گاتاها (سرود زرتشت)(قابدار)

گاتاها سروده‌ها و اندیشه‌های فلسفی زرتشت است و یکی از کهن‌ترین نوشته‌ها و قدیمی‌ترین متون دینی ایران باستان محسوب می‌شود که در جهان بر جای مانده است. بر اساس بررسی‌های نجومی و زبان‌شناسی، اشو زرتشت 1768 سال پیش از میلاد به جهان آمده و در سن هفتاد و هفت سالگی درگذشته است. زرتشت بیش از هر چیز یک دانشمند، فیلسوف و حکیم است و اندک خرافات مذهبی نیز در سراسر گاتاها به چشم نمی‌خورد و از اوستا تنها چیزی که به زرتشت و دین زرتشت بستگی دارد همان گاتاها است. کتاب گاتاها (سرود زرتشت)‌ برگردان هفده‌ هات همراه با متن اوستایی و گزارش‌های زبانشناسی است. نویسنده در این کتاب به بیان و تحلیل آیین‌های دین زرتشت نیز پرداخته است.

با مطالعۀ کتاب گاتاها (سرود زرتشت) اطلاعاتی جامع و وسیع در مورد فلسفه و فرهنگ زرتشت به دست خواهید آورد و با دین زرتشت بیشتر آشنا خواهید شد. می‌توانید اگر علاقه داشتید تمام آموزه‌ها و اخلاقیات دین زرتشت را در زندگی روزمرۀ خود به کار ببرید.

«زرتشت پیشرفت کیش خود را که فلسفه‌ای بر مدار راستی و درک حقایق هستی است بر دو پایه قرار داده است، یکی خردگرایی بر اساس استدلال و همراه با گسترش مراتب علمی، دیگری مهرورزی در راه خوشبختی و ارزش‌های والای اخلاقی و انسانی است که از عالم عشق و احساس سرچشمه می‌گیرد. در این بند زرتشت خواهان آن است که مردم سخنان رسای او را در راه استوار کردن و برنشاندن شیوه‌های درست زندگی بپذیرند. با جنگ و تحمیل عقیده مخالف است ولی در برابر گروه گمراهان که سود خویش را در آزار و نابودی دیگران می‌دانند و با روش خشم آلود بر ضد راستی و دادگری می‌ستیزند و کار دشمنی را به لشگرکشی و کشتار می‌کشند باید ایستاد و از خویشتن، خانواده و باورمندان و همشهریان دفاع کرد. در برابر حمله و هجوم گمراهان چنانکه در بند 18 هات 21 نیز آموزش می‌دهد باید آنها را که خانه و روستا و شهر و کشور را ویران می‌کنند با جنگ افزار نابود کرد.»

«زرتشت در این نخستین هات گاتاها که از بزرگترین خواستهای خود یاد کرده است، از نزدیکترین یار و گرونده‌های نخستین آیین خویش فرشَ اوشترُ که در زبان پهلوی فرشوستر است نام می‌برد. برای او و سایر یارانش بهروزی و پیروزی آرزو می‌کند. جاماسب برادر فرشوستر و هر دوی آنها از منسوبین زرتشت بوده‌اند. دختر فرشوستر همسر زرتشت و دختر زرتشت، پورچیستا همسر جاماست بوده‌اند. در گاتاها پنج بار از فرشوستر یاد شده و در ادبیات پهلوی و سایر بخش‌های اوستا چندین بار به خدمات او اشاره و فَرُوَشی او ستوده شده است. زرتشت در بند پیشین برای ویشتاسپ فرمانروای کشور و در اینجا برای یاران و بستگان باورمند آرزوی نیرومندی دارد. نیرومندی و پیروزی را در پیروی از اِشا، وهومن و آرمئیتی می‌داند. آموزش‌های زرتشت سراسر برای باورمندی به اهورامزدا و صفات اوست. پیروی از آن صفات دارای پاداش است که همان نیرومندی روانی و بدنی در میدان کارزار زندگی است.»

«برای رهبری جهانیان و رهایی از آنها از بند بیداد و خشونت باید کسی را جستجو کرد که کردار و رفتارش هماهنگ با اشا باشد. آفریدگار و سازنده جهان صفتی را که برای چنین رهبری لازم می‌داند هماهنگی و پیروی او از راستی و دادگری است. در آن زمان که مردم بیابانگرد به آبادیها و شهرها هجوم می‌بردند و اموال و چارپایان و خانه‌های مردم را غارت می‌کردند می‌بایست رهبری برگزیده شود که دادگر و درستکار باشد تا مردم را به کار سازندگی و آبادگری راهنمایی کند. چنین شخصی نباید تنها متکی به زور بازوی خود باشد و تصمیم داشته باشد ویرانگری و عارت مردم را که از نادانی سرچشمه می‌گیرد با فشار و ستمگری پاسخ دهد. بلکه رایزنی با اشا و هماهنگی با آن بایستی نخستین صفت چنین رهبری باشد.»

