با ترجمۀ فرشته درویش قدیمی (کارشناس ارشد کاردرمانی) منتشر کرده است.

کتاب گام‌های پیشرفت برای کودکان دیرآموز راهنمایی‌های تئوری و مواد درسی برای برخورد با دانش‌آموز دیرآموز دارد. نویسندگان در این کتاب بر نیاز کودک به خودش، برای جهت‌دهی تأکید دارند و برای این منظور کتاب شامل فعالیت‌ها و تمرینات کلاسی برای کمک به هماهنگ کردن اندام‌های بدن است. فعالیت‌هایی برای بهبود هماهنگی چشم و دست، ایجاد انگیزه و مشارکت، فعالیت‌های پیش‌خوانی و نوشتن به صورت گام‌به‌گام در این کتاب توضیح داده شده است.

- باشگاه مغز (توجه و تمرکز) اثر تارا رضا پور و حامد اختیاری مناسب والدین و آموزگارانی است که باور دارند ظرفیت‌های یادگیری بسیاری در کودکان وجود دارد و می‌‌خواهند از همان سال‌های پیش از دبستان و اول دبستان، این ظرفیت‌ها را تقویت و افزایش دهند. تمرینات جذاب و مؤثر این کتاب که از آسان به دشوار چیده شده‌اند، کودک را به دنیایی جذاب و رنگارنگ می‌برد تا عملکردهای مغزی کودک به مرور توسعه یابد.