به سوی ایستگاه فنلاند

کتاب به سوی ایستگاه فنلاند از سایت گودریدز امتیاز 4.1 از 5 را دریافت کرده است.

کتاب به سوی ایستگاه فنلاند از سایت آمازون امتیاز 4.6 از 5 را دریافت کرده است.

به سوی ایستگاه فنلاند کتابی از ادموند ویلسون منتقد و مورخ آمریکایی است. این کتاب نخستین بار در سپتامبر سال 1940 به چاپ رسید که زمان مناسبی برای انتشار کتابی دربارۀ خاستگاه‌های فکری انقلاب روسیه نبود. یک ماه پیش‌تر، در مکزیکوسیتی، فرق لئون تروتسکی را با تیشۀ یخ‌شکن شکافته بودند. یک سال پیش از آن، اتحاد جماهیر شوروی با آلمان نازی پیمان عدم تجاوز امضا کرده و عملاً اجازه داده بود هیتلر به لهستان حمله کند ـ که آغازگر جنگ جهانی دوم شد. کتاب ویلسون هنگامی منتشر شد که او نیز دست از دفاع از «تجربۀ شوروی» برداشته بود. تا ژانویۀ 1947 تنها چهارهزار نسخه از این کتاب به فروش رفت و حتی پس از چاپ مجددش در سال 1947 خوانندۀ چندانی پیدا نکرد تا این‌که در سال 1972 ـ که سال آخر حیات ویلسون بود ـ چاپ تازه‌ای از آن با دیباچه‌ای به قلم ویلسون منتشر شد.

ولادیمیر ناباکوف پس از خواندن کتاب به سوی ایستگاه فنلاند در سال 1940 گفت: «در دیباچۀ چاپ «فارار، استراوس، و ژیرو» ویلسون گوشه‌چشمی به آن موش داشت. ولی آن‌جا او نیفزود که رسواترین ویژگی‌های حکومت استالین ـ‌ رعب‌افکنی، دادگاه‌های فرمایشی، اردوگاه‌های کار اجباری ـ همه را لنین در روسیه پی افکنده بود.»

کتاب به سوی ایستگاه فنلاند یک تاریخ کامل پُر از آرمان‌گرایی، دسیسه و توطئه است که ایده‌های انقلابی را - که از انقلاب فرانسه تا ورود لنین به ایستگاه فنلاند در سن‌پترزبورگ در سال 1917 شکل‌دهندۀ جهان مدرن بود - ردیابی می‌کند. اگر به کتاب‌های تاریخی و سیاسی علاقه دارید خواندن این کتاب را از دست ندهید.

«در جنبش روشنفکری قرن هجدهم و انقلاب کبیر فرانسه، اندیشه‌ای غالب شده بود که در ویکو یافت نمی‌شود، گرچه پیش‌تر نطفه‌اش در استاد او بیکن وجود داشت: اندیشه‌ی پیشرفت انسان و توانایی خودبهسازی بشر. ویکو با همه‌ی اصالتش هرگز خود را یکسره از قید دیدگاه الاهیاتی نرهانیده بود. دیدگاهی که هدف پیشرفت را در بهشت قرار می‌داد و رستگار را موکول به لطف خداوند می‌کرد. او متوجه شده بود که جوامع بشری از مراحل رشد منظمی می‌گذرند، اما گویا تاریخ را زنجیره‌ای از چرخه‌های تکراری می‌پنداشت. ولی میشله که متولد 1798 بود سنت انقلاب را پشت سر داشت. در دوره‌ی ناپولئون و بازگشت [سلطنت] بوربون‌ها بزرگ شده بود و در نوجوانی در کلیسای کاتولیک غسل تعمید شد. چندین آموزگار سرخانه‌ی پرنسس دو پارم در [کاخ‌] توئیلری بود و مال و مکنتی نداشت. خانواده‌اش از هر دو طرف خرده‌بورژواهای بافرهنگی بودند. یکی از پدربزرگ‌هایش ارگ‌نواز کلیسای جامع [شهر] لان بود و پدرش، که چاپخانه داشت، پس از آن‌که ناپولئون دست به سرکوب مطبوعات زد به خاک سیاه نشست. دو سال پیش از تولد ژول، چاپخانه در جست‌وجوی نشریات ژاکوبن‌ها مورد حمله قرار گرفت. اعلامیه‌ای که مدرک جرم بود و می‌توانست سرِ فورسی میشله را بر باد بدهد. جلو چشم روی میز افتاده بود و بازرش به فکرش نرسید آن را نگاه کند. ولی خانم میشله که آن موقع باردار بود همیشه می‌گفت علت مرده‌زایی فرزندش ضربه‌ی روحی او از آن حمله بوده است. ژول میشله ده ساله بود که پدرش را به‌سبب بدهی‌هایش گرفتند و ژول و مادرش او را تا زندان همراهی کردند.»

