لیبرالیسم

کتاب لیبرالیسم از سایت گودریدز امتیاز 4.2 از 5 را دریافت کرده است.

کتاب لیبرالیسم از سایت آمازون امتیاز 4.5 از 5 را دریافت کرده است.

لیبرالیسم یکی از مهم‌ترین کتاب‌های لودویگ فون میزس اقتصاددان مکتب اتریشی و متفکر آزادی‌خواه است. این کتاب اولین بار در سال 1927 برای دفاع از ایدئولوژی لیبرال کلاسیک مبتنی بر حقوق مالکیت فردی منتشر شد. نویسنده در این کتاب کوشیده است به مسائل اصولی سیاست و اقتصاد لیبرال بپردازد و از پایه‌ای‌ترین مسائل مانند مالکیت خصوصی، آزادی، دموکراسی، روابط بین‌الملل، جنگ و جامعۀ ملل تا مسائلی جزئی‌تر چون احزاب، نظام آموزشی و اقلیت‌ها صحبت کرده است. کتاب لیبرالیسم را باید در زمرۀ یکی از منابع اصلی برای شناخت لیبرالیسم، به ویژه مکتب اتریش جای داد.

کتاب لیبرالیسم چندان حجیم نیست و هیچ‌یک از مسائل اساسی لیبرالسم و اندیشه‌های فون میزس در آن به طور مفصل شرح داده نشده است اما یکی از مهم‌ترین کتاب‌های فون میزس در زمینۀ لیبرالیسم به شمار می‌رود. همین ماهیت چکیده‌وار و اشارۀ مختصر نویسنده به مسائل اساسی لیبرالیسم و اقتصاد لیبرال این کتاب را تبدیل به کتابی عالی برای آشنایی با لیبرالیسم کلاسیک و شناخت اندیشه‌های فون میزس کرده است.

«جامعۀ انسانی اتحاد انسان‌ها برای کنش مشترک است. کنش مشترکی که بر پایۀ اصل تقسیم کار سامان‌یافته باشد، در مقایسه با کنش منزویِ انسان‌های منفرد دربردارندۀ این امتیاز است که بازدهی [کار انسانی] را افزایش می‌دهد. وقتی انسان‌ها کنش خود را به طور مشترک بر پایۀ اصل تقسیم کار سامان می‌دهند، آنچه تولید می‌کنند به مراتب بیشتر از جمع آن چیزی است که در شرایطی یکسان در کنش فردی می‌توانند تولید کنند. کل تمدن بشر بر این بازدهی بیشتر که برآمده از کار تقسیم‌شده‌ است، اتکا دارد. وجه تمایز انسان از حیوان تقسیم کار است. تقسیم کار باعث شده است انسان ضعیفی که به لحاظ نیروی جسمانی عقب‌مانده‌تر از بیشتر حیوانات است، به فرمانروای زمین و آفرینندۀ آثار اعجاب‌انگیز فناوری بدل شود. بدون تقسیم کار امروز در هیچ زمینه‌ای از نیاکانِ هزار یا ده‌ هزار سال پیشمان جلوتر نبودیم. کار انسانی به تنهایی این توان را ندارد که بهروزی‌مان را افزایش دهد.»

«بنابراین برنامۀ لیبرالیسم خلاصه‌شده در یک کلمه از این قرار است: مالکیت؛ یعنی مالکیت خصوصی بر ابزارهای تولید (زیرا در مورد کالاهای آمادۀ مصرف مالکیت خصوصی مسئله‌ای بدیهی است و سوسیالیست‌ها و کمونیست‌ها نیز منکر آن نیستند). همۀ مطالبات دیگر لیبرالیسم از این مطالبۀ بنیادین منتج می‌شود. اما ممکن است در برنامۀ لیبرالیسم، بر حسب نوعی هدفمندی، واژگان «آزادی» و «صلح» پیش از واژۀ «مالکیت» نهاده شود. این قضیه به این دلیل نیست که در برنامۀ قدیمی‌تر لیبرالیسم این دو واژه اغلب در کنار مالکیت قید می‌شده است. گفتیم که برنامۀ لیبرالیسم امروزی از برنامۀ قدیم لیبرالیسم فراتر رفته و بر دریافتی عمیق‌تر و بهتر نسبت به امور استوار است، زیرا می‌تواند از پیشرفت‌های علمی در دهه‌های اخیر بهره برد. همچنین اگر در برنامۀ لیبرالیستی پیش از هر چیز باید از آزادی و صلح نام برد، به این دلیل نیست که بسیاری از لیبرال‌های قدیمی این دو را لیبرالیسم خود به منزلۀ اندیشه‌های پایه‌ایِ همسطح ـ و نه فقط مطالباتی برآمده از مالکیت خصوصی به منزلۀ اندیشۀ پایه‌ای ـ می‌پنداشتند؛ بلکه قضیه از این قرار است که مخالفان لیبرالیسم دشمنی تمام‌عیاری علیه این دو اصل ورزیده‌اند و نباید با کنار نهادن آن‌ها این جلوه را پدید آورد که انگار توجیهات بیان‌شده در مخالفت با این دو اصل به نحوی به رسمیت شناخته می‌شود.»

