عصر سرمایه داری نظارتی (شومیز)

معرفی کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی اثر شوشونا زوبوف

امتیاز در گودریدز: ☆ ☆ ☆ ☆ ☆

عصر سرمایه‌داری نظارتی از سایت گودریدز امتیاز ۴.۱ از ۵ را دریافت کرده است.

امتیاز در آمازون: ☆ ☆ ☆ ☆ ☆

عصر سرمایه‌داری نظارتی از سایت آمازون امتیاز ۴.۵ از ۵ را دریافت کرده است.

جوایزی که کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی از آن خود کرده است:

• برترین کتاب تجاری سال ساندی تایمز (بریتانیا)
• کتاب منتخب باراک اوباما، زادی اسمیت، الیف شافاک و آنا بوتین
• برتین کتاب تجاری سال ۲۰۱۹
• نامزد نهایی دریافت جایزهٔ بهترین کتاب سال فایننشال تایمز

معرفی کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی:

عصر سرمایه‌داری نظارتی کتابی غیرداستانی اثر شوشانا زوبوف است که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد. نویسنده در این کتاب به توسعهٔ شرکت‌های دیجیتالی مانند گوگل و آمازون می‌پردازد و نشان می‌دهد که مدل‌های کسب‌وکار آن‌ها نشان‌دهندهٔ یک سیستم جدید است؛ شکلی از انباشت سرمایه‌داری که او آن را «سرمایه‌داری نظارتی» می‌نامد. درحالی‌که سرمایه‌داری صنعتی طبیعت را با پیامدهای ویرانگر، استثمار و کنترل می‌کرد، سرمایه‌داری نظارتی با نظم تمامیت‌خواه به عنوان نقطهٔ پایانی توسعه از طبیعت‌ انسانی کار می‌کند. این کتاب پس از انتشار پرفروش‌ترین کتاب بین‌المللی و کتاب برجستهٔ سال نیویورک تایمز و فایننشال تایمز شد.

واکنش‌های جهانی به کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی:

«اگر اهمیت یک کتاب با چگونگی توصیف مؤثر دنیایی که در آن هستیم، و میزان پتانسیل آن برای تغییر جهان سنجیده شود، به نظر من به راحتی می‌توان گفت که این مهم‌ترین کتابی است که در این قرن منتشر شده است... زوبوف نگران بزرگ‌ترین استعمار سرمایه‌داری است که تاکنون انجام شده اما این‌بار این استعمار مربوط به ذهن، رفتار، ارادهٔ آزاد و خودِ ماست. بااین‌حال، این کتاب ضدفناوری نیست. این یک کتاب ضد سرمایه‌داری بی‌ضابطه و سرمایهٔ این نسل است.» - زادی اسمیت

«کتابی فوق‌العاده هوشمندانه... عزم روشمند زوبوف و روشی که با آن نمونه‌های مختلف را در این کار جامع علمی و ترکیبی گرد هم آورده است، به صبر و شکیبایی زیادی نیاز دارد اما پاداش آن نیز قابل توجه است. این کتاب با افزایش آگاهی و درک عمیق‌تر از آنچه در خطر است شما را هوشیار خواهد کرد. یک مدل کسب‌وکار که با فهرست‌بندی هر حرکت، احساس، گفتار و میلِ ما به دنبال رشد است و بسیار رادیکال، آن‌قدر که نمی‌توان آن را بدیهی انگاشت.» - جنیفر زالای، نیویورک تایمز

«کتاب نادری که نامی بر روی یک مشکلی می‌گذارد که تازه انتقادی شده است... سهمی اصلی کتاب این است که نامی برای آنچه اتفاق می‌افتد و قرار دادن آن در منظر فرهنگی و تاریخی بگذارد و از ما می‌خواهد که برای فکر کردن به آینده به‌قدر کافی مکث کنیم و به این فکر کنیم که چگونه ممکن است دیروز با امروز متفاوت باشد.» - فرانک رُز، وال‌استریت ژورنال

«برای توصیف آخرین کتاب شوشانا زوبوف می‌توان از صفت‌های زیادی استفاده کرد: پیشگامانه، جادویی، هشداردهنده، جذاب. اما فقط یک صفت آن را توصیف خواهد کرد: غیرقابل چشم‌پوشی... همان‌طور که در تاریکی در تلاش برای درک خطوط دوران دیجیتالی می‌گردیم، عصر سرمایه‌داری نظارتی چراغی روشن می‌کند و این انقلاب اخیر اقتصادی، سیاسی، جامعه و زندگی ما را متحول می‌کند.» - جان تورنهیل، فایننشال تایمز

