سور بز

---

سور بُز رمانی از ماریو بارگاس یوسا، برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات پرو است که در سال 2000 منتشر شد. داستان این کتاب در جمهوری دومینیکن می‌گذرد و نویسنده در آن به آخرین روزهای حکومت دیکتاتوری رافائل تروخیو بر جمهوری دومینیکن از سه منظر پرداخته است: از نگاه قاتلان او در سال 1961، صبح آخرین روز زندگی رافائل تروخیو تا لحظۀ ترور و یک شخصیت خیالی به نام اورانیا کابرال که پس از 35 سال به زادگاه‌اش بازگشته است.

---

ماریو بارگاس یوسا در کتاب سور بز دیدگاه‌های مختلف بر سیاست‌های جمهوری دومینیکن و محیط اجتماعی گذشته و آیندۀ آن را شرح داده است. مارپیچ سقوط رژیم، ترور تروخیو و پیامدهای آن از چشم خودی‌ها و توطئه‌گران و داستان زنی میانسال که گذشته‌اش را مرور می‌کند در این کتاب به تصویر کشیده شده است. نویسنده در این رمان قدرت دیکتاتوری و تأثیرات روانی درازمدت آن را نیز به مخاطبین نشان می‌دهد.

رمان سور بز سه خط داستانی در هم تنیده دارد. اولین خط داستانی مربوط به زنی 49 ساله به نام اورانیا کابرال است و داستان با بازگشت او به زادگاه‌اش جمهوری دومینیکن در سال 1996 آغاز می‌شود. اورانیا تمام زندگی‌اش را با احساس وحشت و پوچی گذرانده است و پس از مدت‌ها غیبت به جمهوری دومینیکن بازگشته تا به دیدن پدر بیمارش برود. در نهایت او قبل از بازگو کردن یک راز طولانی برای عمه و پسرعمه‌هایش، حوادث وحشتناک دوران جوانی خود در سال 1961 را به یاد می‌آورد، یعنی دورانی که تروخیو با وحشت و خفقان بر سه میلیون نفر حکمرانی می‌کرد. اورانیا در نهایت در 14 سالگی از کشور فرار می‌کند. 

خط داستانی دوم در سال 1961 رخ می‌دهد و نویسنده در آن بر آخرین روز زندگی رافائل تروخیو، دیکتاتور سابق و فاسدی تمرکز می‌کند که مخالفان و دشمنانش به او «بز» می‌گفتند و حلقۀ افراد اطراف خود را با ترکیبی از خشونت و باج‌خواهی کنترل می‌کرد. در کاخ پر زرق و برق تروخیو، خیانت و بزدلی تبدیل به شیوۀ زندگی شده بود. اما قرار نیست این حکومت دوام چندانی داشته باشد، کم‌کم اوضاع از دست او خارج می‌شود و توطئه‌ای علیه او چیده می‌شود و یک انقلاب ماکیاولیستی به وقوع می‌پیوندد که پیامدهای خونینی خواهد داشت.

سومین خط داستان مربوط به قاتلان تروخیو است که نویسنده در این خط داستانی به چند هفته قبل از ترور برمی‌گردد. هر کدام از قاتلان تروخیو داستان خودشان را دارند و انگیزۀ خود برای مشارکت در طرح ترور را در همین قسمت کتاب توضیح می‌دهند. هر کدام از آن‌ها در رژیم تروخیو تحت شکنجه و آزار جسمی یا روحی قرار گرفته‌اند. بارگاس یوسا داستان این قسمت را از شب ترور آغاز می‌کند، زمانی که این مردان در کمین «بز» هستند. بسیاری از آن‌ها قبلاً از وفاداران دولت بودند؛ این افراد در ماشین منتظر تروخیو هستند تا او را به قتل برسانند.

در فصل‌های پایانی رمان، سه خط داستانی با هم در می‌آمیزند و لحن این فصل‌ها بسیار تیره می‌شود چون عمدتاً در این بخش نویسنده به شرح شکنجه و مرگ هولناک قاتل‌ها به دست ماموران دولتی، شکست کودتا، تجاوز به اورانیا و امتیازاتی که به شریرترین حامیان تروخیو داده شده، می‌پردازد. 

