نجف دریابندری (یک پرتره و سه گفتگو)(پالتویی)

اینفوگرافیک کتاب نجف دریابندری، یک پرتره و سه گفت‌و‌گو، نشر کاغذ

«دیدم (دریابندری) مصاحبه را از اول تا آخر به‌قلم خودش با یک خودکار آبی نوشته است. راستش به من برخورد. خود من مثلاً در کار خودم وارد بودم و  تصورم این بود که کارم را بلدم و نثر بدی هم ندارم و در نوشته‌ی من حداکثر می‌توان اصلاحاتی به عمل آورد. دوباره‌نویسی آن معنی ندارد، کار عبثی است. وانگهی مصاحبه باید به‌قلم مصاحبه‌کننده باشد، نه به‌قلم مصاحبه‌شونده. این بدعتی بود که موردپسند من نبود و نیست. با دلخوری آن دسته‌ی کاغذ را در کیفم گذاشتم و از آقای دریابندری خداحافظی کردم. در راه مجله با خودم فکر کردم حالا که این‌طور شده از خیر این مصاحبه می‌گذرم و اصلاً آن را چاپ نخواهم کرد. با وجود این، وقتی به مجله رسیدم فکر کردم بهتر است نگاهی به آن بیندازم ببینم آقای دریابندری چه کرده که من نمی‌توانسته‌ام بکنم و چه بلایی سر متن من آورده است. شروع به خواندن کردم و هرچه پیش‌تر رفتم بیشتر محظوظ شدم. از هنر نوشتن آقای دریابندری خوشم آمد. دیدم او واقعاً متن را خیلی بهتر از من تنظیم کرده است. متن شیرین‌تر شده بود، جذاب‌تر شده بود، روان‌تر شده بود، قلم آقای دریابندری هم با قلم من قابل‌مقایسه نبود. […] با خودم فکر کردم وقتی متن بهتر و زیباتر شده و قلم او هم چابک‌تر از قلم من است، چرا نباید آن را چاپ کنم؟!»

«صراحت لهجه‌ی آقای دریابندری بسیاری از روشنفکران را آزرده‌خاطر ساخت، ولی هیچ‌کس در پاسخ به او برنیامد. فکر می‌کنم برای اینکه حرف‌ها و داوری‌های او در باب نویسندگان ایران چندان هم جای پاسخگویی نداشت و کسی در این میدان حریف او نبود.»

«با آقای امامی رابطه‌ی من هیچ بد نبود... تا این اواخر که من مطلبی نوشتم راجع‌ به ترجمه‌ای که از خیام کرده بود. این ترجمه را شاهرخ گلستان برای من فرستاد. همه می‌گفتند خیلی عالی ترجمه کرده، تعریف‌ها می‌کردند. من نگاه کردم دیدم این اصلاً باطل است. اصلاً استنباطش از شعر خیام درست نیست. شعرها را به‌اصطلاح درست نخوانده، معنی رباعی‌ها را نفهمیده. آن‌وقت بود که فهمیدم آقای امامی ادبیات فارسی نمی‌داند. در نتیجه این‌ها را غلط خوانده؛ مثل اینکه یک آدم عامی نشسته باشد خوانده باشد و ترجمه کرده باشد. آن‌ چیزی که خوانده ترجمه کرده اما غلط فهمیده؛ بنابراین مقاله‌ای در جهان کتاب نوشتم و نمونه‌هایی از رباعی‌ها را آوردم. بعدها البته فکر کردم چه‌بسا بهتر بود این‌ها را برای خود امامی می‌فرستادم. به‌هرحال این مقاله‌ی من باعث دلخوری امامی شد و از آن به بعد دیگر ندیدمش. این را هم بگویم که بعد از اینکه من از فرانکلین رفتم، او در طول سال‌ها سربه‌سر من می‌گذاشت. در نوشته‌هایش کنایه میزد. بعضی کنایه‌ها را فقط من می‌فهمیدم. پاره‌ای هم کاملاً آشکار بود.‌»

 «من لازم دیده‌ام ترجمه‌ی بهتری از این کارها عرضه بشود، و خیال کرده‌ام که خودم می‌توانم این کار را بکنم.
همه‌ی این آثار، آثار مهمی هستند، و در واقع جزو آثار ادبی کلاسیک به شمار می‌روند، و بنابراین با یک بار ترجمه _ و یا حتی بیشتر _ حق آن‌ها ادا نمی‌شود. در بسیاری از زبان‌ها آثار کلاسیک را مکرر ترجمه می‌کنند. هر نسلی بنا بر پسند و ذوق خودش این‌ها را ترجمه می‌کند، و حتی هرکس که خودش را مرد میدان این کارها می‌داند، یا چنین ادعایی دارد طبع‌آزمایی می‌کند، هیچ‌کس از او نمی‌پرسد چرا این کار را دوباره ترجمه کردی، مگر اینکه از عهده‌ی کار برنیامده باشد. در این صورت، باید جوابگوی ترجمه‌ی بد یا ضعیف خود باشد. این هم البته درباره‌ی هر ترجمه‌ای صدق می‌کند، خواه برای بار اول ترجمه شده باشد، خواه برای بار دوم یا بیشتر.»