جامعه باز و دشمنان آن

جامعه ‌باز و دشمنان آن از سایت گودریدز امتیاز 4.2 از 5 را دریافت کرده است.

جامعه ‌باز و دشمنان آن از سایت آمازون امتیاز 4.7 از 5 را دریافت کرده است.

کتاب جامعه‌باز و دشمنان آن یکی از مهم‌ترین آثار فلسفهٔ سیاسی است، اثری ماندگار از فیلسوفِ مشهور کارل ریموند پوپر که در آن از جامعه باز در برابر دشمنانش دفاع می‌کند و نقدی بر نظریه‌های تاریخ‌گرایی ارائه می‌کند. این کتاب در طول جنگ جهانی دوم نوشته شد و سال 1945 در لندن منتشر شد. پوپر در این کتاب افلاطون، هگل و مارکس را به دلیل تکیه بر تاریخ‌گرایی برای حمایت از فلسفه‌های سیاسی‌شان بازخواست کرده است. پوپر همچنین در این کتاب به نقد تاریخ‌گرایی و دفاع از جامعه باز و لیبرال دموکراسی می‌پردازد. این اثر به‌عنوان یکی از 100 کتاب برتر غیرداستانی کتابخانهٔ مدرن در قرن بیستم فهرست شده است.

• کتاب جامعه باز و دشمنان آن یکی از محبوب‌ترین دفاعیات‌ از ارزش‌های لیبرال غربی در دوران پس از جنگ جهانی دوم است.

• گیلبرت رایل دو سال پس از انتشار این اثر، نقدی به پرسروصدایی جامعه باز و دشمنان آن منتشر کرد و بر ایده‌های پوپر صحه گذاشت و نوشت بعد از خواندن این کتاب به این نتیجه رسیده است که افلاطون «یهودای سقراط» بود.

• برتراند راسل فیلسوف برجسته نیز، کتاب جامعه باز و دشمنان آن را ستود و گفت: «اثری درجه یک که بشر امروز به آن نیاز دارد». راسل این کتاب را یک دفاعیه عمیق از دموکراسی نامید.

کتاب جامعه باز و دشمنان آن یکی از مهم‌ترین کتاب‌های فلسفیِ قرن بیستم و یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای کارل پوپر است که از لحظه انتشار به موقعیتی افسانه‌ای دست یافت. این کتاب دفاعی سازش‌ناپذیر از لیبرال دموکراسی و حمله‌ای قدرتمند به خاستگاه‌های فکری توتالیتاریسم است. پوپر در این کتاب با ردیابی ریشه‌های یک سنت استبدادی استدلال می‌کند که روح آزادی و تحقیق انتقادی که بر تحقیقات علمی حاکم است باید در مورد سیاست نیز اعمال شود.

«اغلب خردمندان باور کرده‌اند که اتخّاذ موضع علمی یا فلسفیِ درست دربارهٔ امور سیاسی، و حصول ادراکی ژرف‌تر از زندگی اجتماعی، مستلزم آن است که همه یکسره بر شالودهٔ تفکّر و تأمّل و تفسیری از تاریخ انسانی بنا گردد. فرد عادی قرارگاهِ زندگی و اعتبار تجربه‌های شخصی و تلاش‌های اندک خود را می‌پذیرد، ولی چنان که گفته‌اند، دانشمند یا فیلسوفِ علوم اجتماعی، باید همهٔ امور و اشیا‌ء را از نظرگاهی برتر و بالاتر بنگرد و ارزیابی کند. او وجود مستقلِ انسان را چون پیادهٔ شطرنج می‌بیند و کم و بیش همانند ابزاری بی‌مقدار در توسعه و تکاملِ نوع بشر می‌داند، و درمی‌یابد که بازیگران مهمّ و واقعی در صحنهٔ تاریخ، یا ملّت‌های بزرگ و رهبرانِ بزرگ ایشان هستند. یا شاید طبقاتِ بزرگ یا اندیشه‌های بزرگ باشند. به هر حال ممکن است تلاش کند که معنا و مفهومِ این بازی را، که بر روی صحنه اجرا می‌شود، درک کند. او می‌کوشد که قوانین توسعه و تکامل تاریخی را دریابد و اگر در این زمینه کامیاب شود، البتّه قادر خواهد بود که گسترش‌ها و تکاملات آینده را پیش‌گویی کند، آنگاه شاید بنای موضوعات سیاسی را بر پایه‌ای استوار بنهد، و به ما بگوید که کدام کارکردهای سیاسی شایستهٔ کامیابی است و کدام شایستهٔ شکست است و بدین‌گونه اندرزهای علمی را به ما عرضه کند.»