«احتمالاً هرگز، حتی در داستان‌نویسی، رقیبی نداشته است. در تاریخ انقلاب نوشت «چیزی دیگری که این تاریخ به‌روشنی نشان می‌دهد و همه جا صدق می‌کند این است که مردم معمولاً مهم‌تر از رهبران بوده‌اند. من هر چه بیش‌تر کاویده‌ام، بیش‌تر پی‌ برده‌ام که بهترین‌ها همیشه در پایین، در اعماق ناپیدا بوده‌اند و دریافته‌ام که اشتباه است اگر این گویندگان باهوش و قدرتمند را، که فکر توده‌های مردم را بیان می‌کردند، یگانه بازیگران نمایش بشماریم. انگیزه‌ای که آن‌ها را از دیگران می‌گرفتند بسی بیش از انگیزه‌ای بود که به آنان می‌دادند. بازیگران اصلی مردم‌اند. من برای پیدا کردن دوباره‌ی مردم و جای‌دادن آنان در نقش زیبنده‌شان ناچار شده‌ام عروسک‌‌های جاه‌طلبی را به ابعاد حقیقی‌شان فروکاهم که سرنخشان در دست مردم بوده است و ما تا امروز بازی نهفته‌ی تاریخ را در آن‌ها جسته و پنداشته‌ایم که یافته‌ایم.» در مورد افراد برجسته به طور کلی، میشله همیشه آن‌ها را در نسبتشان با گروه اجتماعی‌ای نشان می‌دهد که آن‌ها را شکل داده است و آن‌ها نمودار احساساتش شده‌اند و کوشیده‌اند نیازهای را برآورده کنند. با این حال حتی شخصیت رهبران انقلابی کاملاً مشخص و متمایز عرضه می‌شود؛ گاهی آن‌ها چنان به ما نزدیک می‌شوند که متوجه کوچک‌ترین دگرگونی حال آن‌ها، روحیه‌ی آن‌ها، رفتار آن‌ها یا طرز لباس پوشیدن آن‌ها می‌شویم؛ روابط خصوصی آن‌ها را دنبال می‌کنیم و وارد روابط عاشقانه‌ی آن‌ها می‌شویم.»

«ولی اثر میشله به‌خودی خود کامل بود؛ و اکنون که بدان باز می‌گردیم، «می‌بینیم به‌رغم توقفش کلیت هنری قابل تحسینی است متناسب و متوازن. قرون اولیه‌ی توحش نسبی به‌سرعت می‌آیند و می‌روند؛ تا به ناسیونالیسم مدرن، ژان دارک، می‌رسیم؛ آن‌گاه وقفه‌ای کوتاه؛ سپس جنبش جهانی بزرگ روشنگری و استقلال ـ دوره‌ی رنسانس و اصلاح دینی ـ‌ سبب می‌شود که داستان از بسترش سرریز کند (یا دقیق‌تر بگوییم، ایتالیا و آلمان در بسترش سرریز کنند)؛ از رنسانس که می‌گذریم، قدم آهسته می‌شود، مقیاس نمایش افزایش می‌یابد، یکپارچه‌شدن فرانسه، بالاگرفتن ناسیونالیسم فرانسوی، و در کنار آن‌ها پدیدآمدن رنسانس تازه‌ای را شاهدیم که در انقلاب به اوج می‌رسد؛ سپس در مقیاس کلان به انگیزه‌های درونی اشخاص نیز پی می‌بریم و یک روز گاهی بیش از یک سده‌ی میانه به درازا می‌کشد؛ هنگامی که نمایش بزرگ پایان می‌یابد، قدم‌ها دوباره شتاب می‌گیرد و افق باز می‌شود؛ نمایش انقلابی و حماسه‌ی ملی، هر دو، فروکش می‌کنند. این‌جا من نه قصد تفسیر تاریخ را دارم و نه می‌خواهم میشله را با امانتداری تفسیر کنم که همه‌ی بیانات و اشارات او را بیاورم؛ تنها این داستانی بود که باید می‌گفت و با همه‌ی تحولات جهان معاصرش و فراز و نشیب‌های دوران کاری، انسجام آن را حفظ کرد و تکمیلش نمود. می‌توان در آن دید که چگونه می‌شود آرمان ناسیونالیستی را با دغدغه‌ی زندگی بشر دمساز کرد.»

