روان درمانی اگزیستانسیال (گالینگور)

معرفی کتاب روان درمانی اگزیستانسیال اثر اروین یالوم

آیا تاکنون حس کرده‌اید که ترس‌ها و انگیزه‌هایتان با هم در تعارض هستند؟ آیا برای سؤال‌های بی‌شمار در مورد وجود و هستی جواب مناسب پیدا کرده‌اید؟ از نظر شما مرگ و آزادی دقیقاً چه معنایی دارد؟  

درمان وجودی یا هستی‌گرا درمانی یا روان درمانی اگزیستانسیال رویکردی پویا است که بر دلواپسی‌های ریشه دوانده در هستی انسان متمرکز شده است. این روان درمانی بر روی وضعیت انسان به‌عنوان یک کل تاکید دارد. در این نوع روان درمانی هم جنبه‌های مثبت و هم جنبه‌های منفی انسان در نظر گرفته می‌شود. این متد درمانی در وهلۀ اول برای افرادی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در وضعیت رنج و بحران به‌سر می‌برند.

روان درمانی اگزیستانسیال از فلسفۀ فردریش نیچه و سورن کیرکگارد گرفته شده است که معتقد بودند انسان تنها از طریق خرد درون می‌تواند بر نارضایتی‌هایش غلبه کند. اتو رانک نیز جزو نخستین درمانگران اگزیستانسیال بود که در این رشته فعالیت داشت. در اواسط قرن بیستم سایر درمانگران و روانشناسان با نوشته‌ها و آموزه‌هایشان این رشته را گسترش دادند.

در کتاب روان‌درمانی اگزیستانسیال چه می‌خوانیم؟

یالوم از همان ابتدا به خواننده توضیح می‌دهد که در کتابش قرار است از دیدگاه اگزیستانسیال یا وجودگرایی صحبت کند و در ادامۀ کتاب به موضوعات اصلی این نظریه پرداخته است. یالوم در این کتاب با استناد بر دیدگاه‌های فیلسوفان و پژوهش‌های بالینی روان‌شناسان قبل از خود در مورد مسلمات هستی یا دلواپسی‌های غایی سخن گفته تا به پایه‌‌ای‌ترین سؤالات بشر در مورد مرگ، تنهایی، بی‌معنایی زندگی و آزادی پاسخ بدهد. یالوم همچنین به‌طور مکرر به افرادی چون داستایفسکی، تولستوی، فرانتس کافکا، پل سارتر و آلبر کامو اشاره می‌کند. 

در پیشگفتار نویسنده به تاریخچه و ریشۀ روان‌درمانی اگزیستانسیال می‌پردازد و با مرور سه دیدگاه متضاد (فرویدی، نئوفرویدی و اگزیستانسیال) دربارۀ تعارض درون‌روانی در انسان، نکات متمایز کنندۀ دیدگاه اگزیستانسیال را روشن می‌کند. یالوم در بخش اول کتاب به زندگی، مرگ و اضطراب می‌پردازد. او می‌گوید نگرش ما به مرگ بر شیوۀ زندگی‌مان اثرگذار است و زندگی و مرگ به یکدیگر وابسته‌اند و همزمان وجود دارند نه این‌که یکی پس از دیگری بیاید. و مرگ سرچشمۀ اضطراب و در نتیجه منشا ناهنجاری‌های روانی است. او در ادامه به موضوع رویارویی کودکان با مرگ و ناهنجاری‌های روانی مرتبط با حس ترس از مرگ می‌پردازد.  

در بخش دوم به آزادی و مسئولیت می‌پردازد. مسئولیت چگونه می‌تواند اگزیستانسیال باشد؟ یالوم به مفهوم وجودی مسئولیت می‌پردازد و می‌گوید مثلا در همین لحظه که ما در راحتی نفس می‌کشیم انسان‌هایی در حال مرگ از گرسنگی هستند. ما چطور مسئول مرگ آن‌ها هستیم؟ ژان پل سارتر عقیده داشت که ما انتخاب کرده‌ایم که از درد و رنج آن عده بی‌خبر باشیم و اینگونه در مرگشان مسئولیم. یالوم با اشاره به معنایی که سارتر از مسئولیت در ذهن داشت، می‌گوید ما خودمان تمام رنج‌ها، دردها و گرفتاری‌هایمان را ایجاد کرده‌ایم و پذیرش این امر آغاز روند درمان خواهد بود.  

