کشف تله های زندگی

کتاب کشف تله‌های زندگی اثر محمد فغان‌پور گنجی، سید مهدی طباطبایی‌فر و زنده‌یاد دکتر فاطمه مختاری است. این کتاب در جهت نشانه‌شناسی طرح‌واره‌ها و ذهنیت‌های ناسازگار نوشته شده است. اولین بار این جفری یانگ، روان‌شناس و روان‌درمانگر آمریکایی و همکارانش بودند که طرح‌واره درمانی را به صورت درمانی نوین و یکپارچه بسط و گسترش دادند و طرح‌واره درمانی اصول و مبانی مکتب‌های مختلف در روان‌شناسی همچون روابط شیء و گشتالت، سازنده‌گرایی و درمان شناختی-رفتاری را در قالب یک مدل درمانی ارزشمند در خود جای داد.

دائم وارد رابطه با اشخاصی می‌شوید که به سردی با شما رفتار می‌کنند؟ حس می‌کنید حتی نزدیک‌ترین افراد زندگی‌تان به اندازۀ کافی به شما اهمیت نمی‌دهند؟ آیا دائم می‌ترسید اتفاق بدی برایتان بیفتد و در اثر نگرانی دچار بیماری‌های جسمانی می‌شوید؟ اگر حس می‌کنید در چرخۀ تصمیم‌ها یا رفتارهای اشتباه گرفتار شده‌اید و نمی‌توانید علت حال بد، اضطراب یا ناسازگاری‌های زندگی‌تان را پیدا کنید، طرح‌واره درمانی می‌تواند مشکل شما را حل کند و به شما نشان بدهد مشکلات شما از کجا نشأت می‌گیرد.

«فرد در رابطه‌ای یک‌طرفه در عشق می‌سوزد. طرف مقابل به او هیچ اهمیتی نمی‌دهد. هنگام بررسی سوابق خانوادگی متوجه می‌شویم که والدین سرد و بی‌عاطفه‌ای داشته است؛ از این‌رو الگوی «مورد بی‌توجهی قرار گرفتن» برایش آشنا یا حتی جذاب است. فردی در بزرگ‌سالی مدام تلاش می‌کند تا رضایت دیگران را جلب کند؛ چراکه در کودکی مدام سرزنش شده است و صدای والدین مبنی بر «خوب نبودن» را درونی‌سازی کرده است؛ بنابراین خود را ارزشمند نمی‌داند مگر در سایۀ تایید دیگران. نمونۀ دیگر کسی است که در کودکی کفایت و توانمندی‌اش رشد نکرده است یا ترس‌های والدین را درونی‌سازی کرده است. این فرد در بزرگ‌سالی مدام وابسته به یک نفر است و از قدم برداشتن به سمت موفقیت می‌هراسد. کسی که احساس بی‌ارزشی می‌کند، در بزرگ‌سالی به شکل افراطی دچار وسواس و کمال‌طلبی می‌شود. کسی که احساس می‌کند دوست‌داشتنی نیست، مدام در تلاش است بامحبت به دیگران، عشق و عاطفه را گدایی کند. حال که با بیان چند مثال به طور اجمالی با موضوع آشنا شدید، بهتر است عوامل شکل‌گیری طرح‌واره‌ها را دقیق‌تر بررسی کنیم.»