«سطح سُرمه رنگ اقیانوس با رگه‌هایی از کف در خط دوردست افق با آسمان سربی رنگ یکی می‌شد، اما اینجا در ساحل، موج‌هایی هیاهوگر با کاکل سپید برگذرگاه ساحلی و مالکون می‌خوردند، و او می‌توانست تکه‌هایی از جادۀ پهن را از لابه‌لای نخل‌ها و درختان بادام دو سوی جاده ببیند. آن روزها هتل خارگوا درست مقابل مالکون بود. حالا بَرِ مالکون افتاده. تصویری در خاطره‌اش جان می‌گیرد ـ یعنی آن روز بود؟- تصویر دختری کوچک که دست پدرش را گرفته و وارد رستوران هتل می‌شوند تا با هم ناهار بخورند. میزی کنار پنجره به آنها داده‌اند و اورانیا می‌توانست از پشت پرده‌های نازک تور باغ دلباز و استخر را با تخته‌های پرش و شناگرها تماشا کند. در حیاط اسپانیایی که دور تا دورش پوشیده از کاشی‌های برّاق و پر از گلدان‌های میخک بود، ارکستر مرنگه می‌نواخت. یعنی آن روز بلند بود؟ بلند بلند می‌گوید‌ «نه.» خاراگوای آن روزها خراب شده و جای آن را این ساختمان عظیم با رنگ صورتی زننده گرفته، و این چیزی است که سه روز پیش وقتی وارد سانتو دومینگو شد، پاک مبهوتش کرد.»

«کفش ورزشی، شلوار و بلوزی خوش‌دوخت می‌پوشد و موهاش را عقب می‌کشد. لیوانی آب خنک می‌نوشد و دست می‌برد تا تلویزیون را روشن کند و برنامۀ سی‌ان‌ان را ببیند، اما تصمیمش عوض می‌شود. همان جا کنار پنجره می‌ماند، چشم دوخته به اقیانوس، به مالکون، به‌جنگلی از بام‌ها، گلدسته‌ها، گنبدها، برج‌های کلیسا و کاکل درختان. شهر چقدر بزرگ شده. در سال 1961 که تو رفتی جمعیت اینجا سیصد هزار نفر بود و حالا بیشتر از یک میلیون نفر است. حالا پر شده از محله و خیابان و پارک و هتل. دیشب، توی اتومبیل کرایه، وقت رد شدن از مجتمع آپارتمانی بلاویستا و پارک ال‌میرادور، که درست مثل سنترال پارک نیویورک پر از دونده بود، پاک احساس غریبگی کرده بود. آن روزها که دختر کوچکی بود هتل اِمیاخادور انتهای شهر بود، از آنجا به بعد همه‌اش زمین بود و مزرعه.»

«تحقیرش می‌کنی؟ ازش متنفری؟ با صدای بلند می‌گوید «دیگر نه.» اگر آن کینه هنوز زبانه می‌کشید، آن زخم هنوز خونچکان بود و آن فریب هنوز خرد و خرابت می‌کرد، مسمومت می‌کرد، به اینجا نمی‌آمدی، اگر اینها همه مثل وقتی بود که جوان بودی، و درس خواندن و کار کردن تبدیل به‌نوعی دفاع بیمارگون در برابر به‌یاد آوردن شده بود، به‌اینجا نمی‌آمدی. آن روزها ازش متنفر بودی. با ذره ذرۀ وجودت، با همۀ فکر و احساسی که جسم توان کشیدنش را داشت.»

کتاب سور بز شاهکار ادبیات آمریکای لاتین و جهان است. اگر به رمان‌های سیاسی و متفاوت علاقه دارید خواندن این کتاب جذاب را از دست ندهید.

ماریو بارگاس یوسا برندۀ جایزۀ رومولو گالیگوس در سال 1967، جایزۀ میگل سروانتس در سال 1994، جایزۀ اورشلیم در سال 1995، جایزۀ بین‌المللی کارلوس فوئنتس در سال 2012 شده است. از دیگر آثار بارگاس یوسا می‌توان به «سال‌های سگی»، «در ستایش ادبیات»، «تازه‌کارها»، «قهرمان فروتن»، «دختری از پرو»، «روزگار سخت»، «جنگ آخر زمان» و «ادبیات آتش است» اشاره کرد.

