مشروطه ایرانی

معرفی کتاب مشروطه ایرانی اثر ماشاالله آجودانی

امتیاز در گودریدز: ☆ ☆ ☆ ☆ ☆

کتاب مشروطه ایرانی از سایت گودریدز امتیاز 4 از 5 را دریافت کرده است.

معرفی رمان کتاب مشروطه ایرانی:

مشروطۀ ایرانی اثر ماشاالله آجودانی نویسنده و تاریخ‌نگار ایرانی است. آجودانی مشروطۀ ایرانی را در سال 1376 نوشت و این کتاب در سال 1382 در تهران به چاپ رسید. آجودانی در این کتاب نگاهی کلی به یکی از مهم‌ترین رخدادهای مهم تاریخ معاصر ایران و ارتباط با مشروطه انداخته و روابط بین قدرت، حکومت و روشنفکری را بررسی کرده است.

واکنش‌های جهانی به کتاب مشروطه ایرانی:

«من هیچ کتابی را نمی‌شناسم که مانند کتاب مشروطۀ ایرانی مشکل عمیق و اساسی ایران را در دوران معاصر برای پیشرفت علمی و صنعتی و اقتصادی به درستی آشکار کرده باشد. اگر امروز بخواهم یک کتاب فارسی را درباره تاریخ مشروطیت مقدم بر سایر کتب توصیه کنم همین کتاب است، این کتاب بیش از هر کتاب دیگری روشنگر شکل گرفتن این مشروطه و آب و هوای خاص آن و شامل سیری در آثار اصیل دوران جنبش مشروطه و پیشینه آن می‌دانم.» -احسان یارشاطر

«بر خلاف نظر دکتر آجودانی در کتاب مشروطه ایرانی که می نویسند قانون اساسی مشروطه ، قانونی دینی بود که جنبه هایی از سکولاریسم در آن به چشم می خورد ؛ خیر ..... در جواب ایشان باید گفت قانون اساسی مشروطه اساسا یک قانون سکولار است که دربرخی بندها گرد شرعی بر آن پاشیده‌اند . اینکه قانون اساسی مشروطه می پذیرد که حق قانون‌گزاری با مجلس است این پایان دخالت نهاد دین در فرمانروایی است.» -محمد امینی، پژوهشگر تاریخ 

«آجودانی برخلاف سایر صاحبنظرانی که در مورد تاریخ و فلسفه مشروطیت وارد بحث شده‌اند، مفهوم انقلاب مشروطیت را زیر سؤال می‌برد؛ به همین دلیل هم لقب ایرانی را برای «مشروطه» برمی‌گزیند تا این مقطع را از تمام نسخ انقلابی در عصر خود متمایز کند. به اعتقاد من انقلاب مشروطیت از منظر مشروطه ایرانی هیچ ایدئولوژی انقلابی جز اندیشه عدالت‌خواهی نداشته است.» -مسعود سفیری، نویسنده

« نقطۀ قوت کتاب مشروطۀ ایرانی، صراحت نثر دکتر آجودانی در اظهارنظر پیرامون «مشروطۀ ایرانی» و تبعات ناشی از آن است. ایشان نهضت مشروطه را یک «انقلاب ناقص» می‌نامد و بر این اعتقاد است که «انقلاب ناقص مشروطه نتوانست به یکی از مهمترین آرزوهای مشروطه‌خواهان یعنی آرزوی اتحاد ملت و دولت جامه عمل بپوشاند و نقطه پایانی بر این اختلاف دیرینه نهد، اختلافی که از درون و برون فرهنگ دینی ما سر برمی‌کشید و در فضای استبداد زده جامعه ما می‌بالید تا به عنوان یکی از اساسی‌ترین موانع، سد راه رشد و گسترش جامعه مدنی گردد.» - مسعود رضایی، سیاستمدار

چرا باید کتاب مشروطه ایرانی را بخوانیم؟

آجودانی در این کتاب دموکراسی، مجلس، قانون و پیوند بین دولت و مردم را بررسی کرده است. با مطالعۀ این کتاب انقلاب مشروطه و افراد مهم و تأثیرگذار در این برهه را خواهید شناخت و درک خواهید کرد. همچنین کتاب مشروطۀ ایرانی مهم‌ترین و قابل‌اعتماد‌ترین منبع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ انقلاب مشروطه است تا بتوانند اطلاعات و تحلیل جامع و کامل از آن دوران به دست بیاورند.

