چرا ادبیات

کتاب چرا ادبیات از سایت گودریدز امتیاز 3.8 از 5 را دریافت کرده است.

چرا ادبیات شامل چند جستار، متن سخنرانی و یک مصاحبه است. چرا ادبیات عنوان جستار مهم و خواندنی یوسا درباره اهمیت ادبیات در زندگی انسان و آینده کتاب و ادبیات است. ماریو بارگاس یوسا نویسندۀ سرشناس ادبیات آمریکای لاتین و برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات، در مقاله‌ها و مصاحبه‌های این کتاب از اهمیت ادبیات می‌گوید و به خوانندگان نشان می‌دهد که جوامع به دلیل کمبود مطالعه یا نادیده گرفتن آن چطور دچار سقوط ارزش‌های اخلاقی و مشکل می‌‌شوند.

بهانه‌هایی که در برابر خواندن ادبیات می‌آوریم، این‌که می‌گوییم وقت نداریم یا حوصلۀ کتاب خواندن نداریم، برخلاف آنچه تصور می‌‌کنیم آسیبی جبران‌ناپذیر نه تنها به خودِ ما بلکه به جامعه وارد می‌کند. از نظر یوسا این بهانه‌ها به شدت محکوم است و در همین مقالۀ کوتاه چرا ادبیات و سخنرانی‌ها و مصاحبه‌هایش به شما نشان می‌دهد که تا چه حد ادبیات اهمیت دارد و تا چه حد مردم از اهمیت آن بی‌اطلاع هستند.

«ما در دوران تخصصی شدن دانش زندگی می‌کنیم و این به سبب تکامل حیرت‌انگیز علم و تکنولوژی است و نیز نتیجۀ تقسیم دانش به شاخه‌ها و بخش‌های بی‌شمار. این روند فرهنگی به احتمال زیاد در سالهای آینده شتاب خواهد گرفت. بی‌گمان تخصصی‌‌شدن فایده‌‌های بسیار دارد. ژرفکاویهای بیشتر و تجربیات غنی‌تر را میسر می‌کند. و در واقع عامل محرکی برای پیشرفت است. اما پیامدهایی ناگوار نیز دارد، چراکه آن خصایص مشترک فکری و فرهنگی را که به مرد و زن امکان همزیستی، ارتباط و احساس همبستگی می‌بخشد از میان برمی‌دارد. تخصصی‌کردن به محو تفاهم اجتماعی و به تقسیم انسان میان گتوهای تکنیسین‌ها و متخصصان می‌انجامد. تخصصی‌کردن دانش ملازم با زبانهایِ اختصاصی و رمزهایی بیش از پیش محرمانه است، زیرا اطلاعات بیش از پیش اختصاصی و بخش بخش می‌شود. این همان گرایش به تخصیص و تقسیم است که این ضرب‌المثل ما را از آن برحذر می‌دارد.»

«این را نیز بگویم که رسانه‌های دیداری-شنیداری نمی‌تواند در آموزش کاربرد مطمئن و ماهرانۀ امکانات بی‌نهایت زبان، جای ادبیات را بگیرد. درست برخلاف این، این‌گونه رسانه‌ها کلام را در قیاس با تصویر که زبان اصلی آنهاست بر جایگاهی ثانوی می‌نشاند و کاربرد زبان را تا حد کلامی شفاهی، و حداقلی گریزناپذیر که هیچ ربطی به بُعد مکتوب آن ندارد تقلیل می‌دهد. آنگاه که فیلمی یا برنامه‌ای تلویزیونی را «ادبی» توصیف می‌کنیم درواقع به شکلی مؤدبانه آن را ملال‌آور خوانده‌ایم. از این روست که برنامه‌های ادبی در رادیو و تلویزیون کمتر علاقۀ مردم را جلب می‌کنند. این نکته مرا به این فکر انداخت که ادبیات نه تنها برای شناخت کامل و تسلط بر زبان ضروری است، بلکه سرنوشت آن به گونه‌ای جداناشدنی با سرنوشت کتاب پیوند یافته است، یعنی همان محصول صنعتی که بسیاری از ما آن را امروز کهنه و منسوخ می‌شماریم.»