«بارگاس یوسا به خواننده اجازه می‌دهد تا واقعیت‌های یک رژیم ستمگر را با جزئياتی ببیند که هیچ نویسندۀ دیگری در آمریکای لاتین آن را به تصویر نکشید. او در سور بز جزئيات ناپسند دسیسه‌ها و افراد سادیستی، شکنجه و قتل را به وضوح نشان می‌دهد.» -مایکل وود، لندن ریویو

«کتابی خشن، هیجان‌انگیز و جذاب... آقای بارگاس یوسا مرزهای رمان تاریخی-سنتی را جابه‌جا کرد و  با این کار کتابی دلخراش و ماندگار خلق کرده است..» -نیویورک تایمز

«بارگاس یوسا یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین رمان‌نویس‌های دنیا است و رمان جدیدش همین را نشان می‌دهد. در دنیای داستان، او مدام می‌کاود و سیاست و زندگی را در هم می‌آمیزد و با همین کار ادبیات قرن بیستم را غنی کرده است... در سور بز بارگاس یوسا پرتره‌ای ترسیم می‌کند که تاریکی کوبنده، تحسین‌برانگیز و هولناکی دارد.» -لس‌آنجلس تایمز

«با انتشار کتاب سور بز، بارگاس یوسا دوباره جایگاه خود را به عنوان یکی از مهم‌ترین رمان‌نویسان معاصر جهان تثبیت کرد.» -یو‌اِس‌اِی تودی

کتاب سور بز از سایت گودریدز امتیاز 4.3 از 5 و از سایت آمازون امتیاز 4.4 از 5 را دریافت کرده است.

نشر علم کتاب سور بز از ماریو بارگاس یوسا را با ترجمۀ عبدالله کوثری منتشر کرده است.

برخی از شخصیت‌های کتاب سور بز تخیلی هستند اما جزئیات کلی ترور تروخیو کاملاً درست و دقیق به تصویر کشیده شده است و تروریست‌ها همگی افراد واقعی بوده‌اند. سور بز یکی از بهترین رمان‌های سیاسی است که تابه‌حال نوشته شده و نویسنده در آن به زیبایی پایان یک رژیم و تولد یک دموکراسی وحشتناک را باز می‌گوید و روایتی از تروخیو و قربانیان گناهکار و بی‌گناه داستان به‌دست می‌دهد که به مدار مرگبار این دیکتاتور کشیده شدند.

- روزگار سخت اثر دیگری از ماریو بارگاس یوسا است. این کتاب داستانی از سال 1954 و کودتای نظامی کارلوس کاستیو آرماس با حمایت ایالات متحده است که در نهایت موفق می‌شود دولت خاکوبو آربنس را سرنگون کند. در پس این اقدام، اتهامی دروغین نهفته بود که به صورت حقیقت جلوه داده شد و آیندۀ آمریکای لاتین را دگرگون ساخت.

- گفتگو در کاتدرال اثر دیگری از ماریو بارگاس یوسا است. نویسنده در این اثر که به زبان اسپانیایی نوشته شده است و در محیط شهر لیما شکل می‌گیرد، داستان دو تن از شخصیت‌های اصلی کتاب به نام‌های سانتیاگو و آمبرسیو را روایت می‌کند. گفت‌وگوی این دو شخصیت تا پایان کتاب ادامه دارد.

- جنگ آخر زمان اثر دیگری از ماریو بارگاس یوسا نویسندۀ اهل پرو است. داستان این کتاب در اواخر قرن نوزدهم رخ می‌دهد. این رمان اولین رومان یوسا است که در آن به حوادث کشوری غیر از پرو پرداخته است. او در این کشور به سراغ کشور برزیل و مردم فقیر و زجر کشیدۀ آن رفته است.

- مرگ در آند اثر دیگری از ماریو بارگاس یوسا نویسندۀ اهل پرو است. داستان این کتاب در اواخر قرن نوزدهم رخ می‌دهد. این رمان اولین رومان یوسا است که در آن به حوادث کشوری غیر از پرو پرداخته است. او در این کشور به سراغ کشور برزیل و مردم فقیر و زجر کشیدۀ آن رفته است.

_ کتاب قطره اشکی در اقیانوس اثر مانس اشپربر رمان‌نویس، مقاله‌نویس و روان‌شناس اتریشی-فرانسوی است. او در این کتاب به فرآیندهای سیاسی و اجتماعی بین سال‌های 1931 تا 1944 پرداخته و پس زمینهٔ این رمان گسترش فاشیسم و وقایع هولوکاست است. او در این کتاب از زنان و مردانی می‌گوید که خود را وقف آزادی کردند.