جملات درخشانی از کتاب مشروطه ایرانی:

«بحران مشروطیت ایران، در هنگام نگارش متمم قانون اساسی به اوج خود رسید. بحران از تناقضات عمیق و بینادی‌ای سرچشمه می‌گرفت که در مشروطیت ایران وجود داشت و این زمان به عریان‌ترین شکل‌ها خود را آشکار می‌ساخت. این دوران، از آشفته‌ترین دوران‌های سیاسی و اجتماعی آن سال‌های ایران است: دوران قدرت‌نمایی و استبداد و سراسیمگی محمدعلی شاه. مجلس ملی با کودتای او (در 23 جمادی‌الاول 1326 ه.ق – دوم تیرماه 1287 شمسی) به توپ بسته شد. مخالفت او با مشروطیت و نظام پارلمانی به‌صورت تمام عیار علنی گردید. آزادی‌خواهان را می‌کشتند یا به بند می‌کشیدند و دورۀ سیاه وحشت آغاز شده بود. به قول کسروی: «آنانکه براسی آزادیخواه بودند، هر یکی به کنجی خزیده، دم فرو بستند. هر کسی می‌پنداست دیگر نام مشروطه در ایران شنیده نخواهد شد. تا کم‌کم آوازه ایستادگیهای تبریز پراکنده گردید... و از اینجا روزنه امیدی در دلها پدید آمد.» دعوای «مشروعه» با «مشروطه» بالا می‌گیرد. طرفداران استبداد و سخنگویان رسمی و غیررسمی‌شان، این‌ جا و آن جا می‌پراکنند که مشروطه با شرع سازگار نیست و این یکی، دشمن آن یکی است.»

«اهمیت این موضوع آن‌گاه روشن خواهد شد که ما بخواهیم مفهوم مشروطیت را همان‌گونه که مردم جامعۀ اسلامی آن زمان، به‌خصوص مردم شهری می‌فهمیدند و مفاهیم و مباحث آن بیشتر در نوشته‌های چاپ شدۀ آن عصر به دستشان می‌رسید، مورد بررسی قرار دهیم. از طریق چنین بررسی‌هایی است که مقولۀ مشروطیت با همۀ جوانب آن در متن تاریخی عصر خود، مفهوم و مشخص می‌گردد. بدیهی است که منظور من از این سخن این نیست که در این‌گونه تحقیقات و بررسی‌ها، نباید از نسخِ دست‌نوشته‌ها و رساله‌های خطی که در آن زمان به چاپ و نشر در نیامدند، استفاده کرد. آن نوشته‌های بخشی از کل میراث تلاشی است که در مجموع به‌نام مشروطه‌خواهی پی گرفته می‌شد. منظورم به‌روشنی این است که ترسیم مقولۀ مشروطیت و مسائل جنبی آن اگر اساساً به بررسی پاره‌ای دست‌نوشته‌ها و نسخ خطی که در آن زمان به چاپ و نشر در نیامدند، محدود شود، راه به جایی اساسی نخواهد برد و موجب بدفهمی تاریخ این دوره خواهد شد.»

«در نهاد اسلام، رهبری سیاسی از رهبری دینی جدا نبوده است. در دورۀ پیغمبر و حتی به شیوه‌های دیگر در دورۀ خلفای راشدین، سیاست و دیانت دو روی سکۀ حکومت بوده است. یعنی حکومت، حکومت دینی بود و رهبر دین، رهبر سیاسی هم بود. از دورۀ امویان، گرچه ظاهراً حکومت دینی و سیاسی همچنان آمیختگی داشت، اما خلافت و حکومت کم‌کم رنگ و بوی سلطنت به خود گرفت و خلافت انتخابی عصر خلفای راشدین به خلافت موروثی مبدل شد. در نتیجه امپراتوری اسلام زیر نظر خلافتی قرار گرفت که جنبۀ سلطنت و سیاست آن بر دیانتش می‌چربید. ایران هم مدت‌ها در چنبرۀ همین قدرت سیاسی جدید گرفتار بود تا آن که با روی کار آمدن حکومت موروثی طاهریان، نخستین ضربۀ اساسی بر قدرت و نفوذ خلافت وارد آمد و جنبش پنهان و آشکاری که در جستجوی استقلال ایران بود در گوشه‌ای از خاک آن سر بر کشید. ارتباط کژدار و مریز صفاریان و سامانیان با دستگاه خلافت، در عصر فرمانروایی حکومت شیعی آل بویه، دستخوش دگرگونی عمیقی شد و حکومت خلفای عباسی مشروعیت خود را از دست داد.»