«یکی از نکته‌هایی که در علت‌های شکل‌گیری طرح‌واره‌ها به آن اشاره شد، کم یا زیاد برآورده‌شدن نیازهای هیجانی بود. در اینجا می‌خواهیم بیشتر با این نیازها آشنا شویم. نیاز اول، دل‌بستگی ایمن، ثبات،‌ محبت و پذیرش، حمایت و امنیت، احترام و ارزشمندی است. اینکه چقدر والدین در رفتار و گفتار خود توانسته‌اند این احساسات را در ما تقویت کنند، بسیار مهم است. والدینی که در دسترس کودک نبوده‌اند یا رفتارهای بی‌ثباتی و پرخاشگری داشته‌اند، نتوانسته‌اند به فرزندان خود دل‌بستگی ایمن بدهند. والدینی که ازلحاظ کلامی مدام کودک را سرزنش و تحقیر می‌کنند، احساس احترام و ارزشمندی را از فرزندانشان می‌گیرند. برآورده‌نشدن این نیازها باعث شکل‌گیری طرح‌واره‌های مربوط به حوزۀ طرد و بریدگی می‌شود. نیاز دوم، هویت و کفایت و خودمختاری است که در بستر والدینی شکل می‌گیرد که هویت مستقل فرزندان را می‌پذیرند و قبول دارند که فرزندشان می‌تواند نظر و سلیقۀ متفاوت داشته باشد. آن‌ها به فرزند خود اجازه می‌دهند تجربه کند، خطا کند و آرام‌آرام کفایت خود را رشد دهد. فرزندی که با سخت‌گیری با تحقیر والدین، کفایت و خودمختاری‌اش نابودشده، ممکن است دچار طرح‌واره‌هایی نظیر وابستگی، گرفتار یا شکست شود. نیاز سوم، تفریح و خودانگیختگی است؛ یعنی اینکه کودک بتواند از زندگی لذت ببرد و باتوجه به تمایل و انگیزه‌های درونی به فعالیت‌های نشاط‌آور بپردازد. بی‌توجّهی به این نیاز ممکن است فرد را دچار طرح‌واره‌هایی نظیر معیارهای سرسختانه یا منفی‌گرایی کند.»

طرح‌واره واژۀ تخصصی برای تلۀ زندگی است. مفهوم طرح‌واره از روان‌شناسیِ شناختی نشئت گرفته است. طرح‌واره‌ها عقاید عمیقاً ریشه‌داری دربارۀ خودمان و دنیا هستند که در سال‌های اول زندگی فراگرفته شده‌اند. این طرح‌واره‌ها مبنای درک ما از خودمان هستند. در حوزۀ شناخت‌درمانی اولین بار آرون بک در نوشته‌هایش به مفهوم طرح‌واره اشاره کرد و جفری یانگ با یکپارچه‌سازی تکنیک‌های مختلف در قالب یک نظریۀ منسجم باعث گسترش مرزهای درمان‌های شناختی-رفتاری شد. طرح‌واره‌های اولیه ناسازگار در اوایل زندگی شکل می‌گیرند و باعث تجربه‌های ناخوشایند بعدی می‌شوند. این همان چیزی است که گاهی به عنوان «استمرار شناختی» از آن یاد می‌کنند؛ یعنی حفظ دیدگاهی باثبات دربارۀ خود و دیگران، حتی اگر آن دیدگاه نادرست یا تحریف شده باشد. به بیان ساده‌تر، انسان‌ها علاقه دارند بر اساس مجموعه‌ای از باورها و هیجان‌هایی که در کودکی تجربه کرده‌اند، نگاه خود به دنیا را شکل دهند و همواره دنبال شواهدی هستند که ذهنیتشان را تأیید کند؛ مثلاً کسی که در خانواده‌اش شکست مالی سنگینی را تجربه کرده است، در برابر هر مسئلۀ مالی در بزرگسالی ترس و فاجعه‌انگاری دارد و اضطراب و احتیاط‌کاری او را در زندگی متوقف می‌کند. کتاب کشف تله‌های زندگی شما را با طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و تله‌های زندگی و ذهنیت طرح‌واره‌ای آشنا می‌کند.

• طرح واره چیست ؟
• بریدگی و طرد
• خودگردانی و عملکرد مختل
• محدودیت های مختل
• دیگر جهت مندی
• گوش به زنگی بیش از حد و بازداری
• ملاک هایی برای تشخیص گذاری
• آشنایی با ذهنیت های طرح واره ای
• تحولات جدید طرح واره درمانی
• پرسش نامۀ اجمالی سرگذشت زندگی

کشف‌ تله‌های زندگی یکی از کتاب‌های کاربردی در زمینۀ طرح‌واره درمانی است و شما را با زبانی ساده با این مفهوم آشنا می‌کند. این کتاب همراه با مقالۀ تحولات جدید طرح‌واره درمانی 2021 منتشر شده است. اگر این کتاب را مفید یافتید و دوست داشتید اطلاعات بیشتری دربارۀ طرح‌واره درمانی کسب کنید، به شما پیشنهاد می‌کنیم کتاب‌‌های زیر را نیز بخوانید.