«بنابراین ممکن است کله‌شق‌های کج‌خلق همچنان این بحث را کش دهند که آیا همۀ انسان‌ها مستحق آزادی‌اند و برای آزادی به بلوغ رسیده‌اند یا نه. ممکن است همچنان بر این ادعای خود پافشاری کنند که نژادها و مردمانی هستند که طبیعت پیشاپیش تقدیرشان را در بندگی رقم زده است و اقوام ارباب وظیفه دارند این بندگان را محکم در بند بندگی نگاه دارند. لیبرال‌ها اصلاً نمی‌خواهند برهان آن‌ها را رد کنند، زیرا دلیل‌آوری لیبرال‌ها در حمایت از آزادی بی‌تمایز برای همگان از نوع کاملاً متفاوتی است. ما لیبرال‌ها اصلاً ادعا نمی‌کنیم خدا با طبیعت برای همۀ انسان‌ها آزادی مقدر کرده است؛ به این دلیل چنین ادعایی نمی‌کنیم چون از نیات خدا و طبیعت مطلع نیستیم و اصولاً خودداری می‌کنیم از این‌که در دعوا سر امور زمینی پای خدا و طبیعت را وسط کشیم. یگانه ادعای ما این است که آزادیِ همۀ کارگران نوعی نظم کاری است که بیشترین بازدهی کار انسانی را تضمین می‌کند و بنابراین به نفع همۀ ساکنان زمین است. ما با بندگی کارگران نه به‌رغم این‌که این بندگی برای «اربابان» سودمند است، بلکه به این دلیل که معتقدیم این بندگی برای همۀ اعضای جامعۀ انسانی – و از جمله برای «اربابان» ـ در نهایت زیانبار است، مقابله می‌کنیم.» 

لیبرالیسم یا آزادی‌خواهی مکتبی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است که به ضرورت تفکیک قوۀ قانونگذاری و قوۀ قضایی از قوۀ اجرایی و نیز رواداری دینی و تکثر سیاسی پای می‌فشارد و ضمانت‌های گوناگونی را برای شهروندان به رسمیت می‌شناسد که آنان را از ستم دولت‌ها حمایت کند. لیبرالیسم یا آزادی‌خواهی ضد حکومت استبدادی است. لیبرالیسم به‌عنوان مشربی فلسفی، وحدت دینی برای یک سازمان‌بندی اجتماعی کارآمد را ضروری نمی‌داند و قانون را ضامن آزادی اندیشه و عقیده تلقی می‌کند. فون میزس کتاب لیبرالیسم را در میانۀ دهۀ 1920 نوشت، یعنی در سال‌هایی که جهان تازه از خون و خاکستر جنگ جهانی اول برخاسته بود، انقلاب بولشویستی تن و بدن اروپایی‌ها را همچنان می‌لرزاند، فاشیسم تازه در ایتالیا قدرت را قبضه کرده بود و احزاب کمونیست و فاشیست در گوشه‌گوشۀ اروپا سودای تشکیل ضدلیبرال‌ترین دولت‌ها را داشتند. زبان فون میزس در این کتاب جدلی و گاه گزنده است اما هدف و خط‌مشی او صرفاً ترویج ایده‌هاست.

