کلاهبردار من (گزارشی از مواجهه با مال‌باختگی)(پالتویی ها2)

بعید است کسی از ما قربانی کلاهبرداری نبوده یا یکی از آشنایانش در دام شیادان نیفتاده باشد. حتماً شما هم مواجهه‌ای با کلاهبرداران داشته‌اید: اشخاص یا نهادهایی که به‌راحتی پس‌انداز  و اعتماد ما را یک‌شبه دود می‌کنند.

کلاهبردار من دومین عنوان از مجموعۀ پالتویی‌های انتشارات مان‌ کتاب است و ناداستانی است دربارۀ کلاهبرداری. این کتاب را حنیف قریشی، نویسندۀ برجستۀ بریتانیایی، نوشته است (به زندگی حنیف قریشی، آثارش و ترجمه‌های فارسی این آثار در ادامۀ مطلب می‌پردازیم). همان‌طورکه گفتیم، کلاهبردار من دومین عنوان مجموعۀ پالتویی‌هاست. اولین عنوان از این مجموعه کتاب پرسش‌های فیلسوفان بزرگ جهان با موضوع فلسفۀ غرب بود. قطع پالتویی، یونیفرم و طراحی جلد این مجموعه احتمالاً کتابخوانان جدی را به یاد کتاب‌های شرکت سهامی کتاب‌های جیبی می‌اندازد: مجموعه‌کتاب‌هایی که با همکاری مؤسسۀ فرانکلین در سال‌های دور چاپ می‌شدند. در ادامه، توضیحاتی را که در ابتدای هر کتاب دربارۀ مجموعۀ پالتویی‌ها آمده است می‌خوانیم و سپس به معرفی مفصل کتاب کلاهبردار من می‌پردازیم.

• با مردی آشنا شدم که کِرمی را توی گوشم فرو کرد و آن کرم بیش از یک سال زندگی کرد، جا خوش کرد و رفته‌رفته ذهنم را بلعید و مغزم را جوید... (صفحه 17)
• ...عقل و منطق معمولاً آخرین چیزی است که آدم می‌خواهد با آن روبه‌رو شود، ولی بالأخره حقیقت خودش را تحمیل می‌کند تا جایی که مجبور می‌شوی چشم‌هایت را باز کنی... (صفحه 17)

• ...داشتم عاشق سارقم می‌شدم، مردی که عملاً نمی‌شناختمش، ولی به او اعتماد کرده و حتی علاقه‌مند شده بودم، مردی که فقط یکی از جرم‌هایش این بود که پس‌اندازم را برداشته و رفته بود. بدترین دوره وقتی بود که ساعت‌به‌ساعت به او تلفن می‌کردم. دیگر حوصلۀ هیچ‌کس به‌جز او را نداشتم... (صفحه 17)

• ...موسیقی پاپ و تئاتر، اولین دلبستگی‌های فرهنگی من، هردو، هم در فرم هم در محتوا، بازی‌هایی هستند پر از دروغ و دغل و شیطنت، پشت آن ظاهر ساختگی و مصنوعی‌شان، هیچ‌چیز واقعی اصیلی در کار نیست به‌جز اشتیاق به بازی کردن و نواختن و کس دیگری بودن... (صفحه 20)

• ...من همیشه شیفتۀ هوش و استعداد اهریمنی هیپنوتیزم‌گرها و شیادها و کلاش‌ها و حقه‌بازها و قماربازهای جرزن و مخ‌زن‌های حرفه‌ای و وراج‌ها و متقلب‌ها و دوزنه‌ها و پنهان‌کارها بوده‌ام، همۀ آن مردانی که سه تا خانواده داشتند که دور از چشم همدیگر توی یک محله زندگی می‌کردند، و باقی کسانی که وانمود می‌کردند دکتر و خلبان و شناگر المپیک‌اند، یا نازی‌های سابقی که گذشتۀ شرارت‌بارشان را پنهان نگه می‌داشتند. (صفحه 20)

