آزادی آزاد بودن

کتابِ آزادی آزاد بودن از سایت آمازون امتیاز 4.7 از 5 را دریافت کرده است.

هانا آرنت به گواه آثارش بی‌شک یکی از تأثیرگذارترین متفکران قرن بیستم است، او کتاب‌ها و مقاله‌های متعددی دربارۀ توتالیتاریسم و ریشه‌های آن نوشته است و در اغلب آثارش به مفهوم آزادی، انقلاب و تأثیرات آن می‌پردازد.  کتابِ آزادی آزاد بودن و چند مقاله‌ٔ دیگر، مجموعه‌ای از سه مقالهٔ تاثیرگذار و الهام‌بخش از این فیلسوف است که پیش از این  منتشر نشده بود و برای اولین بار در سال 2018 به چاپ رسیدند، در واقع بنیاد هانا آرنت این مقاله‌ها را از آرشیو شخصی این متفکر بیرون کشیده و منتشر کرده است. هانا آرنت نظریه‌پرداز سیاسی شهیر قرن بیستم در این کتاب نشان می‌دهد که بدون سیاست نمی‌توان به آزادی رسید و بدون آزادی هیچ سیاستی وجود ندارد.

کتاب‌های هانا آرنت را باید امروز خواند چون بینش نافذ او به ما کمک می‌کند تا هم در مورد تاریکی روزگارمان فکر کنیم و بفهمیم چطور باید از تاریکی به روشنایی رسید. او در کتاب‌هایش از آزادی و حق می‌گوید، از صهیونیسم انتقاد می‌کند و به معنای ابتذال شر، روابط پیچیدهٔ بین حقیقت و دروغ، قدرت و خشونت و روحیهٔ انقلابی می‌پردازد و به ما نشان می‌دهد چطور باید مسئولیت زندگی سیاسی خود را برعهده بگیریم.

«و بار دیگر روشن می‌شود که مداخلات نظامی به‌رغم شرایط کاملاً متفاوت ـ چه به‌لحاظ تکنولوژی و چه ملاحظات دیگر‌ ـ در مقابل پدیدهٔ انقلاب، تقریباً ناکارآمدند. در دویست سال اخیر، بسیاری از انقلاب‌ها نافرجام بوده‌اند، اما در موارد اندکی، دلیل ناکامی‌شان داشتن دست‌بالا در استفاده از ابزارهای خشونت‌آمیز بوده‌ است. برعکس، دخالت‌های نظامی حتی در صورت موفقیت، اغلب به‌شکل قابل‌ملاحظه‌ای در برقراری ثبات و پرکردن خلأ قدرت ناتوان بوده‌اند. به نظر می‌رسد حتی برتری نظامی هم قادر نیست ثبات را جایگزین هرج‌ومرج، پاکدستی را جایگزین فساد و اقتدار حکومت و اعتماد به آن را جایگزین فروپاشی و ازهم‌گسیختگی کند. بازسازی که نتیجهٔ وقفه در انقلاب است، اغلب چیزی نیست مگر پوششی که تحت لوای آن فرایند ازهم‌گسیختگی بدون مانع ادامه می‌یابد. اما از سوی دیگر، سازمان‌های سیاسی جدیدی سر برمی‌آورند که توان عظیمی برای برقراری ثبات در آینده دارند. نمونه‌اش را در جمهوری آمریکا می‌توان مشاهده کرد. اما مشکل اصلی آنجاست که انقلاب‌های موفق بسیار اندک‌شمارند. حتی در دنیای امروز، انقلاب‌ها، در صورت موفقیت یا شکست، جزو مهم‌ترین و فراوان‌ترین رخدادهایند.»

«البته واژهٔ انقلاب را همچون سایر اصطلاحات سیاسی، می‌توان بدون در نظر گرفتن منشأ آن یا لحظهٔ تاریخی‌ای که معنای تخصصی این واژه اولین‌بار برای پدیده‌ای سیاسی استفاده شده، در مفهوم عامش به‌کار برد. فرض نهفته در پس چنین کاربردی، این است که اهمیتی ندارد سروکلهٔ خود آن اصطلاح کی و چرا پیدا شده، نکتهٔ مهم این است که پدیدهٔ مورد اشاره‌اش قدمتی به اندازهٔ حافظهٔ بشر دارد. به‌ویژه وقتی از «جنگ‌ها و انقلاب‌ها» سخن می‌گوییم، تمایل شدیدی به استفاده از این کلمات در مفهوم عامشان داریم؛ چراکه جنگ‌ها به‌راستی قدمتی به اندازهٔ تاریخ مکتوب بشر دارند. دشوار بتوان واژهٔ «جنگ» را در معنایی به‌جز معنای عامش به کار برد، حتی اگر دلیلمان این باشد که نمی‌توان ثابت کرد اولین‌بار چه به‌لحاظ تاریخی و چه جغرافیایی، کی این واژه در ادبیات بشر وارد شده، اما در رابطه با چگونگی کاربرد واژهٔ «انقلاب» چنین توجیهی وجود ندارد. پیش از دو انقلاب بزرگ اواخر قرن هجدهم میلادی و معنای ویژه‌ای که واژهٔ «انقلاب» پس از آن به دست آورد، این کلمه در دایرهٔ لغات اندیشه و کردار سیاسی اهمیتی نداشت.»