کتاب لیبرالیسم، ترکیبی از تعریف لیبرالیسم کلاسیک و نظر خودِ نویسنده به عنوان نمایندۀ لیبرالیسم مکتب اتریش نسبت به موضوعاتی همچون اقتصاد، سیاست، روابط بین‌الملل، مالکیت خصوصی، آزادی، دموکراسی و غیره است. او توضیح می‌دهد که یک نظام لیبرالی با هر یک از این موضوعات چه برخوردی دارد و چطور دربارۀ آن‌ها برنامه ریخته و سیاست‌‌گذاری می‌کند. کتاب لیبرالیسم از پنج فصل تشکیل شده و فون میزس در مقدمۀ کتاب چشم‌اندازی تاریخی از لیبرالیسم و دستاوردهای آن ارائه کرده است. او کتاب را با اصل مالکیت خصوصی شروع کرده و نشان می‌دهد که چگونه دیگر آزادی‌های لیبرال کلاسیک از حقوق مالکیت تبعیت می‌کنند و استدلال می‌کند که لیبرالیسم عاری از مداخلۀ دولت برای ترویج صلح، هماهنگی اجتماعی و رفاه عمومی یک ضرورت است.

یادداشت مترجم
یادداشت نویسنده بر نسخۀ انگلیسی کتاب
مقدمه
۱. لیبرالیسم
۲. رفاه مادی
۳. عقل‌باوری
۴. هدف لیبرالیسم
۵. لیبرالیسم و کاپیتالیسم
۶. ریشه‌های روانی لیبرالیسم‌ستیزی
۱. مبانی سیاست لیبرال
۱. مالکیت
۲. آزادی
۳. صلح
۴. برابری
۵. نابرابریِ شرایط درآمد و دارایی
۶. مالکیت خصوصی و اخلاق
۷. حکومت و دولت
۸. دموکراسی
۹. نقد نظریۀ زور
۱۰. برهان فاشیسم
۱۱. حدود فعالیت دولت
۱۲. رواداری
۱۳. حکومت و رفتار ضداجتماعی

لودویگ فون میزس در این کتاب به صورت چکیده و خلاصه‌وار بینش‌های مختلف خود از لیبرالیسم کلاسیک را توضیح داده است. او نشان می‌دهد که تمرکززدایی سیاسی و جدایی بهترین راه برای رسیدن به صلح و آزادی سیاسی است. بنابراین اگر از مطالعۀ این کتاب لذت بردید، به شما توصیه می‌کنیم کتاب‌های زیر را نیز مطالعه نمایید.

• بوروکراسی اثر دیگری از لودویگ فون میزس اقتصاددان و جامعه‌شناس مکتب اتریش است. او کتاب بوروکراسی را با نقد لیبرال شروع کرده و این دیدگاه را مطرح می‌کند که مطالعۀ بوروکراتیسم فرصتی فوق‌العاده برای آشنایی با مسائل بنیادین مربوط به تضاد میان سوسیالیسم و کاپیتالیسم است. او با انتقاد از سیاست مبتنی بر نظارت دولت بر همۀ امور زندگی شهروندان، به علاقه‌مندان نشان می‌دهد که چگونه این سیاست به گسترش بوروکراسی دامن خواهد زد و عواقب آن چه خواهد بود.

• لیبرالیسم و نارضایتی‌های آن اثر فرانسیس فوکوپاما فیلسوف، متخصص اقتصاد سیاسی و رئیس گروه توسعهٔ اقتصادی آمریکایی است. نویسنده در این کتاب نگاهی به چالش‌های لیبرالیسم انداخته است و معتقد است که اصول لیبرالیسم در دهه‌های اخیر از سوی راست و چپ به افراط کشیده شده است. او در این کتاب کوتاه از نارضایتی‌های سیاسی کنونی نسبت به لیبرالیسم می‌گوید.

• اهریمنان نئولیبرالیسم اثر آدام کاتسکو الهی‌دان، محقق، منتقد فرهنگ و مترجم آمریکایی است. او در این کتاب توضیح می‌دهد که چگونه می‌توان از قسمی الهیات و به ویژه الهیات سیاسی در رابطه با نئولیبرالیسم سخن گفت؟ او در این کتاب تعریفی جدید و عام‌تر از حوزهٔ الهیات سیاسی ارائه کرده است.

• لیبرالیسم و محدودیت‌های عدالت اثر مایکل سندل فیلسوف سیاسی معاصر آمریکایی و استاد دانشگاه هاروارد است. او در این کتاب از لیبرالیسم می‌گوید، لیبرالیسمی که مفاهیمی مانند عدالت، انصاف و حقوق فردی نقشی محوری در آن ایفا می‌کند و بنیاد فلسفی‌اش را مدیون کانت است.