خدای مرده زاد

خدای مُرده‌زاد از سایت گودریدز امتیاز 4.2 از 5 را دریافت کرده است.

خدای مُرده‌زاد اثر مارک لیلا دانشمند علوم سیاسی، مورخ و روزنامه‌نگار، اولین‌بار در سال 2007 منتشر شد. این کتاب گزارشی درخشان از نقش دین در تفکر سیاسی غرب، از روشنگری تا پایان جنگ جهانی دوم است. خدای مُرده‌‏زاد تنش بین الهیات سیاسی و فلسفۀ سیاسی مدرن را با مطرح کردن دوبارۀ بحثی در باب دین و سیاست می‌‏کاود، بحثی در طول چهارصد سال گذشته در غرب مطرح بوده است، بحثی که در انگلستانِ قرن هفدهم آغاز شد و در آلمانِ قرن بیستم پایان یافت. این کتاب شامل شرحی است از تاریخِ تحلیلی اما به‌‏شدت نامنسجمِ اندیشه‌‏ها که با متفکران بزرگی آغاز می‌‏شود که آزرده از شورهای موعودگرایانۀ آن زمان‌ -‌شورهایی که زندگی سیاسیِ اروپا را تباه کرده بودند‌- بدیل فکریِ مدرن را در برابر الهیات سیاسی در سر پروردند.

«کتاب خدای مُرده‌زاد، کتابی پیچیده و قانع‌کننده است... کتابی که بسیار به‌موقع بود.» - وال‌استریت ژورنال

«کتاب خدای مُرده‌زاد خواننده را با یکی از مهم‌ترین فصل‌های تاریخ مدرن آشنا می‌کند.» - نیویورک‌ سان

«کتابی قابل‌فهم با آموخته‌های عالی و بینش‌های زیرکانه در مورد روانشناسی سیاسی و مذهبی.» - بوستون گلوب

«این کتاب به روشنفکری‌ای که ما از تفکر غرب در مورد دین و سیاست می‌شناختیم، جزئیات و پیچیدگی می‌بخشد.» - نیویورک تایمز

مارک لیلا در این کتاب شما را وادار می‌کند خیلی عمیق‌تر به باورهای دینی، سیاسی و سرنوشت تمدن‌ها بنگرید و خط سیر منحصربه‌فرد غرب مدرن و چگونگی شکل‌گیری و البته دوامش ‌ را به مخاطبانش یادآوری می‌کند. کتاب خدای مُرده‌زاد بسیار روشنگر و چالش‌برانگیز و نقطه عطفی در تاریخ ایده‌ها است.

«اما این را نیز می‌دانیم که انسان‌ها از ازل دربارهٔ امر الهی نظرورزی و استدلال کرده‌اند؛ اینکه آنان باورها و جوامعشان را براساس این استدلال‌ها تغییر داده‌اند؛ و اینکه در برخی بزنگاه‌ها با بدیل‌های فکریِ استدلال الهیاتی روبه‌رو شده‌اند. ما در قفسی آهنین نیستیم که میله‌هایش عبارت باشد از اندیشه‌ها و مناسک و بازنمایی‌های موروثیِ امر الهی؛ و نیز یکسره تحت سیطرهٔ فلان و بهمان فرایند تاریخی نیستیم که در جهانِ بادین شروع شده و اکنون به جهان بی‌دین ختم شده باشد. از منظری سوبژکتیو، ما خودمان را موجوداتی اندیشنده و نقّاد می‌دانیم که بدیل‌های پیش رویمان را می‌سنجیم؛ و چنین نیز هستیم. اگر خودمان را مجباز بدانیم که این دیدگاه درونی و نه بیرونی را دربارهٔ خودمان برگزینیم، رفته‌رفته در می‌یابیم که مسئلهٔ خدا می‌تواند خود را در هر زمان به هر ذهنِ متأمل عرضه کند. و وقتی این مسئله مطرح شد، مسائل بسیار دیگر، از جمله مسائل سنتی الهیات سیاسی، با آن به میان می‌آیند. الهیات سیاسی شاید مشخصهٔ همهٔ جوامع انسانی نباشد، اما بدیل همیشگیِ ذهن‌های متأمل است، و بدیل‌های دیگر می‌تواند در برابر آن قرار گیرد.»

«الهیات سیاسی چرا وجود دارد؟ این پرسش در سراسر تاریخ اندیشهٔ غرب طنینی آرام دارد، اندیشه‌ای که از یونان و روم باستان شروع شد و تا امروز ادامه داشته است. اما این پرسش عموماً ذیل پرسشی دیگر تفسیر شده است: چرا انسان‌ها به خدایان اعتقاد دارند؟ نظریه‌های غربی بی‌شماری دربارهٔ تکوین و ماهیت باور دینی وجود دارد و ما فرصت داریم برخی از آن‌ها را با جزئیات بررسی کنیم. اما باید اذعان کنیم که این نظریه‌ها به‌طور غیر مستقیم به مسئلهٔ الهیات سیاسی می‌پردازند. ایمان دینی، شرط ضروری شکل‌گیری الهیات سیاسی است، اما شرط کافی آن نیست. هر فرد یا هر تمدن می‌تواند باورهایی در باب خدا داشته باشد، اما آن باورها را به اندیشه‌های سیاسی ترجمه نکند. همان‌طور که ادیانی بدون الهیات وجود دارند، ادیانی بدون الهیات سیاسی هم در کارند. بنابراین باید از خودمان بپرسیم: چرا برخی باورهای دینی به آموزه‌‌های مربوط به زندگی سیاسی ترجمه می‌شوند؟ آدم‌ها برای تمسک به خدا در اندیشهٔ سیاسی‌شان چه دلایلی می‌آورند؟ فهم این دلایل، کلید فهم الهیات سیاسی است. بیشتر نظریه‌های باستانی و مدرن دین، منظری سوم‌شخص را دربارهٔ باور اتخاذ کرده‌اند. دین چیزی است که برای انسان‌ها اتفاق می‌افتد، چیزی است که از سر نادانی و ترس یا به‌مثابهٔ جلوه‌ای اسطوره‌ای از آگاهی جمعیِ جامعه پدید می‌آید.»