«هم اکنون کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی شوشانا زوبوف را با تحقیقات اجتماعی و اقتصادی مهمی مانند بهار خامشو راشل کارسون و سرمایهٔ کارل مارکس مقایسه می‌کنند. کتاب زوبوف مستحق این مقایسه‌ها و موارد دیگر است: مانند اولی یک افشاگری نگران‌کننده است دربارهٔ این‌که چگونه منافع تجاری جهان ما را مسموم کرده‌اند و مانند دومی چارچوبی برای درک و مبارزه با این سم را فراهم می‌کند. اما عصر سرمایه‌داری نظارتی که زوبوف این اصطلاح محبوب را پنج سال پیش ابداع کرد، یک شاهکار وحشتناک است. سخت است که کتابی را به‌خاطر بیاورم که به اندازهٔ کتاب زوبوف ذهن مرا تسخیر کرده باشد.» - سم بیدل، اینترسِپت

چرا باید کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی را بخوانیم؟

نویسنده در کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی سازوکارهایی را بررسی می‌کند که سرمایه‌داران نظارتی از طریق آن‌ها داده‌ها را استخراج می‌کنند و در این مسیر توجهٔ ویژه‌ای به نقش پیشرفت‌های فناوری مانند یادگیری ماشین و هوش مصنوعی دارد. او در این کتاب به بررسی بسیاری از مسائلی که جامعهٔ کنونی را تهدید می‌کند از جمله حمله به حریم خصوصی، هدف‌گیری‌های رفتاری، اخبار جعلی، کنترل فراگیر،‌ شکست‌های قانوی و نظارتی و بسیاری از موارد مهم دیگر پرداخته است. نویسنده در این کتاب تلاش کرده است تا خواننده را به چالش بکشد تا در درک خود از حریم خصوصی، آزادی و آینده انسانی در عصر دیجیتال تجدید نظر کنند. خواندن این کتاب را به تمام کسانی که به نقش نوآوری‌های دیجیتال و به ویژه هوش مصنوعی در پیشرفت و توسعهٔ کشور علاقه‌مند هستند، توصیه می‌کنیم.

جملات درخشانی از کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی:

««آیا همهٔ ما قرار است برای یک ماشین هوشمند کار کنیم، یا آدم‌های باهوشی را در اطراف آن ماشین خواهیم دید؟» این پرسش را سال ۱۹۸۱ مدیر جوان یک کارخانهٔ کاغذسازی سر میز غذا در فاصلهٔ تمام‌شدن گربه‌ماهی سرخ‌شده و سرو کیک گردویی از من پرسید آن همزمانی که اولین شب را در شهر جنوبی کوچکی سپری می‌کردم که کارخانهٔ غول‌پیکر او در آنجا مستقر بود و در شش سال پس از آن هم گهگاهی منزلگاه من می‌شد. در آن شب بارانی، حرف‌های او همچون سیلی به مغزم هجوم آورد و با صدای نم‌نم قطره‌های باران روی سایه‌بان بالای میز، مرا در خود غرق کرد. قدیمی‌ترین پرسش سیاسی دوباره به ذهنم آمد: خانه یا تبعید؟ آقا یا نوکر؟ ارباب یا برده؟ این‌ها مضامین ابدی دانش، مرجعیت و قدرت هستند که هرگز تکلیف آن‌ها مشخص نخواهد شد. هیچ پایانی برای تاریخ نیست؛ هر نسل باید اراده و تخیل خود را به کرسی بنشاند چون تهدیدهای نو ما را مجبور می‌کند تا این پرونده را برای هر عصری دوباره باز کنیم. شاید چون کس دیگری نبود که بشود از او پرسید، صدای این مدیر کارخانه لحن اضطرار و سرخوردگی داشت: «چه می‌شود؟ از کدام مسیر باید برویم؟ باید همین الان بدانم. وقتی برای تلف کردن نیست». من هم دنبال پاسخ به این پرسش‌ها بودم و از این رو پروژه‌ای را آغاز کردم که سی سال پیش به نخستین کتاب من یعنی عصر ماشین هوشمند: آیندهٔ کار و قدرت انجامید. این کتاب به فصل آغازین یک عمر جست‌وجو برای پاسخ به این پرسش بدل شد:‌ «آیا آیندهٔ دیجیتال می‌تواند به خانهٔ ما بدل شود؟» سال‌ها از آن بدازظهر گرم در آن منطقهٔ جنوبی گذشته است، اما آن پرسش قدیمی دوباره کینه‌جویان و عربده‌کشان به سراغ ما آمده است.»