برای اغلب مردم سؤال است که قوی‌ترین نیروی جهان چیست؟ آیا همان قدرت عجیبی است که همۀ اعمال ما را هدایت می‌کند؟ یا عشق قوی‌ترین نیروی جهان است؟ برای ماریو بارگاس یوسا بدون شک این قدرت ادبیات است. کتاب «چرا ادبیات؟» شامل دو مقاله، یک سخنرانی و یک مصاحبه با ماریو بارگاس یوسا با عناوین «چرا ادبیات؟»، «فرهنگ آزادی» و «آمریکای لاتین: افسانه و واقعیت» می‌شود. ماریو بارگاس یوسا در مقالۀ «چرا ادبیات؟» استدلال می‌کند که نباید ادبیات را یک سرگرمی دانست و باید آن را به همان صورتی که هست دید:‌ یک ضرورت مطلق. بخش اول این مقاله، تکان‌دهنده‌ترین و آگاهی‌بخش‌ترین قسمت آن است. در این بخش نویسنده به اهمیت خواندن ادبیات و رمان اشاره کرده است و مشکلات ناشی از نخواندن و جامعه‌ای که در آن ادبیات جایگاهی ندارد را برجسته کرده است. بخش دوم سخنرانی یوسا است که در سال 2000 در سلسله برنامه‌های بانک توسعۀ کشورهای آمریکایی از فرهنگ و هجوم فرهنگی صحبت کرد. بخش سوم نیز دربارۀ آمریکای لاتین است. در این بخش یوسا از دغدغه‌های خود دربارۀ کشورهای لاتین می‌گوید. در بخش آخر کتاب نیز مصاحبه‌ای از یوسا را می‌خوانید؛ او در این مصاحبه دوباره به اهمیت ادبیات اشاره کرده است و توضیحات مختلفی دربارۀ کتاب‌هایش و چگونگی نویسنده‌شدنش می‌دهد.

اگر چرا ادبیات را خواندید، پیشنهاد ما به شما مطالعۀ آثار برجستۀ دیگر این برندۀ نوبل ادبیات و نویسندۀ مشهور ادبیات آمریکای لاتین است:  

• گفتگو در کاتدرال رمانی از یوسا که به زبان اسپانیایی نوشته شده است و در محیط شهر لیما شکل می‌گیرد. داستانی اثرگذار با تکیه بر نقد قدرت و  فساد ناشی از قدرت است. داستان در دهۀ پنجاه می‌گذرد و حکایت روزهایی است که حکومت دیکتاتوری مانوئل آپولیناریو اودریا آمورتی در پرو سرکار است. در این داستان ما با صحبت‌هایی که میان دو شخصیت اصلی این رمان یعنی سانتیاگو و آمبروسیا می‌گذرد، متوجۀ زندگی سخت و درماندگی زندگی روزمره مردم در زیر فشار حکومت‌های خودکامه می‌شویم.

•   مرگ در آند یکی از مهم‌ترین رمان‌های ادبیات آمریکای لاتین و برندۀ نوبل ادبیات ماریو بارگاس یوساست. شخصیت اصلی این رمان لیتوما است که پیشتر در چه کسی پالومینو مولرو را کشت؟ حضور داشت. محور اصلی کتاب بر ماجرای زندگی دو نیروی پلیس استوار شده است. گروهبان لیتوما نقش اصلی این داستان را به دوش می‌کشد. یک پروژۀ‌ جاده سازی نیمه کاره و ناپدید شدن سه نفر از اعضای آن منطقه، تکمیل کننده‌ معماهای داستان مرگ در آند است. اما در این میان یک داستان عاشقانه ناب هم مطرح می‌شود.

• سردسته‌ها اثر دیگری از یوسا است که شامل شش داستان کوتاه می‌شود که یوسا آن‌ها را در سال 1959 در سن بیست و سه سالگی و پیش از خلق نخستین رمان خود، شهر و سگ‌ها نوشت. بسیاری از عناصر این شش داستان از جمله نام قهرمانان و درون مایه‌های داستان‌ها و سبک نگارش‌شان در رمان‌های بعدی یوسا به اشکال گوناگون بازآفرینی شده‌اند.

• سال‌های سگی رمان دیگری از یوسا است. این رمان از آثار مهم ادبیات آمریکای جنوبی ( اسپانیایی - پرویی ) است. این کتاب دو جایزه منتقدان اسپانیایى و نوبل ادبی 2010 را به خود اختصاص داد . در این رمان كه ماجراى آن در مدرسه نظامى لئونسیو پرادو - همان مدرسه‌اى كه نویسنده مدتى دانشجوى آن بوده- مى‌گذرد، بارگاس یوسا تصویرى تحقیرآمیز از نظامیان و نظامی‌گرى در پرو به دست مى‌دهد. موفقیت یوسا در این كتاب چنان است كه برخى معتقدند هیچ نویسنده‌اى تا آن زمان نتوانسته در اثرى رئالیستى جامعۀ آمریكاى لاتین را در قالب داستان به تصویر بكشد.

• چه کسی پالومینو مونرو را کشت اثر ماریو بارگاس یوسا برندۀ نوبل ادبیات است. یوسا در اولین سطرهای این رمان مشهور ادبیات آمریکای لاتین، خبر از یک قتل فجیع و نفس‌گیر می‌دهد. جوانی آبرومند و خوش‌صدا به نام پالومینو مولرو به شکل وحشتناکی شکنجه و از درخت آویزان شده است و افسر لیتوما به همراه دستیارش به دنبال قاتل او می‌گردند.

• نیم قرن با بورخس که آخرین اثر ماریو بارگاس یوسا است. این کتاب مجموعه‌‌ای از مقالات، سخنرانی‌ها و یادداشت‌های او است که با خورخه لوئیس بورخس مرتبط بوده. یوسا خودش این کتاب را شاهدی از نیم‌قرن خوانش بورخس می‌داند. او در این کتاب دربارۀ این رابطۀ تنگاتنگی که با آثار بورخس داشته صحبت کرده است.

