اختراع قوم یهود (نشرنو)

اختراع قوم یهود از سایت گودریدز امتیاز 4.1 از 5 را دریافت کرده است.

اختراع قوم یهود از سایت آمازون امتیاز 4.5 از 5 را دریافت کرده است.

اختراع قوم یهود شناخته‌شده‌ترین کتاب شلومو زند، استاد تاریخ دانشگاه تل‌آیو است. کتاب اختراع قوم یهود در اصل به زبان عبری نوشته شده است. هنگامی که کتاب در اوایل سال 2008 برای اولین‌بار به چاپ رسید استقبال از آن‌ قدری عجیب بود و روزنامه‌نگاران نیز بیشتر با نظر موافق به این کتاب توجه نشان دادند. این کتاب در سال 2009 به زبان انگلیسی منتشر شد و جنجالی شد. کتاب اختراع قوم یهود به زبان‌های آلمانی، ایتالیایی، اسپانیایی، پرتغالی، عربی، روسی و اسلوونیایی ترجمه شده است.  این کتاب کاوشی در تاریخ و شرحی متفاوت و غیرصهیونیستی از تاریخ یهودیان و اسرائیل است و در تلاش است تا  اسطوره‌ها و تابوهایی که تاریخ یهودیان و اسرائیل را احاطه‌ کرده‌ است زیر سوال ببرد و روایت جدیدی به خواننده ارائه بدهد که با روایت‌های جاافتادۀ صهیونیستی متفاوت است. کتاب اختراع قوم یهود به مدت 19 هفته در فهرست کتاب‌های پرفروش اسرائیل ماند. نسخۀ فرانسوی این کتاب سه بار تجدید چاپ شد.

«سؤالات زند در مورد این‌که چگونه دموکراسی اسرائيل می‌تواند آزاد و تثبیت شود قابل تأمل است و جای بحث جدی دارد.» - روزنامۀ هاآرتس

«شاید کتاب‌هایی که اشتیاق و دانش را با هر ترکیب می‌کنند، موقعیت‌های سیاسی را تغییر ندهد اما اگر این کار را می‌کردند، این کتاب نقطه عطفی در تاریخ محسوب می‌شد.» - اریک هابسبام، آبزرور

«کتاب زند زلزله‌ای به پا کرده است، او در این کتاب ایمان تاریخی به پیوند یهودیت و اسرائیل را متزلزل می‌کند.» - رافائل بهر، آبزرور

«هر کسی که علاقه‌مند به درک خاورمیانۀ معاصر است باید این کتاب را بخواند.» -تونی جاد

«اختراع قوم یهود کتابی به شدت جنجالی و قابل ستایش است.» - نیویورک تایمز 

شلومو زند بابت نظریه‌های جنجالی‌اش در مورد هویت یهودی به عنوان حقایق تاریخی مورد انتقاد قرار گرفت. منتقدان عمدتاً از این شکایت داشتند که نویسنده حق ندارد دربارۀ تاریخ‌نگاری یهودی بحث کند چون حوزۀ تخصص او اروپای غربی است.

اگر به کتاب‌های تاریخی و جامعه‌شناسی علاقه‌ دارید حتماً کتاب اختراع قوم یهود را بخوانید. یکی از اهداف مهم نویسنده انتقاد از یک حقیقت پذیرفته تاریخی است که روایت‌های مختلفی از آن مطرح شده است. زند در مقدمۀ کتاب تاریخ یهودیت را برای خواننده شرح داده است و نشان می‌دهد که جوامع دینی مهمی که یهودیان در نقاط مختلف دنیا شکل داده‌اند ریشۀ واحد ندارد.