«الهیات سیاسی گفتاری دربارهٔ اقتدار سیاسی است که بر پیوند الهیِ وحیانی استوار است. الهیات سیاسی، صراحتاً یا ضمناً، عقلانی است. اما چون الهیات سیاسی درون سنت‌های دینی پرورده‌ می‌شود، به تصاویر ساده‌ای از این پیوند متکی است، تصاویری که سنت‌ها بعداً به مؤمنانشان عرضه می‌کنند. همهٔ ادیان، حتی کهن‌ترینشان، با چالشی مشترک روبه‌رویند: اینکه روابط خدا، انسان و جهان را همزمان برای ارواحِ سادهٔ قابل‌فهم و برای اذهانِ متأمل منسجم سازند. این روابط برای ارواح ساده در قالب تصویر عرضه می‌شوند و سپس این تصاویر به معماهایی میدان می‌دهند که متأمل‌ها باید از آن‌ گره‌گشایی کنند. خدا در مرکز این تصاویر قرار دارد و بسته به اینکه چگونه او را تصور می‌کنیم، تصاویرمان از انسان و جهان متغیر خواهد بود. خود تصویر حول حضور خدا می‌گردد، اینکه او کجاست و در زمان و مکان کجا باید دنبالش گشت. از حیث مکانی می‌توانیم خدا را تصور کنیم که در بین ما قدم می‌زند؛ یا می‌توانیم او را در فاصله‌ای بی‌نهایت از جهان تصور کنیم: یا می‌توانیم او را در آسمان تصور کنیم که به پایین، به خلقتش خیره شده و صدایش را می‌توان شنید. و نیز می‌توانیم خدا را در نسبت با زمان تصور کنیم، اینکه او از حیث زمانی با ماست و زمانی در گذشته وجود داشته است، اما نه بیشتر.» 

آرزوی سیطره و حیات سیاسی سرزمین‌ها تحت فرمان خدا خواسته‌ی جدیدی نیست، و واضح است که امروز احساسات مذهبی دوباره سیاست جهانی را هدایت می‌کند و انتظارات از آیندهٔ سکولار را مخدوش می‌کند. جهان غرب از دهه‌های 1970 و 1980 به بعد، از زمانی که ایدئولوژی‌های معنابخش از میان رفتند، دستخوش نوعی خلأ معنا شد، زیرا این ایدئولوژی‌ها خلئی را می‌پوشاندند که از افولِ دین بر جای مانده بود. آنچه رنج این خلأ معنا را تشدید می‌کرد و امروزه نیز همچنان بر آن می‌افزاید، ظهور اسلام‌گرایی رادیکال در شرق و به‌ویژه خاطره‌ای است که از جمله به برج‌های تجارت جهانی در یازدهم سپتامبر و نبرد متعاقب با گروه‌های بنیادگرا بر جا مانده است. در این کتاب مهم، مارک لیلا منابع این جست‌وجوی دیرینه و نقش شگفت‌انگیز آن را در شکل‌دهی تفکر غربی آشکار می‌کند.

فصل اول: بحران
فصل دوم: جدایی بزرگ
فصل سوم: خدای اخلاقی
فصل چهارم: خدای بورژوایی
فصل پنجم: خانهٔ بسامان
فصل ششم: خدای منجی
فصل هفتم: خدای مُرده‌زاد

• کتاب لیبرال جادوانه اثر دیگری از مارک لیلا مورخ سیاسی است. نویسنده در این کتاب به مشکلات پیش‌روی لیبرال-دموکرات‌ها و برخی رویدادهای تاریخی و فرهنگی آمریکا اشاره داشته است. او در این کتاب نگاهی پرشور، سخت‌اندیش و تیزبینانه به شکست لیبرالیسم آمریکایی در دو نسل گذشته انداخته است. 

• کتاب روشنفکران و سیاست اثر دیگری از مارک لیلا مورخ و استاد علوم انسانی آمریکایی است. او در کتاب روشنفکران و سیاست، شرح‌حال‌های مختصری از مارتین هایدگر، کارل اشمیت، والتر بنیامین، الکساندر کوژف، میشل فوکو و ژاک دریدا به دست می‌دهد و در آن تفسیر می‌کند که چگونه این متفکران فریب ایدئولوژی‌ها و تلاطمات زمانه‌ی خود را خوردند و چشم بر استبداد و ددمنشی و ترور دولتی بستند.