• زندگی خود را دوباره بیافرینید اثر دکتر جفری یانگ، روان‌درمانگر و عضو هیئت‌ علمی گروه روان‌پزشکی دانشگاه کلمبیا، مدیر مرکز شناخت‌درمانی نیویورک و مؤسسۀ طرحواره درمانی است. یانگ که خود مبدع رویکرد طرحواره درمانی است در این کتاب به شناسایی، نشانه‌شناسی، آسیب‌شناسی و درمان 11 الگوی تلۀ زندگی پرداخته است. تلۀ زندگی رفتاری مخرب و تکراری است که به خودانگارۀ منفی افراد مرتبط است.

• شناخت‌درمانی اختلالات شخصیت رویکرد طرحواره محور محور اثر جفری یانگ روان‌درمانگر آمریکایی است. دکتر جفری یانگ بنیان‌گذار و سرپرست مراکز شناخت‌درمانی نیویورک است و در طی هجده سال گذشته از روش‌های درمانی مناسبی برای درمان بیمارانش استفاده کرده است. او در این کتاب از بحث تغییر و نافعال‌سازی طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه می‌گوید.

• تله شادمانی اثر دکتر راس هریس، مربی و درمانگر است که این کتاب را بر اساس درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد نوشته است و در آن سعی دارد افسانه‌های رایج در مورد شادی و همیشه مثبت بودن را که در نهایت منجر به استرس، اضطراب و افسردگی می‌شوند زیر سؤال ببرد. 

• کتاب تفکر سریع و کُند کتابی علمی اثر روانشناس و برندۀ جایزۀ نوبل اقتصاد دنیل کانمن است. نویسنده در این کتاب ما را با ذهن‌مان بیشتر آشنا می‌کند و دو سیستمی را توضیح می‌دهد که طرز تفکر ما را هدایت می‌کنند. سیستم ۱ به طور خودکار و بسیار سریع عمل می‌کند، تلاش زیادی نمی‌طلبد یا در مواردی بی‌نیاز به هرگونه تلاشی است و هیچ‌گونه حس کنترل ارادی بر آن نداریم. سیستم ۲ توجه را به فعالیت‌های ذهنی پرتلاشی که لازم دارد، نظیر محاسبات پیچیده معطوب می‌کند و بسیار کندتر، بحث‌برانگیزتر و منطقی‌تر است. 

• کتاب روانشناسی تصویر ذهنی اثر ماکسول مالتز جراح زیبایی و نویسندۀ آمریکایی است. دکتر مالتز به قدرت عظیم ذهن در شکل دادن به تصور ما از خود اعتقاد داشت و معتقد بود این تصویر در نهایت رفتارها و اعمال ما را هدایت می‌کند. او در کتاب روانشناسی تصویر ذهنی چنین استدلال می‌کند که این تصور ما از خویش است که توانایی ما را برای موفقیت یا شکست هدایت می‌کند و معتقد بود که با طرز فکر درست می‌توانیم به هر چیزی که در ذهن‌مان است دست پیدا کنیم.

• کتاب نخست هیولا را زیبا می‌کنیم اثر سارا ویلسن نویسنده و کارآفرین است. نویسنده که خودش سال‌ها سعی کرده است با اضطراب دست‌وپنجه نرم کند، پس از مصاحبه با دایی لاما متوجه می‌شود که تمام مشکلات روانی‌اش ناشی از اضطراب است. او در این کتاب از راه‌حل‌ها و روش‌هایش برای غلبه بر مشکلات، اضطراب و نیرویی در  زندگی‌اش می‌گوید.

• کتاب خرده عادت‌ها اثر جیمز کلیر نویسنده و روزنامه‌نگار آمریکایی است. این کتاب راهی آسان و اثبات‌شده برای ایجاد عادت های خوب و از بین بردن عادت های بد است.  نویسنده در این کتاب داستان‌ زندگی خودش را می‌گوید و به شما نشان می‌دهد چطور می‌توانید با ایجاد عادت‌های کوچک اما مستمر زندگی خود را تغییر دهید.