«در 1945 شولک و زنش به لهستان بازگشتند، اما حتی در نبود ارتش آلمان کشور به طرد یهودیان ادامه داد. بار دیگر کمونیست لهستانی بی‌وطن شد (مگر آن که کمونیسم را وطن او به شمار آوریم که او به‌رغم همه مشکلاتش به آن وفادار ماند). او و همسر و دو فرزند خردسال‌شان را به اردوگاه آوارگان در کوه‌های باوارایا در جنوب آلمان فرستادند. آنجا به یکی از برادرانش برخورد که برخلاف شولک از کمونیسم نفرت داشت و طرفدار صهیونیسم بود. تاریخ با لبخندی کنایه‌آمیز به سرنوشت آنها نگاه می‌کرد: برادر صهیونیست ویزای مهاجرت به مونترآل گرفت و تا پایان عمرش در آنجا ماند، حال‌آنکه شولک و خانواده کوچکش را از آژانس یهود به بندر مارسی منتقل کرد و در پایان 1948 از آنجا با کشتی راهی حَیفا شدند. در اسرائیل، شولک سال‌ها با نام شائول زندگی کرد، گرچه هرگز یک اسرائیلی واقعی نشد. حتی شناسنامه‌اش هم او را چنین نشان نمی‌داد. شناسنامه‌اش او را بر حسب ملیت و دین یهودی تعریف می‌کرد ـ زیرا از دهه 1960 دولت برای همه شهروندان، از جمله بی‌دینان پر و پا قرص، دینی ثبت کرده بود ـ اما او همیشه بیشتر کمونیست بود تا یهودی، و بیشتر طرفدار یدیش بود تا لهستانی. با اینکه یاد گرفت به زبان عبری ارتباط برقرار کند به این زبان چندان علاقه‌ای نداشت و با خانواده و دوستانش به زبان بدیش حرف می‌‌زد.»

«محمود با پسری اسرائیلی که یک سال از خودش کوچک‌تر بود دوست شد. دیدگاه مشترکی داشتند و محمود به دوستش کمک کرد تا با زندگی خیابانی سخت و پر مشقت یافا سازگار شود. قدرت بدنی محمود باعث می‌شد پسر جوان‌تر احساس امنیت کند، حال آنکه زبان تند این‌یک گاه گره از کار محمود باز می‌کرد. با هم بسیار صمیمی شدند. نهانی‌ترین رازهایشان را به هم می‌گفتند. این دوست فهمید که رؤیای محمود این است که او را موشه بنامند و در میان بچه‌ها قبولش کنند، بعضی غروب‌ها که در خیابان‌ها پرسه می‌زدند، محمود خودش را موشه معرفی می‌کرد و فروشندگان دوره‌گرد و مغازه‌داران را از یهودی‌بودنش مطمئن می‌ساخت. اما نمی‌توانست هویت دیگرش را برای مدتی طولانی حفظ کند و همیشه دوباره می‌شد همان محمود همیشگی. غرورش هم به او اجازه نمی‌داد به خانواده‌اش پشت کند. امتیازی که محمود به‌عنوان عرب از آن برخوردار بود معافیت از خدمت سربازی بود. اما دوستش اعلانی مبنی بر فراخوان به خدمت دریافت کرد که آن‌ها را به جدایی تهدید می‌کرد. آخر هفته‌ای در سال 1964 در ساحل زیبای یافا نشسته بودند و درباره آینده فکر می‌کردند. بی‌دغدغه خیال‌پردازی می‌کردند و تصمیم گرفتند به‌محض تمام شدن خدمت سربازی دوست محمود دور دنیا سفر کنند و شاید اگر بخت یارشان باشد دیگر مجبور نباشند به اسرائیل بازگردند. برای محکم کردن این تصمیم سرنوشت‌ساز با احتیاط کف دست‌شان را بریدند و آنها را به هم فشردند و مانند دو پسرک احمق قسم خوردند که راهی آن سفر بزرگ شوند.»

«بیشتر جوامع کشاورزی پیش از ظهور جامعه مدرن در اروپای قرن نوزدهم اَبَرفرهنگ‌هایی در گستره کشور ایجاد کردند که بر محیط آنها تأثیر گذاشت و به پیدایش هویت‌های جمعی گوناگون در میان خواص انجامید. اما برخلاف تصویری که شمار فراوانی از کتاب‌های تاریخ همچنان اشاعه می‌دهند، این پادشاهی‌ها و سلطان‌نشینان و امپراتوری‌‌های بزرگ هرگز در پی مشارکت‌دادن همه «مردم» در اَبَرفرهنگ‌ دیوانی‌شان نبودند. نه به چنین مشارکتی نیاز داشتند و نه دارای نظام‌های فنی و نهادی یا ارتباطی لازم برای پرورش آن بودند. کشاورزان، اکثریت مطلق در دنیای پیش‌مدرن، بی‌سواد بودند و همچنان فرهنگ‌های محلی نامکتوب خود را بی‌مانعی بازتولید می‌کردند. هر جا که آن‌ها در شهر حاکم یا در نزدیکی آن اقامت داشتند، گویش‌هایشان شباهت بسیاری به زبان دیوانی اصلی داشت. این اتباع نماینده چیزی بودند که «مردم» نامیده می‌شد، اما از نظر کسانی که در مناطق دور افتاده، دور از مرکز سیاسی، خاک را شخم می‌زدند، ارتباط میان گوش‌هایشان و زبان دستگاه اداری مرکزی بسیار ضعیف بود.»

