خاکستر به خاکستر

انتشارات قطره منتشر کرد: پينتر و تعهد اجتماعي پاتريس مورسو آثار هرولد پينتر سه دسته است؛ اول آثاري که در آن رد پاي کافکا با آن محيط ها و فضاهاي سياه و تاريک و خفقان آور ديده مي شود مثل اتاق، تصادف، واسطه و... دوم آثاري که پينتر در آنها خود را از زير سايه فضاهاي کافکايي رهانيده و وارد محيط هاي پيچيده ذهني، روياگونه و عاطفي پروستي مي شود مثل زيرزمين، در جست وجوي زمان از دست رفته (اثر اقتباسي از نوشته مارسل پروست) و... اما سومين دسته آثاري هستند که در آنها بينش اجتماعي - سياسي و تعهد براي بيان مسائل سياسي آشکارتر است. کتاب خاکستر به خاکستر که مجموعه اي از نمايشنامه هاي پينتر را دربرمي گيرد به سومين دسته از آثار پينتر تعلق دارد. بازگويي مسائل سياسي فارغ از تصور زمان و مکاني خاص ويژگي اصلي اين مجموعه به شمار مي رود.پينتر با رويکرد فضاهاي تاريک و تهديدآميز کافکايي (تنها در فضاسازي ساختاري نه مفهوم کافکايي) که با چاشني ابژکتيو مسائل پيرامون همراه است به سراغ مفهوم اختناق سياسي رفته و نمايشنامه هايي را که بر مبناي ديالوگ و گفت وگونويسي سيال و روان، ايجاز و حرکت به سمت عمق فاجعه هاي سياسي هستند به رشته تحرير درآورده است. اين حرکت به سوي عمق فجايع را مي توان در زبان پشت کوهي (اولين نمايشنامه اين مجموعه) به وضوح مشاهده کرد.پيرزني در ملاقات با پسر زنداني اش اجازه صحبت ندارد و دائماً از جانب نگهبان صداي «ممنوع، زبان ممنوع» شنيده مي شود. نويسنده با به کارگيري اين تکيه کلام فضاي مختنق سياسي را به زيبايي به تصوير کشيده است. حال در اين فضا زماني که زبان آزاد مي شود و کاراکترها اجازه سخن گفتن مي يابند، پينتر با طنزي تلخ به اين نکته اشاره مي کند که ديگر پيرزن نمي تواند حرف بزند. او در چنين فضايي حرف زدن را از ياد برده است. «زنداني؛ مادر، مي توني حرف بزني. (مکث) مادر با شمام مي فهمي؟ مي تونيم حرف بزنيم. مي توني به زبون خودمون باهام حرف بزني. (پيرزن بي حرکت است)» (ص 23)با چنين مصاديقي است که حرکت پينتر به سوي تعهد «سارتري» به وضوح ديده مي شود. اگرچه در يکي از اين نمايش ها (ايستگاه ويکتوريا) اين حرکت با برداشتي هرمنوتيکي کم رنگ تر مي شود اما در نمايشنامه هاي ديگر (نظم نوين جهان، پيک آخر، دقيقاً، خاکستر به خاکستر) الزام نويسنده در بيان مصائب سياسي کاراکترها که به نوعي معرف اجتماع اطرافشان هستند ديده مي شود.دوري جستن نويسنده از بيان احساسات شعارگونه در نوشتن اين نمايشنامه ها خصيصه ديگري است که کار پينتر را به عنوان نويسنده اي متعهد به جامعه پيرامون خود آشکارتر مي کند. اين امر زماني بديهي تر مي نمايد که نظرات پينتر را در حال حاضر و در دنيايي خارج از نمايش پيگيري کنيم. دفاع او از نويسنده زنداني اهل کوبا و حمايت از آزادي بيان و قلم در کشورهاي توسعه نيافته نمونه آشکاري از اين رويکرد به حساب مي آيد. فروشگاه اينترنتي 30بوک