«من تاکنون تاریخ‌گرایی را کم و بیش تنها به شیوه‌ای مجرّد، با نشانه‌های اختصاصی توصیف کرده‌ام و حال می‌توانم با معرّفی یکی از ساده‌ترین و کهن‌ترین گونه‌های آن ـ همان نظریّهٔ قوم برگزیده ـ تاریخ‌گرایی را به خوبی تعریف نمایم. این نظرّیه یکی از تلاش‌هایی است که می‌خواهد با ارائه تفسیری خداپرستانه، رَوَندِ تاریخ را قابل درک و دریافت سازد. بدین معنی که پروردگار را به عنوانِ خالق و نویسندهٔ نمایشنامهٔ اجرا شده در صحنهٔ تاریخ معرفی می‌نماید. به سخن شاخص‌تر نظریّهٔ قوم برگزیده، فرض می‌کند که پروردگار قومی یگانه را اختیار کرده تا به عنوان ابزاری برگزیده، ارادهٔ قوی وی را اجرا کنند. و همین قوم وارث زمین خواهند شد. در این نظریّه ارادهٔ پروردگار، قانون توسعه و تکامل تاریخی را مقرّر کرده است. این خودش، شاخصی است که تفاوتِ تاریخ‌گراییِ خداپرستانه را از گونه‌های دیگر متمایز می‌سازد. به عنوانِ نمونه تاریخ‌گراییِ طبیعت‌گرا می‌تواند قانون توسعه و تکامل را به‌عنوان یک قانون طبیعی مطرح کند. تاریخ‌گرایی روحانی، آن را به عنوان یک قانون توسعه و تکاملِ امور روحانی مطرح نماید. و در مقابل آن، تاریخ‌گرایی اقتصادی، به عنوان یک قانون توسعه و تکامل اقتصادی مطرح می‌شود. تاریخ‌گراییِ خداپرستانه دربارهٔ اعتقاد به قوانین تاریخی شاخص، با گونه‌های دیگرِ آموزه‌های موجود، وجوه مشترک دارد.»

جامعه باز که در زبان فرانسوی به آن société ouverte می‌گویند، اصطلاحی است که فیلسوف فرانسوی «هنری برگسون» در سال 1932 ابداع کرد. به واسطهٔ آن نظامی پویا را توصیف می‌کند که به جهان‌گرایی اخلاقی تمایل دارد. به زبان ساده‌تر، جامعه باز جامعه‌ای است که به اعضای خود آزادی‌های قابل‌توجهی (مانند یک دموکراسی) می‌دهد یا می‌توان جامعه باز را یک گروه اجتماعی گسترده دانست که سازمان فرهنگی و اقتصادی متمایزی دارند. برگسون جامعه باز را با آنچه که جامعه بسته، نظام بستهٔ قانون، اخلاق یا دین می‌نامید مقایسه کرد. برگسون پیشنهاد می‌کند که اگر همهٔ آثار تمدن از بین برود، غرایز جامعهٔ بسته برای افزودن یا حذف دیگران باقی می‌ماند. ایدهٔ جامعه باز را کارل پوپر در طول جنگ جهانی دوم توسعه داد.