• عیش مدام کتابی از یوسا است که در سال ۱۹۷۵ منتشر شد، رساله‌‌ای جذاب و آموزنده که کتاب مادام بوواری اثر گوستاو فلوبر را به عنوان نخستین رمان مدرن تجزیه و تحلیل می‌کند. منتقدان معتقدند بارگاس يوسا که همواره تحت‌‌تأثير آثار فلوبر بوده، با انتشار اين اثر به نویسندۀ محبوبش ادای دين کرده است. این کتاب با ترجمه درخشان عبدالله کوثری به فارسی ترجمه شده است.

•سور بز  اثر دیگری از ماریو بارگاس یوسا، برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات است. این کتاب در سال 2000 منتشر شد. داستان این کتاب در جمهوری دومینیکن می‌گذرد و نویسنده در آن به آخرین روزهای حکومت دیکتاتوری رافائل تروخیو بر جمهوری دومینیکن از سه منظر پرداخته است: از نگاه قاتلان او در سال 1961، صبح آخرین روز زندگی رافائل تروخیو تا لحظۀ ترور و یک شخصیت خیالی به نام اورانیا کابرال که پس از 35 سال به زادگاه‌اش بازگشته است.

• نامه هایی به یک نویسنده جوان مجموعه‌ای از یازده مقالۀ به هم پیوسته از ماریو بارگاس یوسا است که طی آن تجربه‌های خود از تکنیک‌های ادبی و داستان‌سرایی را به اشتراک می‌گذارد و درس داستان‌نویسی می‌دهد. این کتاب نه تنها برای نویسندگان جوان و علاقمندان به داستان‌نویسی که برای طرفداران برندۀ نوبل ادبیات و ادبیات آمریکای لاتین بسیار جذاب است.

• مردی که حرف می‌زند رمانی متفاوت از ماریو بارگاس یوسا است که در آن به روایت زندگی دانشجوی جوانی می‌پردازد که با تمدن و زندگی شهری قهرکرده و به سراغ زندگی با بومیان آمرکا رفته و آنجا بدل به یک قصه‌گو شده است. او در این کتاب فضایی می‌سازد که نگاه نقادانۀ او را با یک داستان پر از خرده داستان به هم آمیخته است.

• بانویی از تاکنا یک نمایشنامه تکان‌دهنده از قصه‌پرداز شهیر سرزمین‌های آمریکای لاتین بارگاس یوسا است. نمایشنامه با تصویر رقت‌بار پیرزنی که خودش را خیس کرده آغاز می‌شود. در سراسر نمایشنامه می‌بینیم فرزندان مادربزرگ کارمن و پدرو چگونه برای نگهداری مامانی به زحمت و سختی افتاده‌اند تا جایی که اگر او را خانۀ سالمندان نمی‌گذارند، به دلیل نداشتن هزینه است.

• یادداشت‌های عراق سفر دوازده روزۀ یوسا به همراه دخترش در سال 2003 به عراق است به نوشتن این کتاب منجر شد. یوسا در این کتاب نشان می‌دهد که او تنها یک نویسنده نیست، بلکه برندۀ نوبل ادبیات سال ۲۰۱۰ یک تحلیلگر سیاسی بسیار  دقیق نیز هست.

• راهی به سوی بهشت نویسندۀ سرشناس آمریکای لاتین در این رمان تاریخی دو بیوگرافی مختلف را به قلم کشیده است. زندگی پل گوگن، نقاش فرانسوی قرن ۱۹ میلادی و مادربزرگ او، فلورا تریستان، نویسنده و فعال جنبش‌های سوسیالیستی.

• دختری از پرو اگر شوق خواندن رمان‌های عاشقانه نویسندگان بزرگ امریکای لاتین را داشته باشید، حتما این کتاب را خواهید پسندید. «دختری از پرو» (دختر بد) یک عاشقانۀ تاریخی از ماریو بارگاس یوسا برندۀ جایزه نوبل ادبیات است که به لحاظ پرداخت داستان، شخصیت‌پردازی و نیز ترسیم دوران سیاسی پر افت‌وخیز اروپا و امریکای لاتین در نیمه دوم قرن 20 در اوج قله داستان‌نویسی قراردارد.

• قهرمان عصر ما اثر دیگری از یوسا است. او در این رمان، دو روایت موازی را به پیش می‌برد که اگرچه در حوالی پایان اثر به هم می‌رسند، اما هرکدام دنبال‌کننده موضوع اجتماعی خاصی است. حوادث رمان در جامعۀ معاصر پرو رخ می‌دهد. ماجرای اول، با نامه‌های افرادی مشکوک آغاز می‌شود که قصد باج‌خواهی از صاحب یک شرکت ترابری را دارند. او قرار نیست تسلیم باج‌خواهان شود و همین مسئله، گره‌های داستان را شکل می‌دهد. در روایت دوم، رابطه پسر یک خانواده با مردی مرموز، برای او دردسرساز شده است...