یالوم در بخش سوم از کتابش به موضوع تنهایی می‌پردازد. او تنهایی را در سه شکل متفاوت: بین فردی، درون‌فردی و اگزیستانسیال بررسی می‌کند و تمرکزش را بر تنهایی اگزیستانسیال قرار می‌دهد و رابطۀ آن را با مرگ، آزادی، رشد و رابطۀ جنسی می‌سنجد. نویسنده در آخرین بخش از کتاب به مسئلۀ پوچی و درمان آن پرداخته است. او می‌گوید افرادی که دست به خودکشی می‌زنند در واقع خود را از جریان زندگی جدا کرده‌اند و چنان از آن فاصله گرفته‌اند که تمامی فعالیت‌ها و تجربه‌های انسان‌‌ها را بی‌ارزش و پوچ می‌دانند. آن‌ها به حدی از زندگی فاصله می‌گیرند که به یک تماشاگر دور بدل می‌شوند. فیلسوفان نام این را دیدگاه کهکشانی گذاشته‌اند. در این دیدگاه ما، تمامی انسان‌ها و مخلوقات و هرآنچه هرگز وجود داشته است، پوچ و بی‌ارزش جلوه می‌کند.

یالوم در این فصل از دکتر ویکتور فرانکل و روش معنادرمانی او یاد می‌کند و اینکه چطور با معنا‌دادن به دردها و ملالت‌ها می‌توانیم با آن‌ها روبرو شویم و تحملشان کنیم. یالوم بخش‌هایی از گفت‌وگوی فرانکل با بیمارش را در کتاب آورده است: «آنچه که در زندگی ارزش و اهمیت دارد، موفقیت و دستیابی به چیزی‌ست. و این دقیقاً همان کاری‌ست که شما کردید. شما با رنجتان به بهترین وجه کنار آمده‌اید. شما با بر دوش کشیدن رنج‌هایتان، الگویی برای بیماران ما هستید. من برای این دستاورد و موفقیت به شما تبریک می‌گویم.»

فهرست مطالب کتاب روان‌درمانی اگزیستانسیال

قدردانی
پیش‌گفتار
بخش اول: مرگ
فصل دوم: زندگی، مرگ و اضطراب
فصل سوم: مفهوم مرگ برای کودکان
فصل چهارم: مرگ و ناهنجاری روانی
فصل پنجم: مرگ و روان‌درمانی
بخش دوم: آزادی
فصل ششم: مسئولیت
فصل هفتم: خواستن
بخش سوم: تنهایی
فصل هشتم:‌ تنهایی اگزیستانسیال
فصل نهم: تنهایی اگزیستانسیال و روان‌درمانی
بخش چهارم: پوچی
فصل دهم: پوچی
فصل یازدهم: پوچی و روان‌درمانی
تدابیر روان‌درمانی
پی‌گفتار
یادداشت‌ها
نمایه

بریده‌هایی از کتاب روان‌درمانی اگزیستانسیال

«روان درمانی اگزیستانسیال گونه‌ای روان درمانی پویا یا پویه‌نگر است. «پویا» اصطلاحی‌ست که در حیطۀ بهداشت روان به صورت «روان‌ پویه‌شناسی» زیاد استفاده می‌شود؛ و اگر کسی بخواهد یکی از اساسی‌ترین ویژگی‌های رویکرد اگزیستانسیال را بشناسد، مفهوم درمان پویه‌نگر باید برایش کاملاً روشن باشد. «پویا» یا «دینامیک» دو معنای غیرتخصصی و تخصصی دارد: در معنای غیرتخصصی‌اش انرژی و حرکت را به ذهن متبادر می‌کند (فوتبالیست پویا و «پرجنب‌وجوش» یا سیاستمدار پویا و «جنجال‌برانگیز»)؛ ولی معنای تخصصی‌اش این نیست، که اگر بود، کدام درمانگر حاضر می‌شد غیرپویا یعنی بی‌جنب‌وجوش، تنبل، کند و بی‌خاصیت خوانده شود؟ نه، این اصطلاح، کاربردی تخصصی دارد که مفهوم «نیرو» در آن مستتر است.»

«پویایی اگزیستانسیال قابل تلفیق با مدل تکاملی نیست. هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای برای یکی دانستن دو مفهوم «بنیادین» (یعنی مهم، اساسی) و «نخستین» (یعنی اولین به‌لحاظ تاریخ رویداد) وجود ندارد. اکتشاف عمیق از چشم‌انداز اگزیستانسیال به معنای اکتشاف در گذشته نیست، بلکه به معنای روییدن و کنار زدنِ دلواپسی‌های روزمره و تفکر عمیق فرد درباره‌ی موقعیت اگزیستانسیالش است. این به معنای تفکر خارج از زمان است، تفکر درباره‌ی رابطه‌ی میان پا و زمین زیرِ پا، میان خودآگاهی فرد و فضایی که احاطه‌اش کرده است؛ به معنای فکر کردن درباره‌ی شیوه‌ی شدن و بودن فرد نیست، بلکه به معنای تفکر درباره‌ی خود فرد است. اهمیت گذشته‌ی فرد -که همان خاطره‌ی فرد از گذشته است- تا جایی‌ست که بخشی از هستی فعلی فرد را می‌سازد و بر شیوه‌ی فلی روبه‌رو شدنش با دلواپسی‌های غایی تأثیر می‌گذارد.»

