مکتب‌های ادبی (2جلدی)

کتابِ مکتب‌های ادبی از سایت گودریدز امتیاز 4 از 5 را دریافت کرده است.

به مجموعه‌ای از سنت‌ها، هنجارها، اندیشه‌ها، نظریه‌ها و ویژگی‌هایی که به دلایل اجتماعی، سیاسی یا فرهنگی در دوره‌ای خاص در ادبیات یک یا چند کشور ظاهر می‌شود، مکتب ادبی می‌گویند. معمولاً این تغییرات در آثار نویسندگان رخ می‌دهد و باعث می‌شود آثار این دسته از نویسندگان و شاعران از بقیه متمایز شود. کتاب مکتب‌های ادبی از رضا سید حسینی، جامع‌ترین کتاب در مورد این سبک‌های ادبی است. این کتابِ دو جلدی اولین بار در سال 1334 منتشر شد و در عرض یک ماه تمام نسخه‌های منتشر شدۀ آن به فروش رفت و نایاب شد؛ پس از آن بارها تجدید چاپ شد.

نویسنده در مقدمۀ کتاب مکتب‌های ادبی نوشته است: «من این کتاب را در آغاز به عنوان راهنمای ساده و فهرست‌وار برای آشنایی با «ایسم‌»های گوناگون ادبی نوشته بودم به امید این‌که در آینده اساتید متخصص و نویسندگان و محققان آثار کاملتری در این مورد ارائه کنند اما چنین نشد و کتاب به عنوان یگانه منبع و حتی کتاب درسی دربارۀ مکتب‌ها باقی ماند.»

کتابِ دو جلدی مکتب‌های ادبی یک منبع کامل و جامع برای کسب اطلاعات در زمینهٔ ادبیات و مکاتب ادبی محسوب می‌شود. بنابراین اگر به دنبال کتابی کامل در این زمینه هستید، این کتاب مناسب شماست. بسیاری کتاب در زمینۀ مکتب‌های ادبی نوشته شده است اما کتاب دو جلدی مکتب‌های ادبی استاد رضا سید حسینی از همه کامل‌تر و حتی جذاب‌تر است.

بریده‌هایی از جلد اول کتاب مکتب‌های ادبی:
«مکتب‌های ادبی معمولاً با مکتب کلاسیک آغاز می‌شود و اساسی‌ترین تعریفی که از این مکتب ارائه می‌شود (چنان‌که در فصل کلاسیسم خواهید دید) «بازگشت به هنر قدیم یونان و روم به تبع نهضت اومانیسم و رنسانس است». اما پیشاپیش بهتر است بدانیم که سبب این بی‌خبری غریبان از ادب و هنر اجدادشان در طول قرن‌ها چه بوده و نیز کشف دوباره آن چگونه صورت گرفته است، و همچنین برخورد قرون وسطی با فرهنگ و فلسفه یونان قدیم چگونه بوده و در دوران رنسانس و با ظهور اومانیسم چه تغییری در این برخورد حاصل شده است. البته پرداختن به همه این مسائل، خود به کتاب قطوری نیاز دارد. این رو ما در این‌جا تنها به مسائل و وقایعی اشاره می‌کنیم که آشنایی با آنها برای رفع ابهام موجود در درک دوران کلاسیک ضرورت دارد. چنان‌که می‌دانیم قرون وسطی به دوران واسط میان قرون باستان (دوران تمدن یونان و روم) و عصر جدید اطلاق می‌شود که آغاز آن را سقوط امپراتوری روم (روم غربی) به دست بربرها و پایان آن را سقوط قسطنطنیه (و انقراض امپراتوری روم شرقی) به دست ترکان می‌دانند.»

«باروک نه یک مکتب یا نهضت ادبی مشخص و معین است و نه از نظر تاریخی و جغرافیایی به زمان و مکان معینی محدود است. بلکه عنوانی است که از اواخر قرن نوزدهم، نوگرایان به یک رشته قالب‌های جمال‌شناختی در قرون گذشته که حالاتی خاص و غیرعادی داشته‌اند اطلاق کردند. این کلمه در رشته‌های مختلف هنری از معماری و مجسمه‌سازی گرفته تا نقاشی و ادبیات و موسیقی و سینما به کار می‌رود. کلمه در اصل در جواهرسازی به مروارید نامنظم و یا به سنگی که تراش نامنظم خورده باشد اطلاق می‌شد. سن سیمون آن را به، «مؤسسه یا اقدامی خلاف آداب رایج» اطلاق می‌کرد. دائره‌المعارف مَتدُیک در سال 1788 آن را «انواع غرایب» معنی کرده است تا اینکه وُلفلین در «اصول بنیادی تاریخ هنر» در سال 1915 آن را یک برداشت جمال‌شناختی کلی نامید که «نقطه مقابل هنر کلاسیک مستقیم و محدود است.» به این ترتیب، باروک را به ویژه در ادبیات به صورت منفی تعریف می‌کنند و به‌طور خلاصه می‌گویند باروک آن چیزی است که کلاسیک نیست.»

