از کتاب رهایی نداریم

اين يکي آن ديگري را نابود خواهد کرد. کتاب، عمارت را نابود خواهد کرد. ويکتور هوگو عبارت معروفش را از زبان کلود فرولو، نايب کشيش کليساي نتردام بيان ميکند. هنر معماري احتمالا از ميان نخواهد رفت اما ديگر پرچمدار فرهنگي در حال تغيير، نخواهد بود. هنگامي که آن را با انديشه اي مقايسه کنيم که شکل کتاب به خود مي گيرد و براي اينکار مقداري کاغذ، کمي جوهر و 1قلم کفايت مي کند، چگونه مي توانيم از اينکه خرد آدمي فن چاپ را به جاي معماري برگزيده است در شگفت شويم؟ مقدسات سنگي ما از ميان نرفته اند اما مجموعه متون دست نويس، و پس از آنها متون چاپي، اين لانه مورچگان هوش و فهم، کندويي که همه تخيلات، زنبورهاي طلايي با عسلهايشان در آن جاي دارند ناگهان، در پايان قرون وسطي، اين مقدسات را به نحوه شگفت آور تنزل دادند.