بیگانه (شومیز)

بیگانه

 

---

قدرت و موفقیت ماندگار این رمان به جمله‌های آغازین آن برمی‌گردد: «امروز مادرم مُرد. شاید هم دیروز. نمی‌دانم. از آسایشگاه یک تلگراف دریافت کردم: «مادر فوت شد. خاک‌سپاری فردا. احترام فائقه.» این معنایی ندارد. شاید دیروز بود.» 

---

بیگانه از معروف‌ترین رمان‌های ادبیات نهیلیسم و اگزیستانسیالیسم است و عمده شهرتش را مدیون همین دو سبک است. در این مقاله ما شما را با کامو و بیگانه بیشتر آشنا خواهیم کرد.

بیگانه مهم‌ترین کتاب آلبر کامو محسوب می‌شود. بیگانه دنیای خود و حضور جسمانی شخصیت راوی‌اش را به‌عنوان واقعیتی چشمگیر تحمیل می‌کند. رمان به اندیشه فلسفی اسطوره سیزیف، که در همان سال نوشته شده است، شکلی داستانی و زنده می‌بخشد. در بیگانه کامو، پوچی‌ای که نویسنده از مورسو قاتل می‌سازد و پوچی جامعه که عملکرد دستگاه قضایی را مختل کرده و اندوه مرگ را وارد داستان می‌کند، نشان داده می‌شود. مورسو اساسا بیگانه است زیرا با دنیا و خودش بیگانه است. انسان در نگاه او پوچ است. معنایی غیر از زندگی زمینی و خوشبختی غیر از خوشبخت زیستن ندارد و عظمتش را در حقیقت و عصیان خود می‌یابد. رمان، در بی‌زمانی و بی‌مکانی خاصی اتفاق می‌افتد که آن را جهان‌شمول و زمان شمول می‌کند. بااین‌حال واقع‌گرایی نمادین و درخشندگی اسرارآمیز شخصیت‌هایش آنها را به قلمرو جهانی می‌رساند. بیگانه نوعی اسطوره حقیقی مدرن است، اسطوره پوچی که ماجرای مورسو را آفریده است.

این رمان یکی از مهم‌ترین آثار ادبیات قرن بیست به شمار می‌رود. این رمان باشخصیت غیرعادی و عجیبش، از تکان‌دهنده‌ترین آثار معاصر خودش محسوب می‌شود. مورسو، راوی داستان خویش است. او حکایتش را به‌صورت حساب شده بیان می‌کند و داستانش به دو بخش کلی تقسیم می‌شود. این دو بخش به‌صورت محسوسی هم در لحن هم در محتوا با یکدیگر متفاوت‌اند. در قسمت اول مورسو با ظاهری حاکی از لاقیدی کامل، اطلاعاتی کامل از زندگی روزمره‌اش در الجزایر، مرگ مادرش و قتلی که ناخواسته مرتکب می‌شود، شرح می‌دهد. او با لحنی بی‌احساس و بی‌طرف، با جملاتی که اغلب در زمان ماضی بعید (صفت مفعولی + بود + ضمیر متصل) اند، احتیاجات، خستگی و میلش به سیگارکشیدن و مشکلاتش در تحمل گرما را بازگو می‌کند. او با ملال و بی‌تفاوتی درباره احساساتش صحبت می‌کند. جملاتی مانند برایم فرقی نداشت یا تفاوتی نداشت به‌وفور بیان می‌کند. او در جریان مراسم تشییع جنازه و ختم مادرش، آن‌طور که از او انتظار می‌رود اندوه بروز نمی‌دهد. او فردای روز خاکسپاری رابطه‌ای ظاهراً عاطفی و تنانی با زنی به نام ماری برقرار می‌کند اما احساساتش به او از رفع تکلیف فراتر نمی‌روند. او زندگی کارمندی یکنواختی دارد. رابطه‌اش با همسایه‌هایش نیز همین‌گونه است. زندگی اوبه‌خاطر یکی از همسایه‌هایش رومن سنتس زیر و رو می‌شود. او با بی‌تفاوتی  در درگیری خانوادگی آن‌ها وارد می‌شود و برادر معشوقه او را می‌کشد. او این قتل را حاصل تصادف می‌خواند و درست همین‌جا است که شور زندگی در او بیدار می‌شود.

در قسمت دوم، از لحن بی‌تفاوت فصل یک کتاب خبری نیست. مورسو که حالا زندانی شده است، با یاد و خاطرات زندگی پیشینش سر می‌کند. او قبول نمی‌کند که با تظاهر به پشیمانی یا با داده جواب‌هایی که از او انتظار می‌رود وارد بازی اجتماع شده و ترحم بخرد. محاکمه‌اش را مانند تماشاچی، تماشا می‌کند و پرتره‌ای طنز و تلخ از مجریان قانون به نمایش می‌گذارد. از کوچک‌ترین وقایع زندگی‌اش بر علیه‌اش استفاده می‌کنند. او را سرزنش می‌کنند که مادرش را با سنگدلی جنایتکارانه‌ای به خاک سپرده است. در نهایت او به اعدام محکوم می‌شود. آخرین فصل رمان تغییری اساسی به تصویر می‌کشد. مورسو از عشق به زندگی صحبت می‌کند و بر سر کشیشی که به ملاقاتش آمده فریادی از خشم و عصیان بر ضد این مرگ از پیش تعیین شده و ضد تمام عقاید زندگی پس از مرگ می‌کشد. او آماده است همه چیز را از سر بگیرد زیرا روحش تطهیر شده ولی زندگی‌اش از امید خالی است. او برای اولین‌بار قلبش را به روی بی‌تفاوتی لطیف زندگی می‌گشاید و در بطن پوچی، نوعی خوشبختی عجیب را می‌یابد: «حس کردم خوشبخت بودم، هنوز هم هستم.»

