مارسل دوشان (هم صحبتی در عصر)

انتشارات بان منتشر کرد:
برهم کنش تماشاگر اثر را مي‌سازد. بدون اين برهم‌کنش، نقاشي در زير شيرواني محو مي‌شود، اثر هنري وجود واقعي نخواهد داشت. نقاشي همواره به دو قطب متکي است، تماشاگر و سازنده، و جرقه‌ي برآمده از اين کنش دو قطبي به چيزي منجر مي‌شود، مثل الکتريسيته نگوييد هنرمند متفکري بزرگ است چون او توليدش مي‌کند. هرگز چيزي بدتر از هنرمند به منزله‌ي يک مغز متفکر نديده‌ام. تا وقتي تماشاگر بگويد ((شما چيزي حيرت‌آور توليد کرده‌ايد))، هنرمند هيچ‌چيز توليد نکرده. تماشاگر حرف آخر را درباره‌ي اثر مي‌زند. تماشاگر قدر هنرمند مهم است. اگر هيچ تماشاگري در کار نباشد هنري وجود ندارد، دارد؟ هنرمندي که به هنر خودش نگاه مي‌کند کافي نيست. او بايد يکي را داشته باشد که به اثرش نگاه کند. براي من تماشاگر تقريبا اهميت بيش‌تري از هنرمند دارد، چون نه فقط نگاه مي‌کند بلکه قضاوت هم مي‌کند. فکر مي‌کنم اين راهي براي ورود نقش بي اهميت هنر به جامعه است. اين بازي کوچکي بين تماشاگر و هنرمند است. تماشاگر بخشي از ساختن نقاشي است، اما با صرف عمل نگاه کردن تاثيري اهريمني را هم اعمال مي‌کند.(بخشي از گفتگو)