کالبد شکافی چهار انقلاب

---

کرین برینتون محقق و مورخ مشهور آمریکایی، کتاب کالبدشکافی چهار انقلاب را در سال 1938 منتشر کرد. او در این کتاب به تشریح یکنواختی‌های چهار انقلاب سیاسی بزرگ یعنی انقلاب انگلستان، آمریکا، فرانسه و روسیه پرداخته است.

---

محقق مشهور آمریکایی کرین برینتون در کتاب کالبدشکافی چهار انقلاب به تاریخ تطبیقی و بسیار تأثیرگذار چهار انقلاب مهم در تاریخ دنیا می‌پردازد و در این کتاب الگوها و فرآیندهایی را بررسی می‌کند که در این چهار انقلاب مشترک است. 

طبق نظر برینتون ما نباید انتظار داشته باشیم که انقلاب‌هایمان یکسان باشند اما سه تا از چهار انقلاب، یعنی انقلاب‌های انگلیسی، فرانسوی و روسیه با امید و اعتدال شروع شدند اما در نهایت به بحرانی در رژیم وحشت رسیدند و گرفتار دیکتاتورهایی مثل کرامول، بناپارت و استالین شدند. تنها استنثناء انقلاب آمریکا بود که کاملاً از این الگو پیروی نکرد.

در صفحات آغازین کتاب کالبدشکافی چهار انقلاب، مورخ کرین برینتون در تلاش است تا موضوع مورد مطالعه‌اش را به مخاطب معرفی کند. منظور از کلمۀ انقلاب چیست؟ انقلاب را می‌توان تغییر یا بازبینی معنا کرد. کلمۀ انقلاب مثل کلمات پیشرفت یا توسعه، حس حرکت رو به جلو را به همراه دارد. انقلابی نامیدن یک جنبش نشان می‌دهد که این جنبش ظرفیت و قدرت تغییر را دارد. 

او در مقدمۀ کتاب می‌گوید: «گرچه ما نام «انقلاب»، و شاید از این بیشتر صفت «انقلابی» را برای نشان دادن رشتۀ متغیری از دگرگونیها به کار می‌بریم، ولی معنایی بسیار مشخص‌تر از آن، یعنی نوعی هستۀ کانونی سخت را که با قشر نادقیق‌تر معنای انقلاب آمیخته نباشد، در گوشه‌های ذهن‌مان در نظر داریم.»

هنجارشکنی آمریکا در دهۀ 1960 و همچنین رهبران حقوق مدنی مثل مارتین لوتر کینگ جونیور و روزا پارکس در همین دسته جای می‌گیرند. کتاب برینتون همچنین بسیار با جهان امروز مرتبط است، چون بینشی از ماهیت انقلاب‌ها به مخاطب ارائه می‌دهد.

در کالبدشکافی چهار انقلاب برینتون قصد دارد از طریق مطالعۀ تطبیقی چهار رویداد تاریخی، روندهای مشترک و یکنواختی انقلاب‌های سیاسی-اجتماعی را شناسایی کند.

• انقلاب انگلیسی که جنگ داخلی انگلیسی‌ها نیز نامیده می‌شود (1651-1642)
• انقلاب آمریکا که جنگ انقلابی یا جنگ استقلال نیز نامیده می‌شود (1783-1775)
• انقلاب فرانسه (1799-1789)
• انقلاب روسیه (1917)

به عنوان متخصص در تاریخ فرانسه، برینتون کتابش را با انقلاب فرانسه شروع کرده است تا روند سه انقلاب دیگر بهتر درک شود. اول از همه برینتون فضای اولیۀ جامعه‌ای که به سمت یک دورۀ انقلاب پیش می‌رود را با نام «رژیم پیشین» توصیف می‌کند. دولت ضعیف، فاسد و ناکارآمد است. طبقۀ متوسط در حال رشد است. احساس بی‌عدالتی و نارضایتی نسبت به تفاوت طبقاتی، مذهب، دولت، قانون یا اقتصاد احساس می‌شود و رفته‌رفته  یک انقلاب شکل می‌گیرد.