ایستگاه فنلاند یک ایستگاه راه‌آهن در سن‌پترزبورگ است. این مکان بدین دلیل معروف شد که در 16 آوریل سال 1917 ولادیمیر لنین از تبعید خودخواستۀ خود در سوئیس به روسیه بازگشت و در آن‌جا برای جمعیتی از طرفداران بلشویک سخنرانی کرد. او در سخنرانی خود به دولت موقت روسیه (که نتیجۀ انقلاب فوریۀ همان سال بود) حمله کرد و خواستار انقلاب پرولتری شد. چند ماه بعد، لنین به قدرت رسید. کتاب به سوی ایستگاه فنلاند مطالعۀ انتقادی و تاریخیِ ادموند ویلسون دربارۀ نویسندگان و نظریه‌پردازان سوسیالیسم است که زمینه را برای انقلاب روسیه در سال 1917 فراهم کردند. نویسنده در این اثر سوسیالیسم اروپایی، آنارشیسم و تئوری‌های مختلف انقلاب از مبدأ تا اجرای آن‌ها را مورد بحث قرار می‌دهد و ایده‌ها و نوشته‌های نظریه‌پردازان سیاسی‌ مانند ژول میشله، هانری دو سن سیمون، رابرت اوون، میخائیل باکونین، آناتول فرانس، کارل مارکس، فریدریش انگلس، لئون تروتسکی و ولادیمیر ایلیچ لنین را ارائه کرده که نمایانگر همۀ جنبه‌های سوسیالیستی، آنارشیستی و آن چیزی است که بعداً به‌عنوان تفکر کمونیستی در میان آن‌ها شناخته شد.

سال 1935 که ویلسون نگارش به سوی ایستگاه فنلاند را آغاز کرد، کوشیده بود به دوس پاسوس بقبولاند که استالین یک مارکسیست واقعی است که «برای سوسیالیسم در روسیه کار می‌کند.» اندکی بعد ویلسون خود به روسیه رفت. سپس سفرنامه‌اش را همراه مطالبی دربارۀ سفرهایش به آمریکا در کتابی با عنوان نیشدارِ سفر به دو دموکراسی منتشر کرد. عملاً ویلسون ناچار شده بود خاطراتش را تحریف کند تا وحشت و خفقانی را که به چشم دیده بود بروز ندهد. اکتبر سال 1939 بود که با اندوه به لوئیز بوگان اطلاع داد «می‌خواهم سعی کنم ایستگاه فنلاند را تمام کنم (حال که می‌دانم شوروی‌ دارد فنلاند را می‌گیرد).» ویلسون کتابش را داستان می‌دید و در صدد ایجاد حس تعلیق در داستان برآمد، به همین دلیل حتی موقعی که می‌دانید شخصیت‌های این کتاب کارشان به کجا می‌کشد باز مشتاق پیگیری آن هستید. خط داستان ساده است: انحطاط سنت انقلاب بورژوایی، ظهور سوسیالیسم انقلابی و  پیروزی کمونیسم. ویلسون دور چیزهایی را قلم گرفته، که اگر نمی‌گرفت داستان را پیچیده می‌کردند: مثلاً پایداری آرمان سوسیالیسم غیرکمونیستی در انگلستان و فرانسه و آلمان؛ سنت لیبرال در سیاست روسیه (که پدر ناباکوف پیرو آن بود)؛ کامیابی و ناکامی منشویک‌ها که کم‌تر سخنی از آن می‌رود. ویلسون عنوان این اثر را از رمان به سوی فانوس دریایی اثر ویرجینا وولف الهام گرفت.