«سرمایه‌داری نظارتی به صورت یک‌جانبه ادعای مالکیت تجربهٔ انسانی به منزلهٔ مواد خام برای ترجمه به داده‌های رفتاری را دارد. اگرچه بخشی از این داده‌ها برای بهبود محصول یا خدمات به کار می‌رود، بقیهٔ داده‌ها به عنوان ارزش مازادرفتاری تملک می‌شود و به خورد فرایندهای پیشرفتهٔ صنعتی که به آن «هوش ماشینی» می‌گویند داده می‌شود تا به محصولات پیش‌بینی‌کننده بدل شوند تا پیش‌بینی کنند شما اکنون، به‌زودی و جلوتر چه خواهید کرد. در نهایت، این محصولات پیش‌بینی کننده در یک بازار جدید پیش‌بینی‌های رفتاری به فروش می‌رسند که من نام آن را بازارهای آینده‌های رفتاری نهاده‌ام. سرمایه‌داران نظارتی از این عملیات‌های فروش پول هنگفتی به جیب زده‌اند چون بسیاری از شرکت‌ها تلاش می‌کنند روی رفتارهای آیندهٔ ما شرط‌بندی کنند. همان‌طور که در فصل‌های بعدی خواهیم دید، پویا بودن رقابتی این بازارهای نو باعث می‌شود سرمایه‌داران نظارتی منابع پیش‌بینی کننده‌تری برای ارزش مازاد رفتار بیابند: صداها، شخصیت‌ها و عواطف ما. در نهایت، سرمایه‌داران نظارتی کشف کرده‌اند که پیش‌بینی‌کننده‌ترین داده‌ها از دخالت در وضعیت بازی به دست می‌آیند و می‌توان از آن‌ها برای سقلمه‌زدن به جمعیت، هدایت آن‌ها با چرب‌زبانی، قانع‌کردن و راندن آن‌ها به نتایج سودآور استفاده کرد. فشارهای برآمده از رقابت تغییری ایجاد کرده است که در آن فرایندهای ماشینی خودکار نه تنها از رفتار ما آگاه‌اند بلکه در حد بالایی به رفتار ما شکل می‌دهند.»

«در ۹ اوت ۲۰۱۱ سه رویداد جداگانه در فاصلهٔ هزاران کیلومتری از هم، چشم‌اندازهای پربار و خطرهای فزایندهٔ تمدن نوپدید اطلاعاتی ما را به تصویر کشیدند. نخست، شرکت اپل، که یکی از شرکت‌های پیشرو در سیلیکون‌ولی است، نوید یک رؤیای دیجیتال دربارهٔ راه‌حل‌های نو را برای مشکلات اقتصادی و اجتماعی قدیمی داد و بالاخره از شرکت اگزون موبیل، به عنوان سرمایه‌دارترین شرکت جهان، پیشی گرفت. دوم، تیراندازی مرگبار پلیس در لندن باعث شکل‌گیری شورش‌های بزرگ در این شهر شد و کشور را در موجی از اعتراضات خشونت‌آمیز فرو برد. یک دهه رشد انفجاری دیجیتال نتوانسته بود سخت‌گیری پادافره‌های اقتصادی نولیبرال و نابرابری‌های شدید ناشی از آن را تعدیل کند. شمار بسیار زیادی از مردم احساس می‌کردند آینده‌ای ندارند و خشم و خشونت را تنها درمان دردهای خود می‌دانستند. سوم، شهروندان اسپانیا به گوگل اعتراض کردند و با درخواست «حق فراموش شدن» خواهان استیفای حقوقشان برای داشتن آینده‌ای انسانی شدند. این حرکت مهم هشداری بود به جهان تا دریابد رؤیاهای عزیزش برای آینده‌ای دیجیتالی عادلانه‌تر و دموکراتیک‌تر با چه سرعتی تبدیل به کابوس می‌شوند؛ این رویدادها نشان دادن یک مبارزهٔ سیاسی جهانی بر سر آمیزش قابلیت‌های دیجیتال و بلندپروازی‌های سرمایه‌دارانه وجود دارد.»

دربارهٔ عصر سرمایه‌داری نظارتی‌:

زوبوف در کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی، این اصطلاح ابداعی خود را این‌گونه تعریف می‌کند: «۱. یک نظم نوین اقتصادی که تجربهٔ انسانی را به منزلهٔ مواد خام رایگان برای کردارهای پنهان جاری استخراج، پیش‌بینی و فروش می‌بیند؛ ۲. یک منطق انگلی که در آن تولید کالاها و خدمات تحت سلطهٔ معماری نوین جهانی برای اصلاح رفتار است؛ ۳. جهشی بی‌پروا در سرمایه‌داری که ویژگی آن تمرکز ثروت، دانش و قدرت میزانی است که پیش‌تر در تاریخ بشر سابقه نداشت است؛ ۴. چارچوب بنیادین اقتصاد نظارتی؛ ۵. تهدیدی جدی برای سرشت آدمی در سدهٔ بیست‌ویکم، تا حدی که سرمایه‌داری صنعتی را متوجهٔ جهان طبیعی در سده‌های نوزدهم و بیستم کرد؛ ۶. خاستگاه قدرت ابزاری‌گرای جدید که خواهان چیرگی بر جامعه است و چالش‌های بزرگی برای دموکراسی بازاری ایجاد می‌کند؛ ۷. حرکتی که می‌خواهد نظمی جمعی نو بر پایهٔ اطمینان تام را به ما تحمیل کند؛ ۸. سلب مالکیت حقوق بنیادین انسانی که می‌توان آن را به صورت کودتایی از بالا فهمید: براندازی حاکمیت مردم.»