بریده‌هایی از جلد دوم کتابِ مکتب‌های ادبی:
«لافورگ زبان درهم و مخلوطی برای شعر ابداع کرد که در وهله اول خواننده را دچار تعجب می‌سازد. لغات فلسفی را با اصطلاحات صنعتی و با زبان عامیانه و با «آرگوی» ولگردان پاریس و با گفتگوی تردیدآمیز کودکان خردسال درهم آمیخت. در مورد وزن شعر نیز به چنین کارهائی دست می‌زد: گاهی شعر «الکساندرن» را با تقطیع غیرعادی می‌نوشت، گاهی اوزان نادرست تصنیف‌های عامیانه و اشعار عزاداری یا عروسی را تقلید می‌کرد. شعرش پیوسته در تغییر و تحول بود، اما هرگز صورت ساختگی و تصنعی به خود نمی‌گرفت. او کتابهای فلسفی متعددی درباره عقاید بدبینانه و درباره قدرت سرنوشت محتوم و «درد زندگی» مطالعه کرده بود. حساسیت عمیق او از کشف این مسائل رنج می‌برد. پوچی و فنائی که در اطراف خویش آفریده بود به روح او فشار می‌آورد. مدت درازی با ترس و وحشت از این دوره «تب فکری» خویش یاد می‌کرد و می‌گفت: «وقتی یادداشت‌های این دوره از زندگی خودم را می‌خوانم با ترس و لرز از خودم می‌پرسم که چرا نمرده‌ام.» ایمان مذهبی خویش را از دست داد و بدبخت شد، زیر می‌خواست مؤمون باشد.»

«سمبولیست‌ها پیش از منحطان کسب موفقیت کردند و قواعد محکم‌تر و مهم‌تری بیان داشتند، زیر مطالعات‌شان بیشتر و هوس‌ها و آرزوهاشان کمتر از آنان بود. آنها تقریباً همان هدف‌هایی را که شاعران دوره انحطاط داشتند برای خود اختیار کردند و از شعر جدیدی که از زمان بودلر به بعد به میان آمده بود به دفاع پرداختند. به دنبال مقاله‌ها و مجلاتی که شاعران جوان از سال 1884 انتشار می‌دادند، عاقبت ژان موره‌آس شاعر یونانی نژاد، بیانیه مکبت جدید را در شماره 18 سپتامبر 1886 ضمیمه ادبی روزنامه «فیگارو» انتشار داد که سروصدای زیادی در محافل ادبی بپا کرد. در این بیانیه بود که «موره‌آس» برای نخستین بار کلمه سمبولیسم را در مورد این مکتب به کار برد و از آن پس مکتب جدید به همین اسم نامیده شد.»

کتاب مکتب‌‌های ادبی اثر رضا سید حسینی یکی از جامع‌ترین کتاب‌ها در زمینۀ مکتب‌های ادبی است. در طول تاریخ مکتب‌هایی کاملاً متفاوت مثل سمبولیسم (نمادگرایی) و رئالیسم‌ (واقع‌گرایی) تقریباً هم‌زمان با یکدیگر پدیدار شدند. برای همین گاهی نمی‌توان مکتب خاصی را به صورت کامل به شاعر یا نویسنده‌ای نسبت داد. مثلاً شاعران و نویسنده‌های مختلفی مثل ولفگانگ گوته در دورۀ فعالیت ادبی‌شان گرایش به سبک‌ها و مکتب‌های گوناگونی داشته‌اند. مکتب گوته هم رمانتیسم بود و هم کلاسیک. از انواع مکاتب ادبی می‌توان به رمانتیسم، کلاسیسیسم، رئالیسم جادویی، ناتورالیسم، دادائيسم و سورئالیسم اشاره کرد.

جلد اول کتاب مکتب‌های ادبی شامل موضوعاتی چون ادبیات قرون وسطی، باروک، کلاسیسیم، نئوکلاسیسیم، رومانتیسم، رئالیسم، ناتورالیسم و پارناس می‌شود. نویسنده با آوردن نمونه‌ای از هر مکتب و روایت داستان‌های جذاب به فهم بیشتر خواننده کمک کرده است. نویسنده در بخش سرآغاز کتاب مکتب‌های ادبی ابتدا به سخنی چند دربارۀ قرون وسطی و رنسانس و پیدایش ادبیات ملی در اروپا پرداخته است. سپس نمونه‌هایی از آثار باروک، اصول و قواعد مکتب کلاسیک، انواع آثار ادبی و نمونه‌هایی از آثار کلاسیک را به اختصار شرح داده است و کار را با توضیح مفصل سایر مکاتب ادامه داده است. در جلد دوم مکتب های ادبی هم موضوعات مهمی چون ادبیات جدید، سمبولیسم، ناتوریسم، اومانیسم، فوتوریسم، اکسپرسیونیسم، کوبیسم، دادائیسم، سوررئالیسم و اگزیستانسیالیسم توضیح داده شده‌اند.

مقدمه چاپ دوم
یادداشت نویسنده بر چاپ دوم
و اینک پس از سی و دو سال
سرآغاز: سخنی چند درباره قرون وسطی و رنسانس و پیدایش ادبیات ملی در اروپا
باروک Baroque
نمونه‌هائی از آثار باروک
۱. شعر: حباب از ریچارد کراشو
کلاسیسیسم Classicisme
اصول و قواعد مکتب کلاسیک
قانون سه وحدت
انواع آثار ادبی
ادبیات قرن کلاسیک در کشورهای دیگر
نمونه‌هائی از آثار کلاسیک
۱. از نظریه‌پردازان کلاسیسیسم
رومانیستم Romantisme
مکتب رومانتیک
ادبیات رومانیک در کشورهای دیگر

• اکسپرسیونیسم (مکاتب ادبی) اثر آر.اس فرنس، مجموعه‌ای از مکبت‌ها، سبک‌ها و اصطلاحات ادبی و هنری است. این کتاب دربرگیرندهٔ حدود 30 کتاب مستقل است که نویسنده در آن‌ها از نهضت‌ها و جنبش‌های مکتب‌های ادبی، ویژگی‌های سبکی و غیره می‌گوید.