• ...از آنجا که حسابدار لازم داشتم، دوست مهربانی خانم کاردانی را که می‌شناخت به من معرفی کرد، ولی گفت طرف شغل دومش این است که شب‌ها لباس لاستیکی تنش کند و در خدمت سادومازوخیست‌ها باشد. می‌توانستی لیست مخارج و هزینه‌هایت را دربیاوری و به‌جایش از آن شلاق‌های معروف بخوری. از دوستم تشکر کردم، ولی با خودم فکر کردم چون کاری که من می‌خواهم نسبتاً ساده است، شاید درستش این است که سراغ بی‌شیله‌پیله‌ترین آدمی بروم که می‌توانم پیدا کنم، کسی که آدم موجه و محترمی باشد. (صفحه 22)

• ...دست به کار نوشتن شدم. فکرها را به‌محض اینکه به ذهنم خطور می‌کردند بیرون می‌ریختم، اما وقتی نوشتن این مطلب را شروع کردم، مطمئن نبودم نوشتن دقیقاً همان درمانی باشد که ممکن است به نظر برسد. آیا نوشتن، علاوه بر اینکه شکلی غیرمستقیم و درازمدت از ارتباط است، زخمی را نمی‌شکافد قبل از آنکه تیمارش کند؟ (صفحه 51)

• ...تعجبی ندارد که ما همه مجذوب جرم و جنایتیم. بچه که هستیم، مدام درست و غلط و اخلاقیات را یادمان می‌دهند و از ما می‌خواهند اطاعت کنیم. ما هم وسوسه می‌شویم سرپیچی کنیم. به ما می‌گویند اگر رفتارمان خوب باشد، پاداش می‌گیریم، اما چیزی نمی‌گذرد که متوجه می‌شویم این پاداش‌ها فقط به‌نام ماست و بیشتر به‌کام مقامات مسئول و اولیای امور. درعین‌حال، نافرمانی برایمان جنبۀ جنسی پیدا می‌کند و هیچ‌وقت از وسوسۀ خطرناکش رها نمی‌شویم... (صفحه 59)

• ...سارقان زمان، سارقان دوستی‌ها و عطوفت‌ها و تمناهای جنسی، سارقان روحت، دزدان رؤیاها: عشق‌های ناجور، و حتی عشق‌های ناجورتر. رقص مرگ، رقص کثیف منحرفانۀ سادومازوخیستی مرگ، که طرفین رقص هردو در هم قفل می‌شوند و لیمبو می‌رقصند. می‌توانی این‌ها را ضدعشق بنامی. آدم‌ها عاشق عذابی‌اند که می‌کشند، و به این ترتیب از حضور اکثر سارقان از قضا استقبال هم می‌شود، چون بی‌صبرانه منتظری هرچیزی را که بیشترین ارزش را دارد به باد بدهی، و دزدهای زیادی هستند که متوجه‌شان نیستی... (صفحه 63)

• ...با خودم فکر کردم باید از او سرقت کنم. اگر من هم از این شیطانک کوتوله سرقت می‌کردم، می‌توانستم استحاله‌اش کنم و از نو بسازمش، می‌توانستم به کاغذ سنجاقش کنم. اگر ناامیدی‌ام من را به این فکر انداخته بود که هنر می‌تواند به چه دردی بخورد، حالا می‌توانستم ببینم که هنر الهۀ عشق است، الهۀ پیونددهندۀ باشکوهی که بستگی‌های تازه ایجاد می‌کند. هنر ممکن است گاهی جنون‌آمیز جلوه کند، اما هرچه باشد حدومرز و ساختاری دارد، باید داشته باشد. جایی که چیزی نبوده قرار است چیزی تازه باشد، یک لحظه روشنایی، فوران، ابداع. در مقام هنرمند، باید خودت را وادار کنی که برگردی نگاهی به دنیا بیاندازی، و دنیا همیشه بدتر و جالب‌تر از آن است که بتوانی تصور یا ترسیم کنی... (صفحه 64)

• علاقه‌مندان به ناداستان و جستارهایی دربارۀ زندگی
• علاقه‌مندان به وقایع‌نگاری 
• علاقه‌مندان به متون اعتراف‌گونه
• علاقه‌مندان به خواندن روایتی از زندگی با نگاه روان‌شناسی اجتماعی
• علاقه‌مندان به داستان‌ها و ناداستان‌هایی دربارۀ دنیای بزهکاران و کلاهبرداران و روایت قربانی‌ها
• علاقه‌مندان و خوانندگان ادبیات معاصر دنیا
• خوانندگان دیگر آثار حنیف قریشی