موش‌ها و آدم‌ها (جیبی)

کتاب موش ها و آدم ها

⁠

در بخشی از کتاب موش ها و آدم ها می‌خوانیم:

---

جورج نگاه تندی به او انداخت و پرسید: «اون چی بود از جیبت درآوردی؟»
لنی زیرکانه گفت:  «چیزی تو جیبم نیست!»
«می‌دونم، دیگه تو جیبت نیست. تو دستته! چیه تو دستت؟ چی قایم کردی؟»
«هیچی جورج، به خدا هیچی!»
«بدش به من، یالا!»
لنی دست بسته‌اش را از جورج دور برد. «چیزی نیست، یه موشه فقط جورج!»
«یه موش؟ یه موش زنده؟»
«نه جورج، مرده. اما من نکشتمش! به خدا نکشتمش. مرده پیداش کردم.»
جورج گفت: «بدش بیاد!»
«آخ جورج، بذا پیشم باشه!»
«گفتم رد کن بیاد!»
دستِ بسته‌ی لنی به آهستگی اطاعت کرد. جورج موش را از او گرفت و آن را به آن طرف آبگیر، به میان بوته‌ها، پرت کرد. «من نمی‌فهمم یه موش مرده به چه دردت می‌خوره!»
لنی گفت: «تو راه که داشتیم می‌اومدیم با شستم نازش می‌کردم.»

---

کتاب موش ها و آدم ها اثر جان اشتاین ‌بک با ترجمۀ سروش حبیبی، روایتگر واقعیات تلخ زندگی پر انزوا و بی‌رحمانه کارگران مهاجر فقیر دوره رکود آمریکا، است. جورج و لنی هر دو قهرمانان داستان هستند و دوستی آنها در دنیای رمان منحصربه‌فرد و تکرارنشدنی است. تقریباً تمام شخصیت‌های داستان به دوستی آنها غبطه می‌خورند و یا حسادت می‌کنند و اظهار می‌کنند که هرگز دوستی‌ای چون دوستی این دو نفر، در بین کارگران مهاجر ندیده‌اند. بزرگ‌ترین چالش جورج و لنی تلاش باری زنده‌ ماندن است. زنده ماندن در فقر و شرایط ظالمانه. 

البته  زنده‌ ماندن برای رسیدن به رویایی مشترک. رؤیای آن‌ها برای این‌که به‌اندازۀ کافی ثبات مالی داشته باشند تا یک زمین مشترک بخرند و صاحب مزرعه خودشان شوند. اما این رؤیای زیبا، به‌خاطر اینکه لنی نمی‌تواند خودش را از دردسر دورنگه دارد و جورج هم نمی‌تواند مدت طولانی از دست لنی عصبانی بماند و یا او را ترک کند، هر لحظه دورتر و غیرقابل‌دسترس‌تر می‌شود. خواننده از همان ابتدای امر متوجه می‌شود دوستی لنی و جورج به سال‌های کودکی بر می‌گردد و آن دو سال‌هاست که با یکدیگر دوست‌اند و رابطه بین آنها بارها و بارها آزموده شده است و آن‌ها از همۀ آن آزمون‌ها جان سالم به در برده‌اند. 

دوستی بین آن‌ها آن‌چنان دیرینه است که می‌توان گفت که مکالماتشان دیگر از روی تشریفات است. یعنی هر دوی آنها می‌دانند که این مکالمه را قبلاً هم داشته‌اند اما بازهم تکرارش می‌کند چون از گفتن و شنیدن آن لذتی عمیق می‌برند. هر بار یکی از آن‌ها به تکرار مکرر یک موضوع خاص می‌پردازد و این تکرار از عمق دوستی‌شان خبر می‌دهد. مثلاً یکی از مهم‌ترین مکالمات بین آنها صبحت درباره مزرعه‌ای است که یک روز خواهند خرید. از باغ سبزیجاتش گرفته تا خرگوش‌هایش. در پس مالکیت مزرعه البته موضوع دیگری نهفته است. این واقعیت که هدف مشترکی بین لنی و جورج وجود دارد نشان از پیوند عمیق میان آن‌ها دارد.  

با پیشروی رمان در می‌یابیم که تقریباً هر کارگری آرزوی داشتن یک زمین را دارد اما آنچه که لنی و جورج را خاص می‌کند این است که می‌خواهند با هم یک زمین داشته باشند. همه این موضوعات دست‌به‌دست هم می‌دهند و پایان این کتاب را دراماتیک‌تر می‌کنند زیرا جورج نه‌تنها لنی، بلکه آرزوی زندگی رؤیایی‌ای که با او می‌پروراند را هم از دست می‌دهد. در خلال رمان در می‌یابیم که آنچه زندگی کارگران در دوره رکود آمریکا را سخت می‌کرد، نه کارفرمایان، بلکه خود کارگران بودند. 

در فضای ترسیده و وهم آلود این کتاب که هر کس از ترس خود به گوشه‌ای خزیده است و تنها لنی و جورج دست در دست یکدیگر پیش می‌روند، همه می‌خواهند این رابطه را به نحوی خراب کنند یا از آن باج بگیرند. همه به یکدیگر بی‌اعتمادند و این بی‌اعتمادی نتیجه‌ای جز اندوه و مرگ ندارد. انتهای رمان تنها لنی نیست که نابود می‌شود. بلکه دوستی منحصربه‌فرد این دو مرد و همچنین رؤیای مزرعه مشرک و ثبات مالی نیز از دست می‌رود. این دوستی آرمانی با انزوا، بی‌اعتمادی و ترس طبقه کارگر است که شکست می‌خورد. 