«استنثا بودن به عنوان یکی از اصلی‌ترین شیوه‌های چیرگی بر مرگ، خود را به اَشکال ناساز گوناگونی آشکار می‌کند. انگیزه‌ی به‌دست آوردن قدرت در این پویه‌شناسی، انگیزه‌ی ناشایعی نیست. فرد با بزرگ جلوه‌دادن خود و حوزه‌ی نظارتی‌اش، از درک محدودیت خویش و ترس هایش می‌گریزد. برای نمونه، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد انگیزه‌ی کسانی که به حرفه‌های مرتبط با مرگ وارد می‌شوند (سربازان، پزشکان، کشیشان و مدیران بنگاه‌های کفن‌ودفن)، تا حدودی نیازی‌ست که به غلبه بر اضطراب مرگ دارند. برای مثال هرمان فایفل نشان داد گرچه ترس آگاهانه‌ی پزشکان از مرگ کمتر از بیماران یا جمعیت عمومی است، در سطوح عمیق‌تر بیشتر از مرگ می‌ترسند.»

خواندن کتاب روان درمانی اگزیستانسیال را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

«مخاطبان اصلی کتاب دانشجویان و روان‌درمانگرهای بالینی‌ هستند ولی به دلیل سبک قابل فهم و عاری از اصطلاحات تخصصی این کتاب برای خوانندۀ معمولی نیز قابل درک و بسیار جذاب است.»

درباره نویسنده کتاب روان درمانی اگزیستانسیال

یالوم در سال 1954 با مریلین که نویسندۀ فمینیست، مورخ و استاد دانشگاه بود ازدواج کرد. مریلین که به سرطان سختی مبتلا بود در سال 2019 با استفاده از خودکشی پزشکی به زندگی خود پایان داد. یالوم و مریلین پیش از مرگ مریلین سرگرم نوشتن کتابی با عنوان «مسئلۀ مرگ و زندگی» بودند که روند بیماری و درمان مریلین و شیوۀ رویارویی آن‌ها با مشکلات و مسائل روانی مرتبط با این بیماری را به شیوه‌ای اتوبیوگرافیک بررسی می‌کرد.

اروین یالوم برای رمان روان‌شناسی «وقتی نیچه گریست» جایزۀ طلای کلوپ Commonwealth را دریافت کرد. او همچنین در سال 2002 جایزۀ انجمن روان‌پزشکی آمریکا را گرفت. شورای جهانی روان درمانی در سال 2009 جایزۀ بین‌المللی زیگموند فروید را برای روان درمانی در شهر وین، اتریش به وی اهدا کرد. از دیگر آثار برجستۀ اروین یالوم می‌توان به درمان شوپنهاور، مامان و معنی زندگی، هنر درمان و خیره به خورشید اشاره کرد. 

درباره مترجم کتاب روان درمانی اگزیستانسیال

واکنش ها به کتاب روان درمانی اگزیستانسیال

این کتاب یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های یالوم به شمار می‌رود. روان‌شناس ریچارد شارف از این کتاب به عنوان «کامل‌ترین و جامع‌ترین توضیح روان درمانی اگزیستانسیال» یاد کرده است. 

این کتاب تأثیر زیادی بر توسعۀ تفکر و عمل وجودی در میان روان‌درمانگران آمریکایی داشته است. 

امتیازات

کتاب روان درمانی اگزیستانسیال از سایت آمازون امتیاز 4.8 از 5 و از سایت گودریدز امتیاز 4.4 از 5 را به دست آورده است.

تحلیل سی بوک از کتاب روان درمانی اگزیستانسیال

کتاب روان‌ درمانی اگزیستانسیال اثر اروین یالوم با ترجمۀ سپیده حبیب را نشر نی به چاپ رسانده است.

کتاب روان درمانی اگزیستانسیال هم راهنمایی برای درمانگران است و هم می‌توان خود کتاب را نوعی درمان در نظر گرفت چون هرکس که آن را بخواند عمیقاً تحت تاثیر کتاب قرار می‌گیرد. 

اگر از کتاب روان‌درمانی اگزیستانسیال خوشتان آمده، این کتاب‌ها را از دست ندهید

- پنج گفتار درباره روانکاوی اثر زیگموند فروید عصب‌شناس اتریشی و پدر علم روانکاوی که در آن فرضیۀ تکامل روانکاوی مطرح شده است. 

- یالوم خوانان: اضطراب و روان‌درمانی گلچینی از بهترین آثار و مقاله‌های اروین یالوم است. یالوم روان‌درمانی اگزیستانسیال را با استفاده‌ از مثال‌های واقعی از بیمارن و در قالبی داستان گونه در این کتاب توضیح داده است.

- کتاب تکه هایی از یک کل منسجم اثر پونه مقیمی روان‌شناس و نویسندۀ ایرانی است. این کتاب دربارۀ نحوۀ خوب زیستن و رشد کردن است. پونه مقیمی بیش از هر چیز سعی دارد به خواننده آگاهی ببخشد و مسائلی همچون رنج، ناامیدی و فقدان را بررسی کند.