مولانا و معنای زندگی

انتشارات نگاه معاصر منتشر کرد: نويسنده با ترسيم دو دوره از حيات مولانا مي‌کوشد تا معناي زندگي را در هر يک از ادوار زندگاني وي به تصوير بکشد. وي بر اين باور است که مولانا در دوره اول، معنابخشي به زندگاني را در قالب پاداش‌هاي نيک‌عملي و خوب‌کرداري مي‌دانسته است؛ اما پس از آشنايي با شمس که دور? دوم از حيات معنوي او را شکل مي‌دهد، تلقي شگفت‌آوري از آدمي و گستره و عمق وجودي داشته است. اين از اقتضائات دوران جديد است که هر مکتبي کالاي خود را عرضه مي‌کند و دلربايي مي‌کند. وجود مکاتب مختلف عرفاني اما جذابيت‌هاي فراواني را ايجاد کرده است. دورشدن آدمي از معناي اصيل زندگي، سبب شده تا مکاتبي از راه برسند و داعيه معنابخشي به زندگاني را عنوان کنند. معناي زندگي امري جديد التأسيس نيست. بشر جديد به مرحله‌اي رسيده است که به عدم وجود معنا در زندگي خود واقف شده است. اگر سابق بر اين عنواني از «معناي زندگي» در ميان نبود، به آن علت بود که احساس پوچي و بي‌حاصلي، کمتر دغدغه آدمي را شکل مي‌داده است. اما معناي زندگي را مي‌توان در لابه‌لاي مفاهيم عرفاي اسلامي نيز دريافت. آنها اگرچه صراحتاً به عنوان «معناي زندگي» اثري ننگاشتند؛ ولي در تار و پود کلام خود از اين مهم پرده برداشته‌اند. مولانا جلال الدين بلخي از جمله عارفاني بود که دغدغه معناي زندگي داشت. نويسنده معتقد است در کلام شمس تبريزي و به تبع آن مولوي، ميان «خدا» و «معني» اين‌هماني وجود دارد. وي ادعا مي‌کند اگر فيلسوفي چون صدرالمتألهين شيرازي در آثار خود از اصالت وجود و اعتباريت ماهيت سخن مي‌گويد، مولانا جلال الدين در آثار خود مکرر بر اصالت معنا و اعتباريت صورت تصريح مي‌کند. اگر در آثار ملاصدرا «وجود» محوري‌ترين موضوع و مفهوم است، بدون ترديد نزد مولانا مفهوم «معني» است که محور همه مباحث قرار مي‌گيرد. مولانا متفکري معنامحور است و اساس انديشه‌هاي خود را در حوزه‌هاي مختلف بر آن بنا نهاده است. عالم صورت براي مولانا «نيستِ هست‌نما» است و عالم معني «هستِ نيست‌نما». عرفان اسلامي از مستعدترين و حاصل‌خيزترين بسترهايي است که مي‌توان ميو? معنا را از درخت آن چيد و در سبد نيازمندي‌هاي انسان جديد گذاشت. هنوز هم عرفان اديان يکي از منابع مهم و جايگزين ناپذير در بعد معنوي حيات انساني است. عرفان اديان ابراهيمي و به ويژه عارفان مسلمان با تأکيد بر حقيقت و مغز هستي و دين مي‌کوشيدند تا فارغ از هر پديدار و صورتبندي خاص همگان را به ديدار معنا و حقيقت هستي برند. يکي از شاخص‌ترين کساني که در اين راه جد و جهاد بسيار نموده و هم در مقام نظر و هم در مقام عمل و کنش انساني «معنا» را در محور و کانون پندار و کردار و گفتار خويش قرار داده، مولانا جلال‌الدين محمد بلخي است. او که جويان و پريشان معنا بود با نقب‌زدن به هم? امور هستي آن را طلب مي‌کرد و همگان را بدان دعوت مي‌نمود. او معني را خدا مي‌دانست (المعني هو الله) و در و ديوار هستي را پر از معنا مي‌يافت. از هر کجاي انديش? او آغاز کني مي‌بيني که وصال عروس معنا را جويا و گوياست. اگر از انسان‌شناسي بياغازي در انسان به دنبال جان است و اگر از جهان‌شناسي، به دنبال جان جهان است و اگر از خداشناسي جوياي جانان است. او طالب جان بود جان جان و جان جان جان جان و جانان و کيست که نداند هم? اين‌ها معناست و خدا؛ که «معنا» خداست و خدا «معنا» است و هم? هستي تجلي معناي خدا. جهان کلم? خداست چون در وراي هم? اين ظواهر او (معنا) نشسته است. مولانا خود را «ماهي درياي معني» مي‌دانست و از اين براي ما حکايت مي‌کرد که از اين دريا هيچ‌گاه ملال نيافته است و دمادم در آن غوطه مي‌خورد. در اين نوشته ابتدا به ضمن تشريح مختصات و جغرافياي بحث معناي زندگي در جهان معاصر به ايضاح اين مسئله و ديدگاه‌هاي مختلق پيرامون آن پرداخته مي‌شود. در ادامه نيز اين بحث به تفصيل در انديشه‌هاي مولانا جلال‌الدين بررسي مي‌شود و نشان داده مي‌شود‌ که او چه تلقي از معنا و زندگي و معناي زندگي دارد و براي معنابخشي به حيات انساني چه مطالبي را بيان مي‌کند. آشکار است که در آثار مولانا بحثي مستقل و مدون به نام معناي زندگي موجود نيست، چنانکه در بيشتر مباحث چنين است. در اين نوشته کوشش مي‌شود اجزاي پراکند? انديشه‌هاي وي را که ارتباط مستقيم و غيرمستقيمي با اين بحث دارند، به همنشيني با يکديگر دعوت شوند و نظري? مولانا در بحث معناي زندگي تبيين شود. مولانا افزون بر اينکه در باب زندگي و معناي آن سخنان ارزشمندي دارد، شخصا زندگي معنادار و با شور و نشاطي را تجربه کرده بود و از هر دو جهت مي‌تواند مورد توجه انسان معاصر قرار بگيرد. فروشگاه اينترنتي 30بوک