تنهایی از مهم‌ترین مضامین این کتاب است. بسیاری از شخصیت‌ها اعتراف می‌کنند که از تنهایی رنج می‌برند و به دنبال دوستی می‌گردند که تنهایی‌شان را با او شریک شوند اما همۀ آ‌ن‌ها پیش گوش‌های غریبه درد و دل می‌کنند. این واقعیت از ترس از طردشدن آنها خبر می‌دهد و ناامیدی‌شان را به نمایش می‌گذارند. 

از مهم‌ترین ارزش‌های ادبی این کتاب سبک آن است. موش ها و آدم ها به نحوی نوشته شده است که هم می‌توان آن را رمان در نظر گرفت و هم قابلیت این را دارد که مانند یک نمایشنامه خوانده و اجرا شود. توصیفات و فضاسازی کتاب بسیار سینمایی و قابل‌اجرا است. مثلاً در ابتدای فصل دوم کتاب این عبارت وجود دارد: «آسایشگاه، ساختمانی مکعب مستطیل بود. از داخل، دیوارها سفید و کف اتاق ساده بود.» این توصیف ساده را می‌توان روی صحنه تئاتر یا سینما به‌راحتی اجرا کرد. نویسنده در کتاب موش ها و آدم ها هرگز به شرح افکار و احساسات شخصیت‌هایش نمی‌پردازد.

دو کارگر مهاجر به نام‌های جورج و لنی، در سال 1920 کیلومترها دورتر از مزرعه‌ای در کالیفرنیا به دنبال جایی که قرار است کار کنند می‌گردند. جورج مردی ریز جثه و باهوش زیرک و سروزبان‌دار است و لنی دوست و همدم او، مردی درشت جثه، سبک مغز و بسیار مهربان است. لنی برای محافظت و راهنمایی کاملاً به جورج وابسته است. او علاقه شدیدی دارد که همه چیز را نوازش کند و نمی‌تواند قدرتش را به‌راحتی کنترل کند. قدرت بدنی لنی همیشه توجه کارفرمایان را جلب می‌کند. 

این دو درست مثل یک زنجیر محکم کنار هم قرار گرفته‌اند و جدایی ناپذیرند. آن‌ها در کنار یک محوطه استخر مانند توقف می‌کنند تا هم تشنگی‌شان را رفع کنند و هم شب را در آن‌جا بگذرانند. در حین صحبتشان متوجه می‌شویم آن دو در عین این‌که با یکدیگر بحث و جدل دارند، عمیقاً به یکدیگر وابسته هستند و نمی‌توانند دیگری را ترک کنند اما در مزرعه جدید اتفاق ناگواری رخ می‌دهد که جورج را وادار به گرفتن تصمیم سختی می‌کند. 

در عوض، افکار و احساسات شخصیت‌ها از طریق توصیف رفتار و حالات چهره آنها و از طریق گفتگو منتقل می‌شود. راوی نه اعمال شخصیت‌ها را می‌پذیرد و نه محکوم می‌کند و تنها روایتگر داستان است. اشتاین ‌بک با کنارگذاشتن تفسیرهای متفکرانه دربارۀ وقایع رمان، به خوانندگان این امکان را می‌دهد که خودشان قضاوت کنند که واقعاً چه کسی در نتیجۀ غم‌انگیز رمان مقصر است.

مهم‌ترین نکته درباره این کتاب نگاه اشتاین بک به مسئلۀ نژادپرستی و تبعیض جنسی است و باتوجه ‌به این که این کتاب، کتاب کم حجمی به شمار می‌رود، برای کسانی که می‌خواهند مطالعه را شروع کنند کتاب بسیار مناسبی است. بعد از این کتاب می‌توانید گتسبی بزرگ و کشتن مرغ مقلد را نیز مطالعه کنید.

منتقدین در آن زمان، آثار او را به‌خاطر سطحی بودن و بیش از حد احساسی بودن نکوهش می‌کردند.

کتاب موش ها و آدم ها از سایت گودریدز امتیاز 3.9 از 5 و از سایت آمازون امتیاز 4.7 از 5 را دریافت کرده است.

این رمان تنها در اولین چاپ خود 500000 نسخه فروخت. در سال 1999، آمار فروش کتاب تنها در ایالات متحده 7.5 میلیون نسخه اعلام شد.

تحلیل سی‌بوک از کتاب موش ها و آدم ها

⁠

خوانایی کتاب و روان بودن 
این کتاب کلاسیک ممکن است کمی خسته‌کننده به نظر برسد اما در حقیقت اثری ارزشمند در ادبیات کلاسیک به شمار می‌رود و ادای احترام به نویسندگان بزرگ جامعه ادبیات است. 

مدت زمانی که طول می‌کشد بخوانی 
یک خواننده خوش‌خوان با سرعت مطالعه متوسط 250 کلمه در دقیقه چیزی حدود دو ساعت و ده دقیقه طول می‌کشد تا کتاب موش ها و آدم ها را مطالعه کند.
 
کتاب موش ها و آدم ها اثری کلاسیک و بی‌همتا درباره مرگ رؤیا و چهرهٔ ظالمانه اقتصاد خراب است. این رمان زیبا و کلاسیک از ارزشمندترین آثار جهان است.

اگر از خواندن این کتاب لذت بردید، نگاهی به کتاب شازده کوچولو نیز بیاندازید.

- کتاب پسرک، موش کور، روباه و اسب اثر چارلی مکسی نویسنده و تصویرگر بریتانیایی است. این کتاب حول محور دوستی چند شخصیت عجیب می‌چرخد و نویسنده در ماجراهای مشترک و گفت‌وگوهای مهم بین این شخصیت‌ها به شما درس زندگی می‌آموزد و انگیزه می‌دهد تا شجاعانه‌تر زندگی کنید و با خود و اطرافیان‌تان مهربان‌تر باشید.