تاجر ونیزی

انتشارات نگاه منتشر کرد:
تاجر ونيزي از بازي‌هايي‌ست که به لحاظ تعدد اجرا و پسند تماشاگر در کنار بازي‌هاي بزرگ شکسپير مانند هملت و مکبث قرار مي‌گيرد. اين بازي داراي سه پيرنگ يا طرح کلي‌ست که هر سه از قصه‌هاي مجموعه‌ي
II Pecorne (وراج)، گردآورده‌ي جووانّي فيورنتينو [1] نويسنده‌ي قرن چهاردهم ايتاليا، گرفته شده‌اند:
قصه‌ي نخست مربوط به رادمردي‌ست که براي سامان دادن کارهايش مبلغي کلان از يهودي نزول‌خواري وام مي‌گيرد و مرد يهودي ضمانت باز پرداخت وام خود را، در سررسيد معلوم و در صورت عمل نکردن ضامن به تعهدش، بريدن شش سير گوشت از بدن او تعيين مي‌کند.
قصه‌ي دوم مربوط به دختري‌ست که ثروتي‌افسانه‌اي دارد و براي ازدواج خويش نوعي قرعه کشي، با سه صندوقچه‌ي طلايي، نقره‌اي و سربي، ترتيب مي‌دهد و خواستگاران خود را متعهد مي‌کند که پس از اداي سوگند يکي از صندوقچه‌ها را برگزينند. فقط در يکي از آن سه صندوقچه تصويري از آن دختر وجود دارد و هر که آن صندوقچه را برگزيند همسر و مالک همه‌ي ثروت او خواهد شد.
قصه‌ي سوم محاکمه‌اي ست که در آن يک دختر زيرک خود را به شکل مرد حقوقداني در مي‌آورد و بيگناهي را از مرگ نجات مي‌دهد.
اين سه قصه را شکسپير با مهارت ويژه‌ي خود، يا تا آنجا که در توان داشته، در هم آميخته و به صورت يک بازي تئاتري جذاب درآورده است.
دانشوري به نام استيفن گاسُن[2] در نوشتار «مکتب بيداد» [3] از نمايشنامه‌اي به نام يهودي [4] نام مي‌بردکه داستانش گرد حرص و سودجويي و ربا و نکوهيدن آن‌ها مي‌گشته است. بسياري عقيده دارند چه بسا که شکسپير در نوشتن تاجر ونيزي گوشه‌ي چشمي به آن بازي قديمي داشته است، ولي سند معتبري براي اثبات آن در دست نيست.
اکنون، تاجر ونيزي يک بازي دشوار و بحث‌انگيز شناخته مي‌شود و خواننده و تماشاگر امروزيِ آن با ويژگي‌هاي تيره‌ي فرهنگ دوران اليزابت آشنا مي‌شود. بسياري اين بازي را به دارا بودن جنبه‌هاي نژادپرستانه متهم مي‌کنند و بر اين پايه معتقدند که ديگر نبايد به صورت کتاب درسي در دبيرستان‌ها و دانشگاه‌ها خوانده شود و يا در تئاترها به روي صحنه برود. اتهام دارا بودن جنبه‌هاي نژاد پرستانه به اين بازي بسيار قوي و گاه موجه است، با اين همه، تاجر ونيزي روي ديگري نيز دارد. اين بازي طي سيصد سال گذشته مرتباً به روي صحنه رفته و نقشي در آن موجود است که بزرگ‌ترين هنرمندان جهان آرزوي ايفايش را داشته‌اند. ديگر اين که، جنبه‌هاي نژادپرستانه‌ي آن اغلب به هنگام اجرا وارونه شده و بخش‌هايي از بازي به صورت دفاعيه‌ي بليغي از مساوات شناخته شده است. در واقع، اين بازي نقشي ابزاري در تغيير تنفر نژادي و ديني ايفا کرده و به همين دليل جاي‌گاه ارزنده‌اي در فرهنگ جهان به دست آورده است.
نظر مردم زمان شکسپير نسبت به يهود: يهوديان در 1290 از انگلستان تبعيد شدند و در زمان شکسپير حتا يک يهودي در انگلستان وجود نداشت و انگليسي‌هاي درس خوانده و درس نخوانده به صورتي کاملاً خيالي، افزون بر اين که يهوديان را مسئول قتل حضرت عيسا مي‌دانستند، آنان را به خباثت‌هاي ديگري از جمله آدم‌خواري، مثله کردن مسيحيان، بچه دزدي و زهري کردن چاه‌هاي آب متهم مي‌کردند. يکي ديگر از دلايل تنفر انگليسي‌ها از يهودان رباخواري آنان بود. در ديانت يهود قانوني عليه رباخواري نيست، حال آن که اين کار در مسيحيت به شدت منع شده است.
تماشاگران تاجر ونيزي، در زمان شکسپير، يهودي نابکار ديگري را در ذهن داشتند و آن شبه قهرمانِ [5] بازيِ يهودي مالت، اثر کريستوفر مارلو [6] بود. يهودي مالت که کمدي رذيلانه‌اي بود و چند سال پيش‌تر از تاجر ونيزي بر صحنه درخشيد و با استقبال بي‌نظير لندني‌ها روبه‌رو شد. شِبه قهرمان اين بازي، باراباس، يهودي نزولخواري‌ست که فرماندار مسيحي مالت اموالش را توقيف مي‌کند و او براي انتقام به کارهاي گوناگون دست مي‌زند. مثلاً به صومعه‌اي مي‌رود و با زهرآلود کردن خوراک‌ها راهبگان را مي‌کشد و سپس مي‌رقصد و آواز مي‌خواند. در اين بازي فرماندار و حکام مسيحي مالت زورگويان ستمگري تصوير مي‌شوند و به صورتي ظالمانه ثروت باراباس را تصاحب مي‌کنند، در نتيجه تماشاگر با بسياري از کارهاي او به غير از قتل‌هايش، همدلي دارد و او به رغم خباثتش محبوب تماشاگر واقع مي‌شود.
به محبوبيت رساندن شخصيت منفي يکي از مهمترين ترفندهاي درام‌نويسي‌ست و شکسپير نيز در تاجر ونيزي آن را به کار مي‌گيرد و خواننده و تماشاگر را برآن مي‌دارد که بر حال نابکار خبيث ماجرا _ شايلاک _ دل بسوزانند.
فروشگاه اينترنتي 30 بوک