اولین بار در سال 1383 خورشیدی هفت فصل نخستین از گاتاهای زرتشت منتشر شد. گات‌ها واژه‌ای اوستایی و جمع گات به معنای سرود است که در زبان پهلوی به آن گاث (گاس) و در زبان پارسی به آن گاه می‌گفتند. کتاب گاتاها (سرود زرتشت) نمونه‌ای از برگردان گاتاها به شیوۀ نوین است و هر کس که سواد خواندن و نوشتن زبان فارسی را داشته باشد می‌تواند به راحتی این کتاب را مطالعه کند. هدف اصلی کتاب آشنا کردن خوانندۀ ایرانی با زبان گاتاها و اوستاخوانی از روی متن اصلی و به زبان اوستایی است. نظر نویسندۀ کتاب این است که برای درک زرتشت و آگاهی از هدف، اندیشه و آموزه‌هایش، باید به گفتار و آموزش خودِ زرتشت در گاتاها مراجعه کرد که سخن او و تنها آموزش وابسته به اوست. 

گاتاها دارای هفده هات یا بخش است که به هنگام گردآوری اوستا آن را در میان یسنا جای داده‌اند. بدین ترتیب نخستین هات گاتاها بیست و هشتمین هات یسنا قلمداد شده است. پاره‌ای از خاورشناسان چنین اظهار کرده‌اند که چون در هات 29 از رهبری زرتشت گفتگو می‌شود باید آن را نخستین بخش گاتاها دانست ولی این نظر نادرست است و زرتشت نخستین درخواستی که از اهورامزدا می‌کند در همین نخستین هات گاتاها آمده است. نویسنده در هر بخش ابتدا گاتاها/ سرود و بند، یسنا و هات را به زبان فارسی و اوستایی ذکر کرده و سپس در بخشی جداگانه به برداشت از این هات‌ها پرداخته و در انتها نیز گزارش دستوری واژه‌ها را درج کرده است.

در گاتاها خدای زرتشت نماد خرد است و اهورامزدا را همان‌طور که از معنای آن بر می‌آید دارندۀ خرد می‌دانند. بزرگ‌ترین نیرویی که هستی را به گردش آورده برای شناختن آن شش صفت معرفی می‌کند که در رأس آن‌ها یک مینو و گوهر مقدس به نام سپنتا مئینیو وجود دارد و در برابر آن گوهر پاک، یک گوهر پلید نیز به نام انگرمئینیو وجود دارد که نماد بدی‌ها و پلیدی‌ها است. نکتۀ مهم بینش زرتشت آن است که انسان با گزینش و انتخاب آزاد خود می‌تواند آفرینندۀ بدی و خوبی باشد. در این صورت انسان مسئول انتخاب خویش است و سرنوشت او از پیش معین نشده است. طبق آموزشِ زرتشت انسان تنها موجود خردمند در هستی است و اهورامزدا نیز نماد و سمبل خرد است. یعنی آفرینش هستی بر پایۀ اصول و قوانینی است که از خرد سرچشمه می‌گیرد و آن قوانین که هستی را اداره می‌کند ازلی و ابدی هستند، همیش هبوده و خواهند بود. 

زرتشت به دو جهان باور دارد، جهان مادی و جهان مینوی، برای پیروزی در هر دو جهان باید شش فروزه یا صفت اهورامزدا را شناخت و از آن‌ها پیروی کرد که عبارتند از راستی، نیک‌اندیشی، نیرومندی، پرهیزگاری، رسایی و جاودانی که برای هر یک در برگردان و هم در برداشت‌ها توضیح داده شده است. در گاتاها خواهید دید که خدای زرتشت را نمی‌توان مانند انسان دارای احساساتی از قبیل خشم، کینه، دروغ و سایر ویژگی‌های آدمی دانست و به همین دلیل در گاتاها گفته می‌شود که اهورامزدا دوست انسان است و اشاره به این همبستگی است که انسان نیز در خردمندی نشانی از خدا دارد هر قدر آن پیش رود و بر دانش خود بیفزاید به او نزدیک‌تر خواهد شد.

• پیشگفتار
• سرآغاز
• دیباچه به قلم پروفسور دوشن گیمن
• پیشینۀ پژوهش‌های اوستایی
• دربارۀ متن اصلی اوستا
• یسنا، هات 28 - اهنودگات، سرود اول تا هفتم
• یسنا، هات 43 - اشتودگات، سرود هشتم تا یازدهم
• یسنا، هات 47 - سپنتمدگات، سرود دوازدهم تا پانزدهم
• یسنا، هات 51 - وهوخشترگات، سرود شانزدهم
• یسنا، هات 46 - وهیشتوایت‌گات، سرود هفدهم
• حروف دین دبیره
• نمایه

- دیباچه‌ای بر دین زرتشتی اثر جنی رز دانشیار یکی از دانشگاه‌های آمریکا و نویسندۀ چندین کتاب دربارۀ زرتشت و دین او است. او در این کتاب با استفاده از منابع دست اول و دستاوردهای ارزشمند دیگر پژوهشگران، مسائل فراوانی را پیرامون دین زرتشت روشن کرده است.

- قبلۀ زرتشت (داستان دین‌آوران ایران)  اثر سوشیانت مزدیسنا است. او در این کتاب به باب اصل و منشا، زبان و حتی هویت زردشت پرداخته است. این مجموعه داستان‌هایی کوتاه بر اساس زندگی زردشت دارد و به چهار بخش تقسیم شده است.

- زرتشت و دین بهی  اثر علی اکبر جعفری، اوستاشناس نامی ایران است. این کتاب شامل حکایاتی دربارۀ زردشت بر اساس سروده‌های زرتشت و یارانش است. بخش دوم کتاب نیز سخنرانی‌های نویسنده با نام «پیام زرتشت» است.