راهی به رهایی

کتاب راهی به رهایی از سایت گودریدز امتیاز 3.7 از 5 را دریافت کرده است.

کتاب راهی به رهایی، جستارهایی در عقلانیت و معنویت از مصطفی ملکیان است. این کتاب از 25 جستار تشکیل شده است که همگی در جاهایی دیگر انتشار یافته‌اند یا به‌زودی انتشار خواهند یافت. مصطفی ملکیان هشت سال است که تمام توان خود را صرف تحقیق در عقلانیت و معنویت کرده است و هر یک از این جستارها بر گوشه‌ای از مبحثِ عقلانیت و معنویت پرتوی اندک افکنده‌اند.

اگر به کتاب‌های فلسفی در باب عقلانیت و معنویت علاقه دارید حتماً‌ کتاب راهی به رهایی را بخوانید.

«رودلف بولتمان که یکی از بزرگترین الهیدانان پروتستان مذهب قرن بیستم (1976-1884) است، به این روش دوّم اعتقاد داشت. او، از میان فلسفه‌های بشری، فلسفۀ اگزیستانسیالیسم را سازگارترین و نزدیکترین فلسفه به مسیحیّت می‌دید. زیرا، مگر نه این است که، به گفتۀ کیت یندل، فیلسوف دین معاصر، دین چیزی نیست جز یک تشخیص به علاوه یک معالجه و درمان؟ تشخیص دین گزارش و شرحی است که دین از اساسی‌ترین مسأله و مشکلی که با آن مواجه است ارائه می‌کند؛ و معالجه و درمان دین راه دائمی و مطلوب حلّ آن مسأله و رفع آن مشکل از نظرگاه دین است. به عقیدۀ بولتمان، عهد جدید و اگزیستانسیالیسم هم در تشخیص و هم در معالجه و درمان با یکدیگر موافق و متفّق‌القولند، و این موافقت و اتّفاق قول، تا این حدّ، بین عهد جدید و هیچ فلسفۀ بشری دیگری وجود ندارد. هم مسیحیّت و هم اگزیستانسیالیسم برآنند که مسأله و مشکل اصلی آدمی این است که احساس عدم امنیّت می‌کند.»

«لیبرالیسم دو پیشفرض عمده دارد: یکی اینکه حقایق اصلی دین با هیچ مقطع فرهنگی خاصّی گره نخورده‌اند و سرنوشت واحد ندارند و، از این رو، برای انسان متجدّد نیز، مانند انسان و قبل از تجدّد، همچنان از قوّت و اعتبار برخوردارند؛ و دیگر اینکه نظام‌های فکری دینی قدیم، چون کاملاً تحت تأثیر علوم و معارف بشری انسان قبل از تجدّد بوده‌اند و، در واقع، تلقّی و استنباط قدما را از حقایق دینی نشان می‌داده‌اند، امروزه و برای انسان متجدّد غیرقابل فهم و ناپذیرفتنی‌اند. حقایق دینی برای اینکه در نظر انسان متجدّد کنونی مفهوم و مقبول باشند و در ساحت ذهن و ضمیر او حضور و حیات داشته باشند باید بند ناف خود را از علوم و معارف و روش‌ها و نگرش‌های قدما ببرند. لیبرالیسم الاهیّانی، با آن قصد و نیّت و با این دو پیشفرض، به صورت جنبش فکری و دینی‌ای درآمده است که بیشترین تأکیدش بر جنبۀ اخلاقی دین است. به بیان دیگر، اگر مجموعۀ احکام و تعالیم هر دین و مذهبی را در عقائد، عبادیّات، و اخلاقیّات خلاصه کنیم، می‌توان گفت که فرق لیبرالیسم الاهیّاتی از راست‌اندیشی‌های سنّتی در این است که این راست‌اندیشی‌ها بیش از چیز به عقائد، یعنی قاضایایی که علی‌الادّعاء محتوای دین را بیان می‌کنند.»