کتاب جامعه ‌باز و دشمنان آن بعضی از مشکلاتی را مطرح می‌کند که تمدّن ما با آن روبه‌رو است، تمدنی که شاید بدین‌گونه تعریف شود که هدف‌گیری‌اش انسانیت و خردگرایی و برابری و آزادی انسان‌ها است. تمدنی که در حقیقت هنوز در دورهٔ کودکی‌اش به سر می‌برد و به‌رغم این واقعیت که اغلب رهبران نوع بشر بدان خیانت کرده‌اند، به رشد خود ادامه می‌دهد. تمدنی که می‌کوشد تا نشان دهد که هنوز از هول و هراس دورهٔ زایش و رویش خود یکسره نیاسوده و بهبود نیافته است. این کتاب می‌کوشد تا نشان دهد که هول و هراس این تغییر و تحول یکی از عواملی است که امکان خیزِش جنبش‌های ارتجاعی را فراهم ساخت. جنبش‌هایی که برای براندازی تمدن و بازگشت به زندگی قبیله‌ای تلاش کرده و هنوز هم در تلاش هستند و همچنین اشاره می‌کند که آنچه را که ما این روزها حکومت خودکامه یا حکومت استبدادی می‌نامیم به سنتی متعلق است که درست به همان پیری یا درست به همان جوانی تمدن ما است. یکی دیگر از مباحث اصلی این کتاب داستان طلوع و نفوذ یکی از مهم‌ترین گونه‌های تاریخ‌گرایی است. ملاحظاتی چند دربارهٔ خاستگاه کتاب نمایان می‌کند که معنی تاریخ‌گرایی چیست و چگونه با دیگر موضوعات مذکور ارتباط می‌یابد.

دفتر اول: افسون افلاطون
اسطوره اصل و سرنوشت
فصل یکم: تاریخ‌گرایی و اسطورهٔ سرنوشت
فصل دوم: هراکلیتوس
فصل سوم: نظریهٔ افلاطون دربارهٔ صُوَر یا مُثُل
جامعه‌شناسی توصیفی افلاطون
فصل چهارم: تغییر و سکون
فصل پنجم: طبیعت و پیمان
برنامهٔ سیاسی افلاطون
فصل ششم: دادگری دولتِ خودکامه
فصل هفتم: اصلِ رهبری
فصل هشتم: پادشاهِ فیلسوف
فصل نهم: زیباگرایی، کمال‌گرایی، سراب‌گرایی
پیشینهٔ تاخت‌‌وتازِ افلاطون
فصل دهم: جامعهٔ‌باز و دشمنان آن

• کتاب زندگی سراسر حل مسئله است اثر دیگر از کارل پوپر فیلسوف اتریشی-بریتانیایی است. پوپر در این کتاب که شامل دو بخش می‌شود به فلسفهٔ علم و معرفت‌شناسی و مسائل علوم طبیعی پرداخته و برخی از مهم‌ترین و جسورانه‌ترین دیدگاه‌های خود در معرف و علم انسانی را در این کتاب بیان کرده است و در بخش دوم این کتاب به تاریخ و سیاست مانند دموکراسی، صلح، پیشرفت‌ آزادی، تکنولوژی، کمونیسم و سوسیالیسم پرداخته است. 

• کتاب حدس‌ها و ابطال‌ها اثر مطرحِ دیگر کارل پوپر فیلسوف مشهور اتریشی-بریتانیایی است. پوپر در این کتاب به این مبحث پرداخته که ما باید همواره از اشتباهات خود پند بگیریم و چطور می‌توانیم از فرصت‌های مناسب برای خلق نظریه‌های نو و رشد معرفت استفاده می‌کنیم. از نظر پوپر رد و ابطال یک نظریه، یعنی ما گاهی به جلو برداشته‌ایم و بدین ترتیب به حقیقت نزدیک‌تر شده‌ایم. 

• کتاب معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه اثر ریچارد پل و لیندا اِلدر است. آن‌ها در این کتاب از اندیشیدن و کیفیت آن صحبت کرده‌اند و به شما نشان می‌دهند که اندیشیدن چه تأثیری بر کیفیت زندگی ما از جمله یادگیری و آموزش دارد. نویسندگان در این کتاب به شما می‌آموزند که چطور هدف‌های مهم و پرسش‌های اساسی تشخیص دهید و میان آن‌ها و هدف‌های کم‌اهمیت و پرسش‌های فرعی فرق بگذارید.