فصل یکم: مقدمه
فصل دوم: رژیمهای پیشین
فصل سوم: نخستین مرحله‌های انقلاب
فصل چهارم: سخنهای انقلابیان
فصل پنجم: فرمانروایی میانه‌روها
فصل ششم: به قدرت رسیدن تندروها
فصل هفتم: عصر وحشت و پاکدامنی
فصل هشتم: ترمیدور
فصل نهم: چکیده‌ای از کار انقلابها

«فرانسه سالهای پیش از 1789 با یک رشته اقدامات بر ضد گروههای گوناگون، شاخص شده است. حکومت با زشتی شگفت‌آوری آنچه را که با یک دست می‌داد با دست دیگر پس می‌گرفت. اصلاحات مالیاتی هرگز بگونۀ کاملی اجرا نمی‌شدند و در واقع به گروههای ممتاز آسیب می‌رساندند بی‌آنکه گروههای محروم را خشنود سازند. کوشش تورگو 23 در برقراری اقتصاد آزاد و بدون دخالت دولت، به منافع مستقر افراد ممتاز لطمه زد حال آنکه از سوی دیگر، شکست او در پیاده‌کردن کامل اصلاحاتش، عموماً موجب رنجش روشنفکران و ترقی‌خواهان شد. کاهش تعرفۀ گمرکی در ارتباط با انگلستان به سال 1786، مستقیماً وخیم‌ترین تأثیر را بر پارچه‌بافی فرانسه گذاشت و عدم اشتغال را در نرماندی و نواحی دیگر افزایش داد و به گلایۀ طبقۀ کارفرما از حکومت انجامید.»

«در برخی از گروههای چهار جامعۀ مورد بررسی ما در رژیم‌های پیشین، احساسی از بیزاری، آمیخته یا نیامیخته با تحقیر نسبت به گروههای دیگر پرورانده شده بود. با پرهیز از دلالتهای اقتصادی محدود اصطلاح، این گروهها را طبقات می‌خوانیم. ضمن تشخیص این واقعیت که کشمکش مورد نظر ما صرفاً کشمکشی میان دو طبقۀ مخالف همدیگر - یعنی طبقۀ فئودال در برابر طبقۀ بورژوا و طبقۀ بورژوا در برابر طبقۀ پرولتاریا نیست، می‌توان از کشمکشهای طبقاتی سخن گفت. ظاهراً این‌گونه کشمکش، به صورتهای گوناگون حتی در پایدارترین جوامع غربی رواج دارد، اما بهر روی این کشمکشها تحت ضوابطی، یا دست کم بدون اعمال زور آشکار، انجام می‌پذیرند.»

«از این لحاظ، روسیۀ قرن بیستم به شیوه‌های گوناگون به فرانسۀ سدۀ هیجدهم همانند بوده است. یک اشرافیت ممتاز بر تارک نظام اجتماعی جای گرفته بود و افتخارات اجتماعی بسیار بالا را به روی استعدادهای طبقۀ پایین‌تر بسته بود. این طبقۀ ممتاز از سوی کسانی که از بیرون بدان نگاه می‌کردند، سخت مورد بیزاری بود و بی‌گمان بسیاری از اعضای این طبقه به‌گونۀ تحمل‌ناپذیری فخر فروش، متفرعن، نامصمم، خودبین، تهی مغز و راحت‌طلب بودند، درست همچنان‌که‌در داستان دو شهر آمده است.»

اگر به کتاب‌های جامعه‌شناسی علاقه‌مند هستید و دوست دارید اطلاعات بیشتری از انقلاب‌های مهم دنیا به دست بیاورید حتماً کتاب کالبدشکافی چهار انقلاب را مطالعه نمایید.

«پروفسور برینتون با لطافت طبع و دانش تاریخی‌اش، تبیین دقیق و کاملی از انقلاب‌ها ارائه کرده است و ذهن خواننده را به سمت آن سوق می‌دهد.» -نیویورکر

کتاب کالبدشکافی چهار انقلاب از سایت آمازون امتیاز 4.6 از 5 و از سایت گودریدز امتیاز 3.7 از 5 را به دست آورده است.