«از آنجا که عقیده یا اعتقاد از حالات نفسائی و امور باطنی‌اند، طبعاً نمی‌توانند متعلق مدارا واقع بشوند یا نشوند. زیرا اولاً: شخص راهی برای نفوذ و رخنه در ساحت ذهن و ضمیر دیگری ندارد تا از عقیده یا اعتقاد او خبر گیرد و پس از علم به تغایر یا تعارض احتمالی آن عقیده یا اعتقاد با عقیده یا اعتقاد خودش با آن مدارا بورزد یا نورزد؛ و ثانیاً: به فرض امکان اطّلاع از عقیده یا اعتقاد دیگری، با آن کاری جز تن در دادن نمی‌توان کرد، چرا که، به گفتۀ مولانا جلال‌الدّین بلخی که یادآور سخن کانت هم هست «بر اندیشه گرفت نیست، و درونْ عالم آزادی است.» و حال آن که موافقان مدارا در صورتی آن را دارای ارزش مثبت می‌دانند که ناشی از جهل یا عجز نباشد. کسی که چون یا از عملی بیخبر است یا قدرت مقابله با آن ندارد به آن تن در داده است مدارایش ارزش مثبت ندارد، اگر نگوییم که به تن در دادنش حتّی نام «مدارا» نمی‌توان داد.»

شک نیست که عالمان همۀ حوزه‌های معرفتی مدّعیند که همۀ همّ و غم و کار و کوشش‌شان مصروف جُستن و یافتن حقیقت است، و این ادَعا بیوجه و بلادلیل هم نیست؛ امّا مهم‌ این است که میان کشف حقیقت و رساندن آن به ساحت ذهن و ضمیر شهروندان فاصله‌ای هست که تا طی نشود جامعه از ثمراتِ حقیقت مکشوفه بهره‌مند نمی‌شود. و طی این فاصله و پر کردن این شکاف برعهدۀ روشنفکران است. روشنفکر، از این حیث، در مرز میان متخصصان علوم و معارف و عامّۀ شهروندان ایستاده است و آخرین دستاوردهای علمی و فرآورده‌های فکری متخصصان را دریافت می‌کند. آن‌ها را در عین محفوظ داشتن اصالت و عمق‌شان در خور فاهمۀ عامّه شهروندان می‌کند و با استفاده از ابزارهای باورآفرینی به آستانۀ آگاهی آنان می‌رساند. مصطفی ملکیان فیلسوف و روشنفکر ایرانی معتقد است که اگر راهی به رهایی باشد جز در جمع و تلفیق عقلانیت و معنویت و اداءِ حق هر یک از این دو فضیلت بزرگ نیست.

• سخنی با خواننده
• تقریر حقیقت و تقلیل مرارت
• داده‌های وحیانی و یافته‌های انسانی
• تأمّلاتی چند در باب امکان و ضرورت اسلامی شدن دانشگاه
• علم دینی
• سخنی در چند و چون ارتباط اسلام و لیبرالیسم
• ارتداد
• مبانی نظری مدارا
• گفت‌وگوی تمدّنها: تجمَل یا ضرورت فرهنگی
• ایمان
• شناخت در قرآن
• خود را بشناس
• دین و دینداری در جهان معاصر
• دفاع عقلانی از دین
• دین و عقلانیّت
• انتظار بشر از دین
• تجربۀ دینی
• عرفان و جهانی شدن
• کلام در روزگار ما
• سنّت و تجدّد
• سنّت‌گرایان
• نقد شووان بر فلسفه‌های جدید
• فلسفۀ فقه
• نماز
• دربارۀ پژوهش در قرآن
• بایسته‌های پژوهشی قرآنی
• نمایه‌ها

- اصول زندگی عقلانی نوشته‌هایی برگرفته از درس‌ گفتارهای استاد مصطفی ملکیان است. این کتاب در سال 1401 منتشر شد و نویسنده در آن به پنج موضوع فلسفه، روان‌شناسی، عرفان، دین و ادبیات پرداخته و یکی از برنامه‌های او در پژوهش و ترجمۀ عقلانیت و معنویت است.

- عمرِ دوباره پاره‌ای از هم مباحث اخلاق هنجاری عملی، با نظر به تبیین و توجیه روان‌شناختی آن‌ها از زبان استاد مصطفی ملکیان است. 

- مهرِ ماندگار اثر دیگری از مصطفی ملکیان است. این کتاب شامل شانزده مقاله از محققان غربی دربارۀ مباحث نظری و فلسفی در اخلاق است. 

آثار مصطفی ملکیان:

·         اصول زندگی عقلانی

·         عمرِ دوباره

·         مهرِ ماندگار

·         در رهگذار باد و نگهبان لاله (دو جلدی)

·         سیری در سپهر جان

·         حدیث آرزومندی

·         مشتاقی و مهجوری

·         تقدیر ما تدبیر ما