تحلیلی بر کتاب مشروطه ایرانی‌:

جنبش مشروطه، جنبش مشروطه‌خواهی یا جنبش مشروطیت، مهم‌ترین رویداد تاریخی ایران است که از سال 1248 خورشیدی آغاز شد و در مرداد سال 1288 پایان یافت. این رویداد برای محدودشدن اختیارات پادشاه در نظام سلطنتی ایران و نهادینه‌سازی حقوق اساسی مثل آزادی فردی، عدالت قضایی و حاکمیت قانون آغاز شد و در نهایت باعث دگرگونی نظام سیاسی ایران در زمان قاجار از پادشاهی مطلقه به پادشاهی مشروطه شد. کتاب مشروطه ایرانی یکی از بهترین و مهم‌ترین منابع دربارۀ این دوران است. ماشاالله آجودانی با نگاه تیزبین و دقیق خود به تحلیل دوران مشروطه پرداخته و در جایگاه نویسنده این نکته را مد نظر داشته که نگرش علمای مذهبی از یک طرف و روشنفکران از طرف دیگر، چه تأثیری بر مشروطیت داشته است. بنابراین با بررسی منابع و اسناد مختلفی که از دوران انقلاب مشروطه بر جای مانده، سعی کرده است وقایع پیش و پس از مشروطه را بررسی و تحلیل کند تا بتواند به نقاط قوت و ضعف آن دوران پی ببرد. در واقع آجودانی معتقد است مشروطه تلاقی و مواجهۀ دو قشر علمای مذهبی و متجددین و در واقع جنگ بین سنت و مدرنیته بوده است.

در کتاب مشروطۀ ایرانی چه می‌خوانیم؟

کتاب مشروطۀ ایرانی دو بخش مجزا دارد. آجودانی در بخش اول با عنوان قدرت و حکومت، به مباحث اصلی مشروطه، مفهوم دولت و ملت، نقش روحانیون و ولایت فقیه و مفهوم آزادی و اندیشه در دوران مشروطه پرداخته است. در بخش دوم با عنوان دفتر روشنفکری، به سراغ روشنفکرانی رفته که در ایجاد انقلاب مشروطه نقش بسزایی داشته‌اند.

فهرست مطالب کتاب مشروطه ایرانی

• یادداشت ناشر
• پیش‌گفتار
• قدرت و حکومت
• بخش نخست: گذرگاه خشونت
• بخش دوم: تلقی شیعه از حکومت
• بخش سوم: «ولایت فقیه» در دورۀ قاجار
• بخش چهارم: وحدت تصوف و تشیع
• بخش پنجم: مجتهدان طرفدار نظریۀ «ولایت فقیه»
• بخش ششم: روحانیون و قدرت، روشنفکران و آزادی
• بخش هفتم: اندیشیدن و آزادی
• بخش هشتم: «ملت» و «دولت»
• بخش نهم: «ملت» و «ملی»
• بخش دهم: اختلاف ملت و دولت «مفهوم جدید ملت»
• بخش یازدهم: در قلمرو ترس: عصر سنت و نوآوری
• بخش دوازدهم:‌ مشیرالدوله (1243-1298 قمری)
• بخش سیزدهم: مستشارالدوله (1240-1313 قمری)
• بخش چهاردهم: رشدیه و مدارس جدید 1276-1363 قمری / 1239-1323 شمسی
• بخش پانزدهم: میرزا علی‌خان امین‌الدوله 1260-1322 قمری / 1222-1283  شمسی
• بخش شانزدهم: افسانۀ مَلکم 1249-1326 قمری / 1212-1287 شمسی
• بخش هفدهم: در جست‌وجوی اصلیت مشروطه
• بخش هجدهم: بحران تجدد
• بخش نوزدهم: اجتماعیونِ عامیون
• پی‌نوشت‌ها
• یادداشت‌ها

اگر از خواندن کتاب مشروطۀ ایرانی لذت بردید، از مطالعۀ کتاب‌های زیر نیز لذت خواهید برد:

ماشاالله آجودانی در کتاب مشروطه ایرانی به مشکلات عمیق و اساسی ایران در دوران مشروطه پرداخته است. بنابراین اگر به کتاب‌های سیاسی و تاریخی علاقه‌‌مند هستید و از خواندن کتاب مشروطه ایرانی لذت بردید، به شما پیشنهاد می‌کنیم کتاب‌های زیر را بخوانید.

• ایران بین دو انقلاب اثر یرواند آبراهامیان مورخ ایرانی -آمریکایی است. این کتاب در سال 1982 منتشر شد و در این کتاب نویسنده به رویکرد و فراز و نشیب تاریخی معاصر ایران پرداخته است. او مطالعات و بررسی‌هایش در زمینۀ تاریخ معاصر ایران که از مدت‌ها پیش از انقلاب آغاز کرده بود در این کتاب منتشر کرده است.

• روستاییان و مشروطیت ایران اثر سهراب یزدانی است که در این کتاب به کندوکاو در جامعۀ روستایی ایران هم‌زمان با انقلاب مشروطیت پرداخته است. او می‌خواهد با بررسی چند موضوع مختلف در زمینۀ مشروطیت و جامعۀ کشاورزی ایران، دامنۀ آگاهی از مشروطیت ایران را توسعه دهد.

دربارۀ ماشاالله آجودانی‌: نویسنده و تاریخ‌دان

دیگر آثار ماشاالله آجودانی:

·         یا مرگ یا تجدد