• پیش‌گفتار: رمانس تاریخی (لوئیس مِنَند)
• دیباچه (1971) (ادموند ویلسون)
• بخش اول
۱. میشله ویکو را کشف می‌کند
۲. میشله و سده‌های میانه
۳. میشه و انقلاب
۴. میشله می‌کوشد تاریخش را زندگی کند
۵. میشله بین ناسیونالیسم و سوسیالیسم
۶. افول سنت انقلابی: رُنان
۷. افول سنت انقلابی: تِن
۸. افول سنت انقلابی: آناتول فرانس
• بخش دوم
۱. ریشه‌های سوسیالیسم: دفاعیه‌ی بابوف
۲. ریشه‌های سوسیالیسم: سلسله‌مراتب سَن سیمون
۳. ریشه‌های سوسیالیسم: جامعه‌های فوریه و اوئن
۴. ریشه‌های سوسیالیسم: اَنفانتن و سوسیالیست‌های آمریکایی
۵. کارل مارکس: پرومتئوس و لوسیفر
6. کارل مارکس تصمیم می‌گیرد جهان را دگرگون کند
۷. فریدریش انگلس: جوانی از منچستر
۸. همکاری مارکس و انگلس
۹. مارکس و انگلس: تراش عدسی
۱۰. مارکس و انگلس در تاریخ‌سازی شرکت می‌کنند

• جنگ‌ها چگونه ما را تغییر دادند؟ اثر مارگارت مک میلان تاریخ‌نگار و استاد کانادایی است. او در این کتاب سعی دارد توضیح بدهد جنگ چیست و چرا در می‌گیرد و چه تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدتی بر جوامع بشری می‌گذارد. او با پرداختن به جنبه‌های گوناگون پدیدۀ شوم و مرگبار جنگ این پدیده را تا جای ممکن قابل درک و آن را رمزگشایی می‌کند.

• بولشویسم از موسی تا لنین اثر دیتریش اکارت روزنامه‌نگار و فعال سیاسی آلمانی است. این کتاب شما را با ایدئولوژی و مفهوم «بولشویسم یهودی» که پیش‌زمینۀ فکری رخدادهای عجیب و باورناپذیری در دوران آلمان ناسیونال‌سوسیالیست (نازی) بود آشنا می‌کند.

• کتاب بازنگری‌ها اثر تونی جات یکی از مهم‌ترین تاریخ‌نگاران و تحلیل‌گرانِ جریان‌های سیاسی چند دههٔ اخیر است و بازنگری‌ها را دربارهٔ شخصیت‌ها و رویدادهای کلیدی قرن بیستم نوشت. او در این کتاب به نقش ایده‌ها و مسئولیت روشنفکرانی نظیر آرتور کوستلر، پریمو لِوی، مانس اشپربر، هانا آرنت، آلبر کامو، لویی آلتوسر، اریک هابسبام و ادوارد سعید در قبال نقاط عطف و رخدادهای مهم قرن بیستم پرداخته است.

• مجمع الجزایر گولاگ جلد سوم سند روشن و محکمی از جنایات استالین و رژیم شوروی است. سولژنیتسین به پرده برداشتن از جنایات رژیم شوروی ادامه داد و در جلد سوم  مجموعهٔ مجمع‌الجزایر گولاگ از فرارها، اعتصاب‌ها، شورش‌ها و عصیان‌های زندانیان در اردوگاه‌های کار اجباری گفت و در این کتاب به این سؤال پاسخ می‌دهد که آیا مرگ استالین پایان عمر گولاگ بود یا خیر.