شلومو زند مورخ اسرائیلی، با افشای این افسانه مبنی بر تبعید اجباری یهودیان در قرن اول به دست رومیان، در کتاب اختراع قوم یهود استدلال می‌کند که اکثر یهودیان از نوکیشانی هستند که سرزمین‌های بومی آن‌ها در سراسر خاورمیانه و اروپای شرقی پراکنده بوده است. در این روند، زند اسطورۀ بنیان‌گذار میهن یهودی را از بین می‌برد و نشان می‌دهد که اسرائیل در واقع در خدمت یهودیان است و نه مردم اسرائیل و در واقع تاریخی که به واسطۀ آن سرزمین فلسطین را اشغال کرده‌اند، دروغی بیش نبوده است. زند کار خود را با جست‌وجوی مطالعات تحقیقاتی دربارۀ تبعید اجباری یهودیان از مناطقی که اکنون با اسرائیل مدرن هم مرز است و مناطق اطراف آن آغاز کرد. نتیجه‌ای که او از تحقیقات بعدی خود به آن رسید این است که هیچ‌‌کس یهودیان را به زور از جایی بیرون نکرده است، هیچ‌کس یهودیان را تبعید نکرده است و پراکندگی جمعیت یهود اساساً یک اختراع مدرن است. او ظهور میلیون‌ها یهودی در اطراف مدیترانه و مناطق دیگر را چیزی می‌داند که عمدتاً از طریق تغییر مذهب مردم محلی به وجود آمده است.

آیا واقعاً در قرن اول رومیان به اجبار یهودیان را تبعید کردند؟ آیا ما باید قوم یهود را قومی متمایز و ملتی فرض کنیم که سرانجام به سرزمین کتاب مقدس خود بازگشته‌اند؟ شلومو زند استدلال می‌کند که اکثر یهودیان در واقع نوکیشانی هستند که اجدادی غیریهودی داشته‌اند. این اجداد به دین یهود روی آورده بودند و در سراسر خاورمیانه و اروپای شرقی پراکنده شده بودند. تشکیل یک قوم یهودی و سپس یک ملت یهودی از میان این گروه‌های ناهمگون تنها می‌توانست تحت تأثیر تاریخ‌نگاری جدیدی که در واکنش به ظهور ناسیونالیسم در سراسر اروپا توسعه می‌یابد، صورت گیرد. زند در کتاب اختراع قوم یهود استدلال می‌کند که به احتمال زیاد اصل و نسب اکثر یهودیان معاصر عمدتاً از خارج از سرزمین اسرائیل سرچشمه می‌گیرد و یک نژاد از یهودیان با منشأ مشترک هرگز وجود نداشته است. زند با مقدمه‌ای هوشمندانه توضیح می‌دهد که وضعیت یهودیان مهاجر در اسرائیل که در منطقۀ جغرافیایی فلسطین اشغالی زندگی می‌کنند چگونه است و در هر فصل کتاب یک موضوع محوری دربارۀ شکل‌گیری تاریخ جعلی اسرائیل را بررسی کرده است.

پیشگفتار نسخه انگلیسی
مقدمه: بار سنگین خاطره
هویت در حرکت 
خاطرات برساخته
فصل ۱: ملت‌سازی: حاکمیت و برابری
فصل ۲: تاریخ – افسانه: در آغاز خداوند قوم را آفرید
فصل ۳: اختراع بعید: دعوت به دین و تغییر دین
فصل ۴: اقالیم سکوت: در جستجوی زمان گمشده (یهودی)
فصل 5: تمایز: سیاست هویت در اسرائيل
یادداشت‌ها

• کتاب قبیلۀ سیزدهم یا خزران  یکی از معروف‌ترین آثار آرتور کستلر است. نویسنده در این کتاب به داستان خزرها پرداخته است، قومی ساکن در شمال و شمال غرب دریای خزر که حوالی سال 740 میلادی در برابر پیشروی لشکریان اسلام ایستادگی کردند. کستلر با استناد به قضیۀ خزران و مستندات تاریخی سعی دارد اختصاص نژادی دین یهود را نفی کند و اظهار می‌دارد که یهودی را نمی‌توان نژادی خاص به شمار آورد.