خواندن این کتاب را به کسانی که از سبک اگزیستانسیالیسم لذت می‌برند توصیه می‌کنیم.

تا دو سال قبل از شروع جنگ جهانی دوم، کامو سمت‌های شغلی بسیاری در روزنامه «الجزایر - جمهوری» داشت. او روزنامه‌نگار، سردبیر، ویراستار، گزارشگر و منتقد کتاب بود. او مقالات بسیاری در تحلیل شرایط اجتماعی مسلمانان منطقه کابیلی نوشت و توجه جامعه ادبی را به بی‌عدالتی‌هایی که منجر به شروع جنگ الجزایر در سال 1945 شدند، معطوف کرد و به نقش استعمارگرایانه فرانسه در این بی‌عدالتی‌ها اشاره می‌کرد. نوشته‌های سیاسی او در کتاب‌ها و روزنامه‌هایش تأثیر بسیاری بر چپ‌گراهای فرانسه گذاشت.

کامو، کتاب بیگانه را پیش از جنگ جهانی اول آغاز کرد و در سال 1942 آن را منتشر کرد. این کتاب با نشان‌دادن بیگانه‌ای محکوم به مرگ، تأملی عمیق بر خودبیگانگی قرن بیستم ارائه می‌کند. کامو را نمی‌توان مرگ گرا و پوچ‌گرا دانست. او در همان سالی که بیگانه منتشر شد، مجموعه مقالاتی به نام افسانه سیزیف منتشر کرد که در آن با نهیلیسم معاصر و احساس پوچی ناشی از آن همدردی بسیاری کرده بود. او به دنبال راهی برای غلبه بر نهیلیسم بود و رمان دومش «طاعون» روایتی نمادین از مبارزه مردم با یک بیماری همه‌گیر است که کرامت انسانی را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است. 

کامو در سن 44 سالگی جایزه نوبل ادبیات دریافت کرد و با تواضع اعلام کرد که اگر خودش عضو کمیته اعطای جایزه نوبل بود، رای‌ا‌ش را به آندره مالرو می‌داد. کمتر سه سال بعد او در یک تصادف راندگی کشته شد. 

آلبر کامو بعد از جنگ چهانی دوم به‌عنوان رمان‌نویس و نمایشنامه‌نویسی اخلاق‌گرا و نظریه‌پرداز سیاسی نه‌تنها در فرانسه و اروپا، بلکه در سراسر جهان، سخنگوی نسل خود و الگوی نسل بعد شد. نوشته‌های او عمدتاً به انزوای انسان در جهانی بیگانه، بیگانگی فرد از خود، مشکل شر و گزیر فناپذیری مرگ می‌پردازد. او بیگانگی و سرخوردگی ناشی از جنگ در ذهن و روان روشنفکر را به‌خوبی منعکس می‌کند. آثار و اندیشه‌های کامو را نمی‌توان به یک سبک نسبت داد. او و ژان پل سارتر از مهم‌ترین فعالان سبک اگزیستانسیالیسم هستند. کامو نهیلیسم هنرمندان معاصر خود را درک می‌کرد و خود آینه‌ای بود که آن را بازتاب می‌داد. اما هم‌زمان بر لزوم دفاع از ارزش‌هایی چون: حقیقت، اعتدال و میانه‌روی و دادگری تاکید داشت. او در آخرین آثارش خطوط کلی اومانیسم لیبرال که جنبه‌های از مسیحیت و مارکسیم را رد می‌کنند، ترسیم می‌کند. 

آلبر کامو سال‌ها بعد و در اواخر زندگی‌اش تصریح کرد: «بعدازاین همه سال که طی آن خیلی چیزها را دیدم، امروز با اطمینان کامل می‌گویم آنچه که از اخلاقیات بشر می‌دانم، مدیون ورزش و دوران بازی‌های تیم دانشگاهی‌مان در الجزایر است.»

این کتاب از سایت از سایت goodreads  امتیاز 4 و از سایت amazon  امتیاز 4.6 از 5 گرفته است.

کامو در سال 1957 جایزه نوبل ادبیات را تحت عنوان «تولیدات مهم ادبی‌اش که با جدیت روشن‌بینانه مشکلات وجدان بشری در عصر ما را روشن می‌کند» دریافت کرد.

بیگانه به بیش از 40 زبان ترجمه شده است و بیش از هشت میلیون نسخه در سرتاسر کتاب به فروش رفته است.

خوانایی کتاب و روان بودن 
بیگانه نثر روان و بسیار ساده‌ای دارد و خواندن آن به‌سرعت و سهولت ممکن است. 

مدت زمانی که طول می‌کشد بخوانی 
یک خواننده خوش‌خوان با سرعت مطالعه 250 کلمه در دقیقه، چیزی حدود 2 ساعت و 3 دقیقه طول می‌کشد تا کتاب بیگانه را مطالعه کند. 

مقایسه چاپ‌های مختلف و نشرها 
کتاب یگانه را چندین نشر در ایران چاپ و منتشر کرده‌اند: انتشارات «نگاه» با ترجمه «جلال آل‌احمد»، انتشارات «ماهی» با ترجمه «خشایار دیهمی»، انتشارات «نیلوفر» با ترجمه «امیر جلال‌الدین اعلم»، انتشارات «مرکز» با ترجمه «لیلی گلستان»، انتشارات «هرمس» با ترجمه «محمدرضا پارسا یار» و ...