در کتاب عصر سرمایه‌داری چه می‌خوانیم؟

از نظر زوبوف جهان امروز شاهد نوع جدیدی از تحول است؛ تحولی که مشخصهٔ اصلی آن هوش مصنوعی و رشد خیره‌کنندهٔ خدمات دیجیتال است. او اکنون در ادامهٔ کارهای گذشتهٔ خود و البته با رویکردی ناب به طور عمیق و جامع در کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی به چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی ناشی از ظهور سرمایه‌داری نظارتی مبتنی بر تولید انبوه داده پرداخته است. او در این کتاب به ابعاد کم‌تر پرداخته شده انقلاب دیجیتال می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه شرکت‌های فناوری با استفاده از داده‌های شخصی، شکل جدیدی از سرمایه‌داری را توسعه داده‌اند. در این نوع سرمایه‌داری، نوع جدیدی از بازار شکل می‌گیرد که تجربهٔ انسانی به عنوان مادهٔ خام برای جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و فروش داده‌های رفتاری به کار گرفته می‌شود. اما نکته این‌جاست که این داده‌ها صرفاً برای تبلیغات هدفمند مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، بلکه به ابزاری جامع‌تر برای اصلاح و کنترل رفتار انسان‌ها تبدیل شده‌اند که تهدیدهای مهمی برای استقلال فردی و نقش مردم در تصمیم‌گیری‌ها هستند. زوبوف برای تبیین و تشریح مفهوم سرمایه‌داری نظارتی، مفاهیم و موضوعات متنوعی مانند انقلاب دیجیتال، علوم رفتاری، تکامل سرمایه‌داری، روان‌شناسی فردی و کرامت انسانی را در این کتاب با هم ترکیب کرده است.

فهرست مطالب کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی

فصل اول: خانه یا تبعید در آیندهٔ دیجیتال
فصل دوم: ۹ اوت ۲۰۱۱: آماده‌کردن زمینه برای سرمایه‌داری نظارتی
فصل سوم: کشف ارزش مازاد رفتاری
فصل چهارم: خندق در اطراف دژ
فصل پنجم: بسط سرمایه‌داری نظارتی؛ بدزد، گیر بینداز، رقابت کن
فصل ششم: امر ربوده‌شده: تقسیم یادگیری در جامعه
فصل هفتم: کسب‌وکار واقعیت
فصل هشتم: ورپردازش: از تجربه تا داده‌ها
فصل نهم: ورپردازش از دل ژرفا
فصل دهم: برقصانشان
فصل یازدهم: حق بر آینده
فصل دوازدهم: دو گونهٔ قدرت
فصل سیزدهم: دیگری بزرگ و برآمدن قدرت ابزاری‌گرا
فصل چهاردهم: یک آرمان‌شهر از اطمینان
فصل پانزدهم: اجتماع ابزاری‌گرا
فصل شانزدهم: دربارهٔ زندگی در کندو
فصل هفدهم: حق‌داشتنِ پناهگاه
فصل هجدهم: کودتایی از بالا

اگر از خواندن کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی لذت بردید، از مطالعۀ کتاب‌های زیر نیز لذت خواهید برد:

• کتاب انسان گروه اثر داگلاس راشکوف نویسنده، مدرس و مستندساز آمریکایی است. انسان گروه برداشتی است از مهمترین نظریه ها در زمینه تمدن و ماهیت انسان است. نویسنده باور دارد که ما موجوداتی فطرتاً اجتماعی هستیم و زمانی به والاترین دستاوردهای خود نایل می‌شویم که با هم باشیم اما این روزها جامعه از سوی ساختارهایی ضد بشری تهدید می‌شود؛ ساختارهایی که هر روز توانایی برقراری ارتباط بین انسان ها را کاهش می دهند پول که زمانی ابزاری بود برای مبادله در حال حاضر تبدیل به وسیله‌ای برای بهره کشی شده است.

دربارۀ شوشانا زوبوف: نویسندهٔ کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی