داستان (ساختار سبک و اصول فیلمنامه نویسی)

---

کتاب داستان (ساختار سبک و اصول فیلمنامه‌نویسی) از رابرت مک‌کی در سال 1998 منتشر شد. سمینارهای فیلمنامه‌نویسی رابرت مک‌کی با الهام‌بخشی به تازه‌کارها و نویسندگان سراسر جهان به شهرت رسید. کوئینسی جونز، دایان کیتون، گلوریا استاینم، جولیا رابرتز، جان کلیس و دیوید بووی تنها تعدادی از شاگردان مشهور او هستند. نویسندگان، تهیه‌کنندگان، مدیران و عوامل فیلم‌سازی همگی به سخنرانی‌ها او هجوم می‌آورند و به‌نظرشان سمینارهای او به شدت محسورکننده است.

---

در کتاب داستان (ساختار سبک و اصول فیلمنامه‌نویسی) مک‌کی مفاهیمی را که در سمینارهای خود آموزش می‌دهد گسترش داده و جامع‌ترین و یکپارچه‌ترین توضیح را در مورد هنر نوشتن برای هنرهای نمایشی به خوانندگان ارائه کرده است. هیچ‌کس بهتر از رابرت مک‌کی نمی‌داند چگونه همۀ عناصر یک فیلمنامه با هم هماهنگ می‌شوند و هیچ‌کس بهتر از او نمي‌تواند جادوی فیلمنامه‌نویسی و رابطۀ بین ساختار و شخصیت را توضیح بدهد.

کتاب داستان (ساختار سبک و اصول فیلمنامه‌نویسی) مشوق خلق آثاری بوده که تماشاگران  را در هر جای کره زمین به هیجان آورده‌اند و چندین دهه جذابیت خود را حفظ کرده‌اند. رابرت مک‌کی در این کتاب به کشف دوبارۀ اصولی پرداخته که زیربنای یک فیلم را می‌سازد و به استعدادها پروبال می‌دهد. از نظر رابرت مک‌کی، یک فیلم چه در هالیوود ساخته شده باشد و چه در پاریس یا هنگ‌کنگ، در صورتی که واجد کیفیات کهن‌الگویی باشد در سراسر جهان و در زنجیره‌ای پیوسته مورد استقبال قرار می‌گیرد. مک‌کی در کتاب داستان از منابعی مانند ارسطو، کازابلانکا، استانیسلاوسکی و غیره استفاده کرده است تا فیلمنامه‌نویسان را با سبک‌های مختلف داستان‌نویسی آشنا کند.

در کتاب داستان (ساختار سبک و اصول فیلمنامه‌نویسی) رابرت مک‌کی به توضیح داستان کهن‌الگویی و کلیشه‌ای و تفاوت‌های آن‌ها پرداخته است. او معتقد است داستان کلیشه‌ای به دلیل فقر یکسان در فرم و محتوا مورد استقبال مردم تمام دنیا قرار نمی‌گیرد. این نوع داستان ابتدا خود را به تجربه‌ای محدود و درون‌فرهنگی مقید می‌کند و سپس به جامه کلیات فرسوده و نامشخص در می‌آید. اما داستان کهن‌الگویی در عین خلق موقعیت‌ها و شخصیت‌های نادری که در جزءجزء خود جذاب و زیبایند، کشمکش‌هایی را به نمایش می‌گذارد که از فرط شمول انسانی تمام فرهنگ‌ها در می‌نوردند.

رابرت مک‌کی کتاب داستان را دربارۀ واقعیت‌های فیلمنامه‌نویسی نوشته است. او معتقد است اگر فیلمنامه‌نویس نتواند صرفاً با درامِ صحنه بر ما تأثیر بگذارد قادر نیست همچون رمان‌نویس در کلام مؤلف یا همچون نمایشنامه‌نویس در تک‌گویی‌ها، پشت کلماتِ خود پنهان شود. او نمی‌تواند با زبانی توصیفی و عاطفی اِشکال‌های منطق، انگیزه‌های ناکافی یا عواطف بی‌رنگ‌ورو را بپوشاند و به ما بگوید که به چه چیزی فکر کنیم یا احساسمان چه باشد. 

بخش اول: نویسنده و هنر داستانگویی
• مقدمه
• فصل اول: مسئله داستان
بخش دوم: عناصر داستان
• فصل دوم: گستره ساختار
• فصل سوم: ساختار و موقعیت
• فصل چهارم: ساختار و‌ ژانر
• فصل پنچم؛ ساختار و شخصیت
• فصل ششم: ساختار و معنا
بخش سوم: اصول طراحی داستان
• فصل هفتم: ماده خام داستان
• فصل هشتم: حادثه محرک
• فصل نهم: طراحی پرده
• فصل دهم: طراحی صحنه
• فصل یازدهم: تحلیل صحنه
• فصل دوازدهم: ترکیب
• فصل سیزدهم: بحران، نقطه اوج، گره‌گشایی
بخش چهارم: نویسنده در حین کار
• فصل چهاردهم: اصل تخاصم
• فصل پانزدهم: معرفی
• فصل شانزدهم: مشکلات و راه‌حل‌ها
• فصل هفدهم: شخصیت
• فصل هجدهم: متن
• فصل نوزدهم: شیوه نویسنده
• فصل بیستم: پایان
• کتابشناسی
• واژه‌نامه

«تصور کنید هر روز در سراسر جهان، تعداد صفحاتی را که از کتابهای داستانی ورق می‌خورد، نمایشهایی که به صحنه می‌رود، فیلمهایی که به نمایش درمی‌آید، نمایش بی‌وقفه کمدی و درام در تلویزیون، چاپ و پخش بیست و چهار ساعته اخبار، قصه‌هایی که قبل از خواب برای بچه‌ها تعریف می‌شود، لاف و گزافهای درون قهوه‌خانه‌ها و در یک کلام اشتهای سیری‌ناپذیر بشر برای داستان. داستان نه‌تنها پربارترین و شایعترین فرم هنری است بلکه رقیبی جدی برای دیگر فعالیتهای ما کار، بازی، خوردن غذا، ورزش -در ساعات بیداری است. ما به همان اندازه که می‌خوابیم، گوینده و شنونده داستانیم -و تازه در خواب نیز به رؤیا فرو می‌رویم، چرا؟ چرا چنین بخش‌ بزرگی از زندگی ما درون داستانها می‌گذرد؟ زیرا به فول کِنت برگ منتقد، داستانها ابزار زندگی‌اند.»

«داستانگویی ناقص و نادرست لاجرم جذابیت ظاهری را جایگزین محتوا و فریبکاری را جایگزین حقیقت می‌کند. داستانهای ضعیف در تلاش بی‌امان برای جلب توجه بیننده به فیلمهای چندین و چند میلیون دلاری دروغگو و خودنما بدل می‌شوند. در هالیوود تصاویر روزبه‌روز پر زرق‌وبرق‌تر و در اروپا روزبه‌روز تزئینی‌تر می‌شوند. رفتار بازیگران روز به روز نمایشی‌تر، بی‌پرده‌تر و خشن‌تر می‌شود. موسیقی و افکت‌های صوتی به‌گونه‌ای فزاینده گوشخراش‌تر می‌شوند. و تأثیر کلی فیلم به گروتسک شباهت می‌یابد. فرهنگ بدون یک داستانگویی صادقانه و قدرتمند نمی‌تواند شکوفا شود. وقتی جامعه پیوسته مخاطب شبه داستانهای ظاهر فریب و تو‌خالی قرار می‌گیرد دچار زوال و ضعف می‌شود. ما نیازمند هجویه‌ها و تراژدیهای راستینیم، درامها و کمدیهایی که زوایای تاریک روح بشر و جامعه انسانی را روشن کنند.»

«فیلمسازان فعلی اروپا دلیل شکست خود را در جذب تماشاگر توطئه پخش‌کنندگان فیلم می‌دانند. اما واقعیت این است که فیلمهای نسل گذشته فیلمسازان اروپایی نظیر رنوار، برگمان، فلینی، بونوئل، وایدا، کلوزو، آنتونیونی و رنه... در سراسر جهان بیننده داشتند. نظام پخش فیلم که تغییری نکرده و تماشاگر هم که هنوز تشنه فیلمهای غیرهالیوودی است. پخش‌کنندگان هم که مثل سابق یک هدف بیشتر ندارند و آن هم پول است. فرقی که کرده این است که «مؤلفان» امروزی قادر نیستند داستانهایی به قول نسل گذشته بگویند. آنها مثل طراحان خودنمای دکورهای داخلی شده‌اند و فیلمهایی می‌سازند که فقط چشم را خیره می‌کند و بس. ولذا طوفان نابغه‌های اروپایی به باتلاق فیلمهای کسل‌کننده‌ای ختم شده است که درواقع راه را برای هالیوود باز می‌کنند. اما در مقابل، سینمای آسیا اکنون امریکای شمالی و سراسر جهان را درمی‌نوردد، میلیونها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و کانون توجه مجامع بین‌المللی است، و این یک دلیل بیشتر ندارد: فیلمسازان آسیایی داستانهای فوق‌العاده‌ای می‌‌گویند. فیلمسازان غیرهالیوودی بهتر است به‌جای شکوه از پخش‌کنندگان نگاهی به شرق بیندازند؛ شرقی که هنرمندانش هم سودای داستانگویی دارند و هم توان زیبا گفتن آن را.»

اگر دوست دارید فیلمنامه‌هایی منحصربه‌فرد بنویسید و خلاقیت در فیلمنامه‌نویسی را یاد بگیرید حتماً کتاب داستان را بخوانید.

سمینارهای داستانی رابرت مک‌کی در سراسر جهان از جمله شهرهای بوستون، مسکو، ‌آمستردام، پکن، بمبئی، پاریس، ریودوژانیرو، سیدنی، نیویورک، لس‌آنجلس و لندن برگزار شده است. او در این سمینارهای معروف سه روزه اصول داستان‌نویسی را به علاقه‌مندان آموزش می‌دهد و همچنین در سمینارهای یک روزه‌اش به نام «سمینار ژانر» به نویسندگان سبک‌های مختلف داستان‌گویی و داستان‌نویسی مثل هیجان‌انگیز، کمدی، ترسناک‌، عاشقانه، اکشن و نوشتن فیلمنامه برای تلویزیون را آموزش می‌دهد. 

شاگردان مک‌کی تاکنون بیش از 60 جایزۀ اسکار و 250 جایزۀ اِمی برده‌اند و بیش از 150 نفر آن‌ها نامزد دریافت جایزۀ امی، جایزۀ انجمن نویسندگان آمریکا و جایزه‌های معتبر مختلف شده‌اند. مک‌کی مشاور پروژ‌ه‌های شرکت‌های بزرگ تولید فیلم و سریال مانند فاکس، دیزنی، پارامونت، اِم‌ تی‌وی، پیکسار و غیره است و دیگر شرکت‌های تلویزیونی بین‌المللی به طور مرتب تیم‌های نویسندگی و خلاقیت‌شان را به سخنرانی‌های او می‌فرستند. از سال 1984 بیش از صدهزار نفر در دوره‌های آموزشی مک‌کی در شهرهای مختلف جهان شرکت کرده‌اند. از دیگر آثار رابرت مک‌کی می‌توان به «دیالوگ (هنر کنش کلامی بر صفحه، صحنه و پرده)» اشاره کرد.

کتاب داستان (ساختار سبک و اصول فیلمنامه‌نویسی) از سایت آمازون امتیاز 4.7 از 5 و از سایت گودریدز امتیاز 4.3 از 5 را دریافت کرده است.

نشر هرمس کتاب داستان (ساختار سبک و اصول فیلمنامه‌نویسی) از رابرت مک‌کی را با ترجمۀ محمد گذرآبادی منتشر کرده است.

رابرت مک‌کی در داستان آنچه را که سال‌ها در سمینارهایش به فیلمنامه‌نویس‌ها و نویسندگان آموزش می‌داد در قالب کتاب آورده است که بسیاری آن را پیش‌نیازی برای فیلم‌سازی می‌دانند. مک‌کی علاقۀ زیادی به هنر فیلمنامه‌نویسی دارد و معتقد است ما باید اصول اساسی هنر فیلمنامه‌نویسی را دوباره یاد بگیریم، اصولی که باعث می‌شود نویسنده بتواند استعدادهایش را در فیلم به نمایش بگذارد.

- نوشتن فیلم‌نامه (از آغاز تا انجام) اثر جان کاستلو است. نویسنده در این کتاب اصول کامل فیلم‌نامه‌نویسی را در ده فصل کاربردی به علاقه‌مندان آموزش می‌دهد. او به شما یاد می‌دهد چگونه برای نوشتن ایده پیدا کنید، چگونه دربارۀ فیلم‌نامه تحقیق کنید، در چه ژانری بنویسید و داستان و پیرنگ آن را چطور هماهنگ کنید تا فیلم‌نامه‌ای جذاب داشته باشید.

- فیلم‌نامه‌نویسی در ده روز اثر درین دانلی فیلم‌نامه‌نویس، کارگردان و تهیه‌کنندۀ آمریکایی است که بیشتر با نوشته‌هایش برای دو سریال هاوایی فایو زیرو و مدیوم شناخته می‌شود. نویسنده در این کتاب به علاقه‌مندان نشان می‌دهد که چطور طی ده روز فیلم‌نامه‌ای خلاقانه و جذاب بنویسند.