این کتاب کلاسیک در حوزۀ مطالعات انقلاب به شهرت رسید و به اندازه‌ای تأثیرگذار بود که زبیگنیو برژینسکی، مشاور امنیت ملی در جریان انقلاب ( کدام انقلاب منظورش است؟) از همین کتاب توصیه‌هایی به جیمی کارتر رئیس جمهور سابق آمریکا کرد.

نسخه‌های اصلاح شدۀ کتاب کالبدشکافی چهار انقلاب در سال 1952 و 1965 منتشر شد.کتابی که هنوز هم پرفروش است.

در این کتاب برینتون چهار انقلاب مهم تاریخ را بررسی می‌کند تا بتواند یکنواختی‌هایشان را بیابد. او انقلاب را به یک تب تشبیه کرده است. یعنی زمانی که قرار است انقلاب شکل بگیرد علائمی از خود نشان می‌دهد که برینتون به آن نشانه‌های مقدماتی می‌گوید و اما هنوز آن‌قدر پیش نرفته که آن را بیماری بنامیم. زمان بروز علائم کامل بیماری است که می‌توان گفت تب انقلاب آغاز گشته است. علائم می‌تواند چندین شکل مختلف مثل مشکلات اقتصادی، ناکارآمدی دولت، ظهور انقلابیون خود خوانده و سرنگونی رژیم پیشین داشته باشد. 

از نظر برینتون در مراحل اولیۀ انقلاب میانه‌روها قدرت را به دست می‌گیرند اما بعد قدرت به دست افراط‌گرایان می‌افتد، تب می‌شکند که همان زمانی است که همه چیز کم و بیش به حالت عادی بازمی‌گردد. 

مطالعۀ کتاب‌های زیر را به علاقه‌مندان به تاریخ جهان پیشنهاد می‌دهیم:

- انقلاب فرانسه و رژیم پیش از آن از نشر مروارید بی‌شک بهترین اثر الکسی دوتوکویل است. این کتاب با تکیه بر اسناد موثق و پایبندی به اصول علمی و پژوهشی تالیف شده است و می‌توان از آن به‌عنوان الگویی برای کار تاریخ‌نویسی یاد کرد.

- تاریخ انگلستان از نشر نگاه، از دیدگاه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، ادبی و ... به بررسی تاریخ انگلستان پرداخته است.

- تاریخ مصور آمریکا از نشر سایان تاریخ آمریکا را با تکیه بر تصاویر بسیار جذاب روایت کرده است.

- تاریخ آمریکا اثر هوارد زین از نشر اختران به روایت تاریخ این کشور از 1492 تا 2001 می‌پردازد.

- تراژدی مردم از نشر نی با ترجمۀ احد علیقلیان، بیش از هر کتاب دیگری به درک ما از انقلاب روسیه کمک می‌کند. 

- تاریخ انقلاب روسیه نوشتۀ لئون تروتسکی، کتابی از زبان یکی از رهبران انقلاب روسیه است. کتاب حاضر در اصل سه جلد است که در یک مجلد گردآوری شده است. موضوعاتی همچون ویژگی‌های رشد روسیه، روسیۀ تزاری، طبقۀ کارگر و دهقان، اندیشه‌های انقلابی، بلشویک‌ها و لنین و بسیاری دیگر در این کتاب مورد بحث قرار گرفته‌اند.

- انقلاب اثری از هانا آرنت است که از سوی نشر خوارزمی منتشر شده است. آرنت در این کتاب به مقایسه و تحلیل دو انقلاب مهم قرن هجدهم یعنی انقلاب آمریکا و انقلاب فرانسه می‌پردازد.

- انقلاب‌های 1848 از نشر نی به بررسی مجموعه‌ای از انقلاب‌ها می‌پردازد که از سال 1848 سراسر اروپای مرکزی به‌خصوص فرانسه، آلمان و ایتالیا را دربرگرفت و حاصل مجموعه‌ای از تحولات برای برپایی حکومت‌های لیبرال، رشد اقتصادی، توسعۀ شهری و ... بود.