«اگر انقلابیون آمریکایی و فرانسوی تا پیش از وقوع حوادثی که سرنوشتشان را تعیین کرد و به اعتقاداتشان شکل داد و سرانجام بینشان اختلاف انداخت، یک چیز مشترک داشتند، خواهشی پرشور برای مشارکت در امور جمعی بود و انزجاری آشکار از ریاکاری و حماقت «مردمان مطیع»، و علاوه بر آن نستوهی و تحقیر کم‌وبیش آشکار ابتذال امور صرفاً شخصی. جان آدامز تحلیل درستی از منشأ این طرز فکر ارائه داد: «پیش از شروع جنگ، انقلاب سربرآورده بود»، منتها نه به دلیل وجود نوعی روحیهٔ خاص انقلابی یا شورشی، بلکه چون ساکنان ایالات «به‌واسطهٔ قانون در هیئت انجمن‌ها یا نهادهای سیاسی شکل‌گرفته و از این حق برخوردار بودند که در سالن‌های شهرداری هر شهر گرد هم بیایند و دربارهٔ امور جمعی کنکاش کنند» و به‌این ترتیب فی‌الواقع «در درجهٔ نخست، در همین اجتماعات شهری یا منطقه‌ای بود که عقاید و احساسات مشترک مردم شکل گرفت.» البته وضعیت فرانسه را نمی‌شد با نهادهای سیاسی ایالات آمریکا مقایسه کرد، اما ذهنیت همان بود. آنچه توکویل در فرانسه از آن با عنوان «شور» و «ذوق» یاد می‌کند، در آمریکا تجربه‌ای بود که از آغاز دوران استعمارگری وجود داشت، درواقع از آن زمان، پیمان می‌فلاور مکتب راستین روح جمعی و آزادی جمعی بوده.»

آزادی هستهٔ اصلی تفکر سیاسی هانا آرنت است و او اولین بار در کتابش با عنوان «انقلاب» که در سال 1963 منتشر شد، از آزادی صحبت کرد. از نظر آرنت دولت بوروکراتیک مدرن و جامعهٔ توده‌ای که زندگی مادی را اداره می‌کند، ارزش آزادی سیاسی را فراموش کرده است. او آزادی سیاسی را نقطهٔ مقابل خدمات بوروکراتیک دانست؛ یعنی آزادی سیاسی از شرایط و انتخاب‌های بزرگ‌تر آگاه است و مایل است تصمیماتی بگیرد و پاسخگوی آن‌ها باشد و مورد تمجید یا سرزنش قرار بگیرد. او همچنین در کتابش استدلال کرد که هدف همهٔ انقلاب‌ها آزادی است و در کتابِ آزادی آزاد بودن از انقلاب‌هایی می‌گوید که جزو حوادث روزمره شده‌اند چون با پایان عصر استعماری ملت‌های بسیاری به‌ پا خاسته‌اند تا جایگاه برابر و مستقل خود را به دست بیاورند. هانا آرنت در این مقاله‌ها به بررسی مفهوم آزادی و تأثیر آن بر زندگی انسان‌ها می‌پردازد و نقدهایی به تصورات سیاسی و ایدئولوژی‌های متداول مطرح می‌کند.

• توتالیتاریسم اثر هانا آرنت و یکی از تأثیرگذارترین آثار این متفکر قرن بیستم است. اثری که در سه مقالۀ پیوستاری «یهودستیزی»، «امپریالیسم» و «توتالیتاریسم» نوشته شده است. آرنت در این اثر البته به مبحثی کاملا متفاوت و شوکه‌کننده در نتیجه‌گیری‌هایش هم رسیده است. آرنت با بررسی رژیم‌های توتالیتر آن روزگار، یعنی آلمان نازی و  اتحاد جماهیر شوروی به ویژه قصد دارد بفهمد منابع قدرت رژیم‌های توتالیتر از کجا نشات می‌گیرد.

• انقلاب اثر هانا آرنت تأثیرگذارترین فیلسوف قرن بیستم است. او در این کتاب مقایسه‌ای از دو انقلاب اصلی قرن 18 ارائه کرده است: انقلاب آمریکا و انقلاب فرانسه. این کتاب دوازده سال پس از کتاب توتالیتاریسم منتشر شد و این بار آرنت توجهٔ خود را به پیش‌بینی جنبش‌های خشونت‌گریز برای احیای حکومت‌های دموکراتیک سراسر جهان معطوف کرد. پیش‌بینی‌هایش نیز تا حد زیادی درست بود.

در سال 1933 یعنی سالی که آدولف هیتلر به قدرت رسید، گشتاپو، آرنت را به دلیل انجام تحقیقات غیرقانونی دربارۀ یهودی‌‌ ستیزی در آلمان نازی دستگیر و برای مدت کوتاهی زندانی کرد. او پس از آزادی از آلمان گریخت و قبل از اقامت در پاریس، مدتی در چکسلواکی و سوئیس زندگی کرد. او در سال 1937 از همسر اولش جدا شد و در سال 1940 با هاینریش بلوچر ازدواج کرد اما زمانی که آلمان در سال 1940 به فرانسه حمله کرد با سلب تابعیت آلمانی‌اش به عنوان یک بیگانه بازداشت شد. او فرار کرد و به ایالات متحده رفت. او در نیویورک اقامت گزید و تا آخر عمر همان‌جا ماند و به تدریس در دانشگاه‌های پرینستون و کالیفرنیا پرداخت. با انتشار کتاب توتالیتاریسم در سال 1951 شهرتش به عنوان یک متفکر و نویسنده تثبیت شد و آثار قابل‌توجهی پس از این کتاب منتشر کرد. هانا آرنت کتاب وضع بشر را در سال 1958 و کتاب آیشمن در اورشلیم را در مورد دادگاه آدولف آیشمن نوشت و این کتاب در سال 1963 منتشر شد. آرنت در سال 1975 در سن 69 سالگی و بر اثر سکتۀ قلبی درگذشت و آخرین اثرش به نام حیات ذهن  ناتمام ماند.